Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 7, 2017 208 b.m. İRADƏ ŞÜKÜROVA, ŞÜKUFƏ İSLAMOVA Bakı Biznes Universiteti sukufa.@mail.ru HEYDƏR ƏLİYEVİN АNA DİLİMİZİN İNKIŞAFINDA ROLU Açar sözlər: ümummilli,zənginlik, düşüncə, qavrama, adət Ключевые слова: общенациональный, богатство, сознание, восприя- тие, традиция Keywords: nationwide,richness, conciousness, grasping, custom Dil elə bir vasitədir ki, o bizim həm maddi həm də mənəvi irsimizi qoruyur və inkişaf etdirir.Bu səbəbdən biz doğma dilimizi yaxşı bilməklə kifayətlənməməliyik, onu göz bəbəyimiz kimi qorumalıyıq.1999-cu il noyabr ayında keçirilmiş baş konfransda YUNESKO-nun qərarı ilə 21 fevral Beynəlxalq Ana Dili günü elan edilmişdir. Dilə yiyələnmək elə bir sərvətdir ki,o, cəmiyyətimizin ən dəyərli neməti hesab olunur. Xalqımız mübarizə edərək inkişafını, həyatını qurub,qorumaq üçün dildən bir silah kimi istifadə etmişdir. Bizim də ümdə məsləkimiz tariximizi, milli-mənəvi dəyərlərimizi, adət-ənənələrimizi gələcək nəsillərə yalnız dil vasitəsi ilə çatdırmaqdır. Rus pedeqoqu K.D.Uşinskinin dediyi kimi, "Bir xalqı məhv etmək üçün onun dilini əlindən almaq kifayətdir". Danılmaz faktdır ki, illər boyu, tarixən torpaqlarımıza göz dikən və ona yiyələnmək istəyən düşmənlər müxtəlif yollarla bizə qarışıb,dilimizi əlimizdən almaq üçün min cür hiylələrə əl atmışlar. Bu səbəbdən bizim boynumuza böyük yük düşür..Biz dilimizin gözəlliyini,zənginliyini uşaqlara körpəlikdən sevdirmək üçün dahi yazıçı və şairlərimizin, klassiklərimizin poema,şeirlər,əsərlərlə dolu kitablarını qoruyub,köhnələrini isə yenidən nəşr etməliyik,çünkü onların hər birinin millətin inkişafında böyük rolu vardır. Yaxşı olardı ki, gənc analar körpələrinin beşiyi üstündə elə öz ana –doğma dilində onlara layla çalardılar. Bu da körpənin gələcək inkişafında,doğma dilə sevgi ilə böyüməsində bir yol,cığır açardı.Mən deyərdim ki, ana laylası ana sevgisi ilə elə sıx təmasdadır ki, uşagın düzgün formalaşmasında,düzgün yol seçməsində boyük rol oynaya bilər.Körpə elə ilk çağlarından ana dilinə olan məhəbətti beyninə həkk edər və həyatını bu sevgi üstündə qurar.Məlum olduğu kimi,klassiklərimiz əsərlərində küllü miqdarda atalar sözlərindən, zərb məsəllərdən,aforizm və idiomatik ifadələrdən istifadə etmiş və əsərlərinin bədii dəyərini məhz ana dili vasitəsilə artirmişlar. Filologiya məsələləri, № 7, 2017 209 Repressiya millətimizə, milli şüurumuza və milli hərəkatımıza böyük bir zərbə idi. Lakin bu da son olmadı. Sonrakı dövrlərdə – II Dünya- Müharibəsindən sonra da xalq arasında milli düşüncəli ziyalılar yetişməyə başladı.O cümlədən Mirzə İbrahimov (1911-93), Şıxəli Qurbanov (1925-67), Xəlil Rza Ulutürk (1932-94) Tofiq Bayram (1934-19910) və s. Ana dili Bu dil bizim ruhumuz, eşqimiz, canımızdır, Qalxıb Şahdağına söz istəyirəm, Çatsın hay-harayım dinləyənlərə, Mən nankor deyirəm, nacins deyirəm - Öz ana dilini bilməyənlərə! Tofiq Bayram Biz bugünümüzə, sabahımıza və gələcəyimizə görə ana dilimizə borcluyuq.Bizim müstəqilliyimizin rəmzi ana dilimizdir.Yalnız onun varlığı bizə işıqlı gələcəyin yolunu göstərə bilər.Əlimizdən nə gəlirsə bu yolda əsirgəməməliyik!Bu hər bir Azərbaycan vətəndaşının ümdə borcudur! Nə yaxşı ki,Azərbaycanda Respublika Əlyazmalar Fondu fəaliyyət göstərir.Dünyanın digər əlyazma xəzinələri,muzey və kitabxanalarında olduğu kimi fondun türk dilindəki materialları bu dillərdə danışan və yazan xalqımızın zəngin tarixə malik olduğumuzu bir daha sübut edir.Təəsüf ki,onlar indiyə qədər zəif öyrənilmiş,əlyazma şəklində,çap olunmamış vəziyyətdə qalır.Halbuki Respublikası Əlyazmalar Fondunun qarşısında Azərbaycan xalqının zəngin yazılı irsini xalqa çatdırmaq məsələsi böyük vəzifə kimi durur.Xalqımızın ana dili olan Azərbaycan dilinin inkişafında, onun dünya dilləri içərisində öz layiqli yerini tutmasında misilsiz xidmətləri olan Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyev deyirdi: “Bütün xalqlarda olduğu kimi, Azərbaycan xalqının ana dili onun