Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 7, 2017 298 ağlına xitab edərək hakimiyyətlərin yaratdığı süni sərhədlərə məhəl qoy- madan səyahətə çıxmaq imkanına sahibdir (10). C.Barnsın heç bir romanında təkrara düşməsi müşahidə olunmur, hər romanın özünəməxsus texnikası, işləniş tərzi, anlatma üslubu geniş oxucu kütləsinin marağına səbəb olmuşdur. Sənətkar romanlarında sədaqətsizlik mövzusuna toxunar, insanların dürüstlükdən nə qədər uzaq olduqlarını dəfələrlə qeyd edər, gerçəkliyə varmanın imkansız olması problemini ön plana çəkər. Culian Barnsı fərqli edən özəlliyi spesifik məsələləri açıq və tutarlı bir şəkildə daim araşdırmaq və qorumaqdır. Barns əsərlərinin hər birində fərqli və yenilikçi ədəbi kontekstlər ilə insanlığın mərkəzindəki məsələləri izləyir. Misal olaraq, “sevgi, onun əlçatmazlığı və ziddiyyətləri demək olar ki, sənətkarın hər əsərində araşdırılır. Bənzər şəkildə, gerçəklik və onun şərhi onun təmsilindəki müəyyən problemlər yazıçının ilham qaynağı hesab olunur” (4;1). Devid Sekston Culian Barnsın romanları haqqında belə bir qənaətə gəlmişdir ki, Barns roman kimi görünən, roman kimi rəflərdə yer alan kitablar yazır. Lakin bu kitablarla tanış olduqda başqa bir şeylə qarşılaşırıq (7;42). Mira Stout Culian Barnsı “İngilis ədəbiyyatının buqələmunu” olaraq adlandırmış və yazıçını “asana qaçmayan, hətta çətinliyə aludə olan” (8) bir yazıçı qismində xarakterizə edərək fikirlərini aşağıdakı şəkildə ifadə etmişdir: “ Barnsı təyin etməyə çalışdığınız zaman təkrar rəng dəyişdirir. Barnsın romanları epikdən tutmuş miniatürə qədər müxtəliflik nümayiş etdirir və davamlı olaraq romanın forması ilə oynayır. Yazı üslubunun araşdırdığı mövzunun xarakterinə uyğunlaşmasını elə təmin edir ki, bir- birinə bənzər iki romanı belə yoxdur” (8). Piter Çayldz C. Barsın postmodern yazıçı olaraq düşünüləbiləcəyini qeyd edir: “Yazıçının romanları nə tam olaraq real roman qəlibi ilə üst-üstə düşür, nə də modern romandakı şüurun yaxından araşdırılması ilə eyniləşir” (3;86). Romanlarında dünyaya tərif vermək və görünməyən tərəfləri göstərməyə cəhd edən Barns Malkolm Bredberiyə görə “gerçəkliyə bağlı qalmayan, rahat formada fövqəlgerçəklik və fantaziya oyunlarına müraciət edən” (2;6) yeni nəsil ingilis yazıçıları arasında özünə yer etmişdir. Yazıçının yaradıcılığı intermedial əlaqələrin açılması baxımından yüksək qiymətləndirilir. İntermediallıq anlayışını ədəbi-bədii nümunələrin və digər incəsənət nümunələrinin çulğalaşması kimi ifadə etmək mümkündür. Başqa sözlə desək, intermediallıq müxtəlif sənətlər arasında sanki bir keçid vəzifəsini yerinə yetirir. İntermediallıq anlayışı XX yüzilliyin sonlarından başlayaraq intertekstuallıq anlayışı ilə bir sırada adı çəkilməyə başlamışdır. İrina Rayevski qeyd edir ki, intermediallıq əslində, M. Baxtinin dialoq nəzəriyyəsinə və Y. Kristevanın intertekstuallıq konsepsiyasına uyğun olaraq Filologiya məsələləri, № 7, 2017 299 təməl şərt kimi qəbul edilir (6). Eyni zamanda tədqiqatçı belə bir qənaətə gəlir ki, ədəbi mətn film, musiqi, teatr sənətinin səciyyəvi ünsürlərini, yaxud formasiyalarını doğura bilər və ya təqlid edə bilirsə, eyni qayda ilə teatr, musiqi, həmçinin fərqli media nümunələri də digər media nümunələri ilə müxtəlif şəkildə mürəkkəb əlaqələrə girərək özlərini yarada bilər (6). Bu əlaqələr müxtəlif incəsənət növlərini sintez halında bir araya gətirdiyindən hadisələr artıq bir neçə semiosferik atmosferdə cərayan edir. Bu baxımdan, Barnsın “Limonlu stol” romanı diqqət çəkən əsərlərdən sayılır. Əsər roman-hekayə janrında yazılmış postmodern incəsənət nümunəsi hesab olunur. Yazıçı əsərin adını Çin mədəniyyətində ölümün simvolu olan limondan və ölümün bəhs olunduğu məkan anlamına gələn limonlu stoldan götürmüşdür. “Limonlu stol” yazıçının oxucunu yaşlanma və ölüm barəsində qorxu hissi keçirmədən, heç bir şeydən çəkinmədən danışmağa dəvət etdiyi bir yerdir. Romanda əks olunan intermedial əlaqələr hadisələrin gedişinə ayrı bir rəngarənglik bəxş edir. Bir sıra musiqi terminlərindən istifadə olunması, o cümlədən, Şostakoviç, Bethoven, Mozart, Bax və s. tanınmış bəstəkarlara, həmçinin incəsənət növlərinə istinadlar intermedial əlaqələri üzə çıxarır. Culian Barnsın Şostakoviçə müraciət etməsi heç də təsadüfi sayılmamalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, Şostakoviç simfoniyalarında insan varlığının ən mürəkkəb problemlərinə toxunur, onun dramatik musiqisi amansızlığa qarşı çıxır, insanın daxilən təmizlənmə istəyinə inadkarlıqla can atmasını tərənnüm edir. Romanda müxtəlif musiqi terminlərindən istifadə yeni intermedial əlaqələr yaradır: desibel, fortissimo, alleqro, largetto. “...95 desibeldən daha yüksək səslə öskürürsünüzsə, daha yaxşı bir oturacaq üçün indidən yer ayırın...” (1;97). “”Üzr istəyirəm, ağzınızı bağlamadan öskürməyin yol açdığı desibel sə- viyyəsinin fərqinə varırsınız mı? Aşağı-yuxarı 85 desibel olduğu təxmin edilir.- Bir trompetin ifa edeceyi fortissimo notu ilə eyni səviyyədədir” (1;105-106). Müəyyən olunmuşdur ki, 85 desibeldən artıq olan səslər, bu səsə məruz qalınan müddətə uyğun olaraq eşitmə əngəlliyinə yol aça bilər. 10 saat boyunca 95 desibel səviyyəsindəki bir səsə məruz qalmaq insan qulağına ciddi zərər verə bilər ki, fortissimo da çox yüksək səslə ifa edilən musiqi parçasıdır. Alleqro musiqidə ən geniş yayılmış templərdən biridir, “tez”, “iti”, “canlı” mənalarını verir. XVIII-XIX əsrlərdə bəstəkarlar adətən, sonata və simfoniyaların birinci hissəsini bu tempdə bəstələyirdilər, misal olaraq, Motsart və Bethoven. Largetto isə daha geniş anlama gəlir və pianonun müşayiəti altında ifa olunur. Yazıçı bu tip musiqi terminlərindən istifadə edərək oxucularına sanki musiqi dərsi keçmiş olur. Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|