Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 7, 2017 239 şəhəri ilə pək sıxı əlaqə və rabitəsi olduğunu əsərlərində görürüz. Hətta iki- üç aylar ilə bu şəhərlərdə sakin olub gözü ilə gördüyü bir qaç tarixi hadisələri yazıb bizə yadigar buraxmış və bu şəhərlərdə olan məşhur simaların dəxi bir çoxuyla görüşüb tanış olmuşdur. Və bəlkə: Yenə vəqtində adım söylənir Şirvanə, İbrahim, Xəstə Baxış Nəvahi sakini-Salyan, haray. - deməsi də yaşadığı Nəvahi kəndinin mənsub olduğu qəza etibarilə olmuşdur. Nadim Salyan şəhərində “Beş dəli” məhləsində Molla Məhəmməd Rza deyilən birinin bacısı ilə evlənmiş, uzun illər Salyanda yaşamışdır. Bu saat qohum-əqrəbalarından Salyanda çoxdur. Nadimin nərəli olduğunu və nərədə doğulduğunu həqqilə təyin etmək mümkün olmadığı kimi, tarixi-təvəllüdünü də təyin etmək çox müşküldür. Ağızdan-ağıza eşitdigim məlumatdan 1205 tarixi-hicridə doğulub 1300 tarixində 95 yaşında vəfat etməsi miyana çıxır. Bu da ömrünün axır çağlarında “95 yaşım vardır” deməsi və vəfatından altı ay sonra doğulan bir nəvəsinin tarixi-təvəllüdü ilə təxmin olunur. Bundan əlavə, 1200 tarixi-hicridə doğulub, 1298-ci tarixdə 98 yaşında vəfat etmiş olduğunu da bəziləri söyləyirlər. zira ikincisi birinciyə nisbətən bir qədər doğru olsa gərəkdir. Çünki şairin nəzmən yazıb buraxdığı bir qaç tarixi əsərlərini gözdən keçirtdikdə görürük ki, 1217 tarixi-hicridə (1803 miladi) Rusiya çarı I Aleksandr tərəfindən Gürcüstanı idarə etmək üçün göndərilmiş general Tsitsianovun Tiflisə gəlməsindən başlayaraq 15-20 sənə zərfində Gürcüstan, Dağıstan, Gəncə, İrəvan, Şirvan, Salyan, Talış, Bakı, Dərbənd və Quba xanlıqlarında vaqe olan bir çox mühüm və tarixi hadisələri qeyd etmiş və bunlardan bir çox sənələr sonra 1297-ci tarixi-hicridə yaşadığı Nəvahi kəndində və ətrafında vaqe olan tarixi bir nühusatı – qəhət və giranlığı dəxi nəzmən təsvir etmişdir. Bundan belə məlum olur ki, bu qocaman şairimiz 1217 sənədə şeir deməgə müstəd olub 1297-ci sənədə dəxi hali-həyatında imiş. Əgər 1205-ci tarixi-hicridə doğulduğunu fərz edərsək on iki yaşında şeir deməgə başlamış olduğu miyana çıxır. Bu da sinni-müqtəzasınca bir qədər uyğun olmadığından birincinin yanlış, ikincinin isə doğru olduğunu zənn ediyorum. Nadim ibtidai təhsilini Nəvahidə atasından almışdır. O zaman mollalıq mütərəqqi olduğundan atası bunu oxuyub molla olmaq məqsədi ilə Şamaxıya göndərir. Orada farsca, türkcə və ərəbcəyi mükəmməl bir surətdə oxuyub Nəvahiyə müraciət edəndən sonra nədənsə pədərinin arzusuna əks olaraq büsbütün mollalığı buraxıb kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmuşdur”.