milli varlığını müəyyən edən başlıca amillərdəndir… İnkişaf etmiş zəngin dil mədəniyyətinə malik olan xalq əyilməzdir, ölməzdir, böyük gələcəyə malikdir. Ona görə də xalqımıza ulu babalardan miras qalmış bu ən qiymətli milli sərvəti hər bir Azərbaycan övladı göz bəbəyi kimi qorumalı, daim qayğı ilə əhatə etməlidir. Bu, onun müqəddəs vətəndaşlıq borcudur”. O dövrdə ölkədə milli dillərin sıxışdırılması siyasətinin yeridildiyi bir zamanda ulu öndər ana dilinin – Azərbaycan dilinin inkişafına böyük səy göstərirdi. Hər bir xalqın milli-mənəvi dəyərlərinin yaradılması və inkişaf etdirilməsində ana dilinin müstəsna rol oynadığını deyən türk dünyasının lideri Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin daha da zənginləşdirilməsi, dövlət dili statusunun qorunması sahəsində bir-birinin ardınca mühüm əhəmiyyət kəsb edən tədbirlər həyata keçirirdi. Ana dilində dərsliklərin və kitabların nəşrinin genişləndirilməsi, dilçi alimlərə qayğı göstərilməsi belə tədbirlərdən Filologiya məsələləri, № 7, 2017 210 idi. Ötən əsrin 70-ci illərin ortalarından başlayaraq milli dillərin sıxışdırılması tədricən gücləndirilirdi. Sovet dövründə “bir ailə, bir dil” siyasəti hər yerdə geniş təbliğ olunurdu. Ulu Öndərimiz Heydər Əliyev öz ana dilini bilməyən insanları şikəst insanlar adlandırırdı.Ulu öndər Sovet rejiminin sərt olduğu bir vaxtda deyirdi ki, Konstitusiyanın vətəndaşlara verdiyi təhsil hüququndan öz ana dilində istifadə etməlidir. Bu hüquq ana dilində danışmaq, yazmaq və oxumaq imkanı ilə təmin olunur. Nəhayət, 1977-ci ildə SSRİ-nin yeni Konstitusiyası təsdiq edildi. Həmin konstitusiyada isə elə əvvəldən dövlət dili haqqında heç bir maddə yox idi. Ayrı-ayrı respublikalarda qəbul edilmiş konstitusiyaların heç birində dövlət dili haqqında maddə öz əksini tapmadı. Azərbaycan isə tam fərqli bir vəziyyət nümayiş etdirdi. Heydər Əliyev ana dilinin dövlət dili olması uğrundakı mübarizəsini davam etdirirdi. 1978-ci il aprel ayının 2-də Doqquzuncu çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Konstitusiyasının (əsas qanununun) layihəsi və onun ümumxalq müzakirəsinin yekunlarına həsr olunmuş yeddinci sessiyasında məruzə ilə çıxış edən Heydər Əliyevin təklifi ilə 73-cü maddəni aşağıdakı redaksiyada vermək təklif olunur: “Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir”. Güclü yaddaşa və müdrikliyə malik olan, hər zaman siyasi manevrlər edən Heydər Əliyev bu sahədə də öz dərin zəka və dəmir iradəsini ortaya qoyaraq ana dilinin qorunmasına nail ola bildi. Yalnız Azərbaycan ədəbi dilini deyil, habelə, xalq danışıq dilini mükəmməl mənimsəyən, bu dilin zəngin lüğət tərkibinə yaxşı bələd olan və bu imkanlardan fitri istedadı sahəsində səmərəli istifadə etməyi bacaran Heydər Əliyev yüksək səviyyəli yığıncaqlarda, məsələn, partiya konfranslarında, yubiley toplantılarında, dövlət səviyyəsində aparılan yüksək müşavirələrdə ana dilində səlist çıxışlar edərək, hər kəslə sadə ana dilində danışaraq özünə böyük hörmət və məhəbbət qazandı. O çox yaxşı başa düşürdü ki, ona bu böyük hörmət və məhəbbəti qazandıran eyni zamanda onun istifadə etdiyi, danışdığı dilə – Azərbaycan dövlət dilinə çox yüksək dərəcədə hörmət etməsidir.Həmin illərdə sovet respublikası rəhbərinin sovet məkanı sayəlan qonşu respublikalara səfərləri istisna olmaqla, ana dilində çıxış etməsi, Azərbaycan dili dərsliyini hazırlamış dilçi-alimlərə qayğı göstərməsi, onları müxtəlif dövlət mükafatına layiq görlməsi, Azərbaycan dilində yaradılmış mədəniyyət nümunələrinin dünya səviyyəsinə çıxarılmasına yardımçı olması, bu nümunələri ərsəyə gətirən yaradıcı ziyalılara yüksək dövlət qayğısı göstərməsi, və bu istiqamətdə görülmüş digər işlər dilimizin daha geniş təbliğ olunmasına zəmin yaratdı.Bütün bunlar, əlbəttə, təbii olaraq, ölkədə həm dövlət səviyyəsində həm də xalq arasında güclü bir hegemon dövlət dili ab-havası yaratmağa xidmət edirdi. Şübhəsiz,elə gənc yaşlarından Azərbaycanın Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|