MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 172 172 qədər geniş şəkildə yuxarıda, mütəfəkkirin sosial-demokrat baxışlarını izah edərkən qeyd etmişik. Rəsulzadə bu dövrdə yazdığı bütün məqalələrində milləti, milliyyəti, islamı və çağdaşlığı sosial-demokratiya prinsipləri əsasında şərh etmişdi. Rəsulzadə "Milliyyət və ticarət" məqaləsində "millətpərəst"lərin iç üzünü açmağa cəhd göstərir və onların əsl simaları haqqında yazır: «Milliyyəti təbliğ edənlər həmişə sinfiyyətə göz örtüb onu görmək istəməyənlərdir. Bir millətpərəst millət dedikdə dövlətli-kasıb, mülkədar-rəncbər, iş verən və işçiliyi nəzərə almayıb, fəqət bir dildə danışan bir adətdə olanları nəzərə alır. Milliyyət müqəddəsdir, qeyri mütacavizdir, hüququ mühafizə edilməlidir, hər bir xarici sədəmədən saxlanılmalıdır kimi iki mənalı sözlər diyor. Bir mülkədar ilə rəncbəri, bir sərmayədar ilə fəhləni, bir iş verənlə işçini nəzərində "bərabər" tutub onları ayrılmaz bir heyət, firqələnməz kilit hesab ediyor. Millətin içində sinifləri və bu siniflər arasında birləşən təbayün və təbii ziddliyi görmiyor və daha doğrusu görmək istəmiyor» (75). Rəsulzadə yazır ki, adını millətpərəstlər qoyanlar, öz ağır həyatlarına dözməyib tətil edən öz soydaşlarına qarşı heç bir insanlığa sığışmayan hərəkətlər edir, döydürür və həbsxanalara saldırır: "Yəni həqiqət göstərmişdir ki, millətdən hesab olunan bir taqım məzlum fəhlələrin cüzi də olsa əhvallarını dərc edən qəzetəyə fabrikasını millət üçün qayıran sərmayədar necə hərbələr gəlib, nə biabırçılıqlar eləmişdir!! Hər kəscə məlum və aşkardır ki, müsəlman firmaları ki, onlarda işləyənlərin çoxusu (dəcəl olmadıqları üçün) müsəlmandırlar. Həmin fəhlələr hamıdan ucuz və ağır şəraitdə işləyirlər. Onların qayğısına qalan yoxdur məsələsi o yanda www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 173 dursun, həmişə tərbiyyət və inqiyyada qalmaqları üçün "millətpərəsət" ağalar tərəfindən saxlanan qoçular vardır… Xülasə, sözümüz oradadır ki, dili bir olmaq, adəti bir-birinə oxşamaq ilə ittihad, birlik lazım görünür isə də, şərh etdliyimiz iqtisadi cəhət bu ittihadı hər bir halda "nifaqa" döndərir" (49, s.85). Açıq şəkildə milliyyət məsələsini təbliğ edənləri, milliyyətçiliyi önə çəkənləri sinfi mübarizəni görməməkdə ittiham edən mütəfəkkir, bir millətin ayrıca şəkildə davasını da rədd edirdi. M.Ə.Rəsulzadə sonralar özü də etiraf edir ki, XX əsrin əvvəllərində milliyyətpərvərlik xalq arasında çox aşağı səviyyədə olub. Bu dövrdə milliyyət məsələsinin önə çəkilməsinə əngəl olan əsas amillərdən biri də «milliyyətçi»lərin hərəkətləri olub. Hər halda özlərini millətçi adlandıranların bəzilərinin əməlləri ilə sözlərinin üst-üstə düşməməsi M.Ə.Rəsulzadəni nəzərindən yayınmırdı. Rəsulzadə yazır ki, sahibkarlar öz fəhlələrinə qeyri-millətdən olan fəhlələrə qoşulmamağı tövsiyə etdiyi bir halda özləri müxtəlif millətlərin sahibkarları və ya tacirlərinin ittifaqlarına daxil olur, can-başla qulluq edirdilər: ««Özgə fəhlələrin ittifaqına qoşulmaq müsəlman fəhləsinə yaramaz»- diyor da cənab millətpərəst tacir özü tacirlərin bilafərq millət təşkil olunan ittifaqına girib, can-başla qulluq ediyor. İndi müsəlman "millətpərəstləri" də müsəlman fabrikantçıların mallarını rəvac vermək üçün həmin gömrükə oxşar bir vəsiləyə əl atıyorlar ki, o da milliyyət hissindən istifadə etmək istəyib, məzkur malları millət mətai - deyə satdırmaqdadır. Lakin bu zəvatə deyilməlidir ki, əzizim, nə ticarət və nə müştərilik milliyət qanmayır, hərgah belələlri tapılarsa, o da onların fanatizminə mərbutdur» (75). Rəsulzadə bununla www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 174 174 demək istəyir ki, "millətpərəstlər"in milliyyət məsələsini ortaya atmaqda məqsədləri heç də millətin halına yanmaq deyil, daha yaxşı ticarət etməkdir: "Yox cənab "millətpərəstlər", bu yol ilə sənaye və ticarət iləriyə getməz, heç vaxt da tərəqqi eləməz… cəmaət də heç öz əli ilə özünə quyu qazımaz, qurd balasını tutub, öz əli ilə bəsləməz!" (49, s.86). Bu cür hallar sağlam düşüncəli milliyyətpərvərliyə olan münasibəti mənfiləşdirirdi. Rəsulzadə kimi milli ziyalılarımız isə, bu cür "millətpərəstlik" etməkdənsə, nicat yolunu sinfi mübarizədə, dünyada sosializmin qələbəsində görürdülər. Rəsulzadə "millətpərəstliy"i heç bir cəhətdən qəbul etmirdi: "Bax iki cür "millətpərəstlik var. Biri qoçaq, biri də maymaq. O ki qoçaq millətpərəstdir - gedib bir dükan açır, yainki karxana bina eləyir. Adın qoyur "millət dükanı", yainki "millət fabrikası", başlayır yavaş-yavaş "millət qarpızı"; "millət papirosu"; "millət bezi" satmağa. Bu "millətpərəst"in mətai də həmişə qeyrilərinkindən bir az baha olur. Bu da məlumdur ki, nə üçün, ondan ötrü ki, özgələrinin yalxu (təkcə) papiros, qarpız, bez və flan isə, bunun ki, "millət qarpızı", "millət papirosu"; "millət bezi" və "millət flanı"dır. O ki, maymaq millətpərəstdir, o da bu qoçaqların sözlərinə inanıb, bir şahılıq qarpızı altı qəpiyə, acı "papirosu" "şirin" əvəzinə, 8 qəpiklik bezi 10 qəpiyə "millət" naminə alıb işlədir" (49, s.91). M.Ə.Rəsulzadə millətçilik məsələsində heç də milli xüsusiyyətlərin əleyhinə çıxmırdı. O, sadəcə bir millətin başqa millət üzərində ağalığına etirazını bildirib. Bununla yanaşı Rəsulzadə inanırdı ki, cəmi dünya ölkələrinin xoşbəxtliyi bir millətin işi deyil: «Biz öz əqidəmizin göstərdiyi həqiqi Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|