Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 7, 2017 291 insanlardan fərqləndirən əsas cəhət onda müəyyən dərəcədə qorxunun, fantaziyanın, reallığın, həyəcanının qarışmasıdır.Onlar ya həyatı belə yaşayırlar, ya da ölürlər.Bu insanlar fərqliliklə eynilik arasında fikir ayrılığını həll etməyə çalışırlar və bunu həll edəndə özlərini yenidən doğulmuş kimi hesab edirlər.Nial Scottunun fikrincə bu insanlar təbiətin canlı varlıqlarının mövcudluğuna təsir edən ən vacib xilqətdir.(2)Bədheybət insan bizim fikrimizdə bizə yad bir insan kimi görünür. Bədheybət insan təsəvvürü fikri görünüşü ilə fərqlənməklə bərabər onları bölüşdürmək də istəmirlər.Alexandr Boon bu tip insanları insan və heyvan arasında formalaşan məxluq kimi izah edir.Nəticə olaraq bu tip insanlar özündə paradoksal keyfiyyətləri saxlayır.Və bu keyfiyyətlər də onlara qorxu-arzu, yaxşılıq-pisliyi fərqləndirməyə kömək edir.Bu insanlar pozitivdir ona görə ki, onlar üçün digər insanların fikri maraqlı deyil,həm də neqativdirlər çünki görünüşü insanları vahiməyə salır.Bədheybət insanlar bizim gələcəyimizdən xəbər verir.Onlar sanki dünyanın görünməyən hissələrində yaşayırlar.Fasilələrlə gələrək bizi gələcəyimizdən xəbərdar edirlər. Postmodernist roman bizə estetikanın yalnız fikirlərlə deyil həm də onunla əlaqəsi olmayan müəyyən nöqteyi nəzərlərin vəhdətini aşılayır.Postmodernist romanda əsas xüsusiyyət oxucunu əsərdə baş verən hadisələrə inandırmaq deyil,çünki yazıçı oxucunun əldə etmək istədiklərini ona açıq-aşkar şəkildə göstərmir, üstüörtülü şəkildə hiss etdirir, ona görə oxucu hər hansı postmodernist əsər oxuyarkən onun əsərdən heç bir gözləntisi olmur.Əsərin sonunda oxucu müəyyən bir nəticə, məna əldə edir.Bu əsərdə də belədir.Yazıçı əsəri dövrün aktual problemi olan Qərb mədəniyyəti ilə əlaqələndirmək əvəzinə Sartrın fəlsəfi fikirlərinə istinad edərək əsəri yazmağa üstünlük verdi. Postmodernizmin əsas xüsusiyyətlərindən biri kollajdır.Kollaj bir mətnin əsərin daxilinə süjetinə müxtəlif mətnlərdən olan hissələrin yerləşdirilməsi anlamına gəlir.Əsərdə Grendel obrazı Beovulf obrazının prototipi kimi təqdim olunur.Beovulf əsərində Beovulfun qəhrəmanlığından söhbət gedirdi.Eyni ilə həmin hadisələr Grendel əsərinə köçürülür və Grendelin timsalında təqdim olunur.Kollaj anlayışında məqsəd fikirlərin zəngirvari düzülməsi deyildi.Fokkemanın fikrincə kollaj-bir-birinə necə gəldi yapışdırılmış mətn qırıqlarıdır.(4)Grendel əsərində də konkret olaraq yazıçı Beovulfun süjet xəttini əks etdirmir,həm də Sartr müddəalarını irəli sürür.Postmodernizmin əsas xüsusiyyətlərindən biri də kollajla bağlı olan sintaktik qeyri-qrammatiklikdir.Bu zaman yazıçı yarımçıq cümlələrdən istifadə edir onun nə məna kəsb etməsini isə oxucun üzərinə qoyur.