(5.s.4-6) Canıbəylinin müqayisəli, təhlili şəkildə apardığı araşdırmanı, gəldiyi nəticələri məntiqi və düzgün hesab etmək olar. Xüsusilə, onun tarixi hadisələrin fonunda irəli sürdüyü mülahizələr, Nadimi şəxsən tanıyan adamlarla söhbəti onun söylədiklərinin həqiqət olduğunu bir daha təsdiq Filologiya məsələləri, № 7, 2017 240 edir. Digər tərəfdən, akademik Feyzulla Qasımzadənin də onun dediklərini təsdiq etməsi Canıbəyliyə olan etimadı artırır. Sadə zəhmət adamı olan Nadim əkinçilik və heyvandarlıqla məşğul olmuş, o qədər də xoş güzəran keçirməmişdir. Daim zəhmətkeş insanların içərisində olmasının, ən ağır günlərində onlara həyan çıxaraq öz gücü və imkanı daxilində problemlərini həll etməyə çalışmasının nəticəsi olaraq insanlar onu sevmiş, ən çətin anlarda ona müraciət etmişlər. Camaatın ona olan ehtiramını yüksək qiymətləndirən Mirzə Baxış, əldə olan məlumata görə, dəfələrlə kəndlilərin mübahisəli torpaq məsələsini müsbət həll etmək üçün günlərlə, hətta aylarla Bakı, Salyan və Şamaxıda olmuş, yüksək çinli, vəzifəli şəxslərlə görüşərək həmyerlilərinin problemlərini həll etməyə nail olmuşdur. Təbii ki, torpaq məsələsi bəylər və mülkədarlarla kəndlilər arasında baş verirdi. Nadimin kəndliləri, yoxsul zümrələri müdafiə etməsini qəbul edə bilməyən bu istismarçı təbəqə nümayəndələri hər vasitə ilə ona qarşı mübarizə aparır və şairi el arasında hörmətdən salmağa çalışırdılar. Deyilənə görə, bir dəfə şair kəndlilərin torpaq məsələsi ilə bağlı Şamaxıya gedir. Bu dəfə onun səfəri bir qədər uzun çəkir. Bundan istifadə edən düşmən qüvvələr camaat arasında şaiyələr yaymağa çalışırlar. Camaat arasında narazılığın artdığını görən oğlu Mirzə Fərəculla atasına məktub yazaraq onu vəziyyətdən xəbərdar edir. Nadim oğlunun məktubunu oxuyan kimi məsələnin nə yerdə olduğunu – düşmən qüvvələrin öz işini gördüyünü dərhal anlayaraq oğluna nəzmlə cavab məktubu yazır: Desələr guşzəd olma, mənə böhtandı, oğul, Acığın dövlətə vardır zərəri, qan, oğul. İki aydır məni salmışlar “bu gün”, “zaftra” ya, ------------------------------------------------- Kəsmişəm qapusunu icz ilə mən “İvan”ın, Mər * eşitmüblər, oğul, “zaftra”sın Divanın. 1 Gətirdiyimiz bu nümunələr bizə müqtədir şairimiz Qasım bəy Zakiri xatırladır. Nadim də Zakir kimi “İvan”ın “zavtra”sından, “divan”ından, bir sözlə, süründürməçiliyindən cana doymuş, heç nədən çəkinməyərək öz nifrətini açıq şəkildə ictimaiyyətə elan etmişdir. Əlyazmasında bu nümunəni verən A.Canıbəyli haqlı olaraq onu Nadimin “xalq yolunda fədakarlığı”nın sübutu kimi qiymətləndirir: “Zənnimcə, qırıq və natamam bir şəkildə oxuduğumuz bu beş sətir Nadimi, Nadimin səmimiyyətini və xəlq uğrundakı * Mər – məgər sözünün qısa formasıdır. 1 Nümunə A.Canıbəylinin göstərilən əlyazmasından götürülmüşdür. Orada belə bir qeyd verilmişdir: “Əfsuslar olsun ki, ağızdan-ağıza öyrənə bildigim yalnız bu beş sətr olmuşdur. Bir hərfini belə dəyişdirməyərək eşitdigim kimi yazdım”. Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|