Əsərdə buna aid bir neçə nümunə vardır.1.Grendel:həyatda baş veren hadisələrin yeganə günahkarı və səbəbkarı –Səma.Sanki cümlə yarımçıqdı, Grendel səma dedikdə Alləhı nəzərdə tuturdu.2.Grendel –mənim ruhuma təsir edən Filologiya məsələləri, № 7, 2017 292 Qoca Şaperin alfası.Alfa musiqi alətidir. Yazıçının sanki bu musiqi alətində çalınan mahnıyla insanların günahın içərisində batdığını demək istəyir. Onlar yalnız ağlayaraq dua edərək bu günahdan təmizlənirlər. Pastiş-yazıçının üslubunu, tərzini, əsərindəki bəzi xüsusiyyətləri təqlid etməkdir.Parodiyanın da məqsədi təqlid etməkdir.Amma parodiyada əsas məqsəd oxucunu güldürməkdir.Parodiya olunan mövzunu əsəri oxucu məlumatlı olmasa da onu parodiyada anlaya məğzini tuta bilir.Amma pastişdə məqsəd güldürmək deyil,təqlid etməklə müəyyən bir məqsədi oxucunun nəzərinə çatdırmaqdır.Pastiş olan əsəri oxucu mütləq bilməlidir ki, o məqsədi başa düşsün.Bu əsərdə pastiş elə əsərin Beovulfdan götürülməsi və onun süjeti əsasında əsərin yenidən canlandırılması və təqlididir.Beovulfu təqlid edərək yazıçı onun xüsusiyyətlərini Grendel əsərində canlandırır.Amma oxucu Beovulfu oxumasa yazıçının Grendeli Beovulfun simasında təqlid etməsini başa düşə bilməz. Yazıçının fikrincə əsərdə belə ümumi bir təqlid var ki, o da əsəri tamamlayır.”Dünya məndə mən dünyada mövcudam”.(3) Bununla yazıçı demək istəyir ki ,sanki dünya ilə Grendel həyatın qəddar üzünü görüb bir-birlərini yamsılayırlar. Tənqidçilərin biri qeyd edir ki postmoderdist romanın əsas məqsədi bir şeyin nə olduğunu yox necə olduğunu soruşmaqdır.Postmodernizm soruşmur ki, varlıq nədir? o soruşur ki, varlığa nə olub? Əsərdə də görə bilərik – Grendelin məqsədi nədir?Grendel öz təəssüratlarını fikirlərini açıq-aşkar şəkildə deməsi düzgündür? Biz bu sualı verə bilmərik.Postmodernist roman bizdən səbəb tələb edir.Grendelin öz təəsüratlarını açıq şəkildə söyləməyə və özünə qapılmağa meyl etməsinə səbəb nədir?Səbəblərdən biri o hiss edir ki, insanlar ondan uzaqlaşmaq istəyir.Ağacın başında ac olduğunu bildirmək üçün donuz kimi səs çıxarır,amma insanlar ona məhəl qoymurlar.(3,170)Yazıçı əsərdə onu 3 dövrdə xarakterizə etmişdir.(uşaq, teniyetmə və yaşlı). Hər 3 dövrdə onun eyni fikri ideyası var. O,yalnız səma adlandırdığı Allahı günahlandırır.Grendel həyatını müqayisə edir.O.deyir:heyvan insandan fərqli olaraq həyatlarını müşahidə etmədən yaşayırlar.Bu isə mənimlə mənim gördüklərim arasında ideyaların fikirlərin çarmıxa çəkilərək hörümçək toruna bənzədilməsi kimi bir şeydir.O,insanların laqeydliyini inilitisini görərək deyir:” İnsanlarda birlik yoxdur. İnsan tamamilə tənhadır. ona görə mən dünyanı gözümü qırparaq dərk edirəm.” Qorxmaz Quliyevin postmodernizm və bədii essesində qeyd olunur ki,postmodernizm insanın dünyanıdərk imkanlarının üzə çıxarılmasına xidmət edir.(8)Postmodernist tənqid əsas vəzifəsini ilk növbədə bədii mətnin təşkili səviyyəsində emosionallıq nöqteyi-nəzərindən özümlü xüsusiyyətlərə malik dünyagörüş komplesksini üzə çıxarmaqda görür.Ona görə bu cərəyanın tərəfdarları dünya mətn kimi, dünya xaos kimi postmodernist həssaslıq anlayışlarından istifadə edirlər.Postmodernizm bütün hadisələrə Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|