Microsoft Word Biologya ha`m awil xojalig`i tiykarlari doc



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/55
tarix17.01.2018
ölçüsü5,01 Kb.
#21190
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   55

Kletkadagi tiykargi redoks-sistema yamasa dem aliu shinjiri mitoxondriyanin ishki 
membrenasinda funktsiyalanadi. Onin terminal` oksidazasi tsitoxromoksidaza esaplanadi. 
Elektronnin (e 

) redoks – shinjir boyinsha alip otiliui, ATRdagi jokari energetikalik 
baylanislarda zapas saklangan energiyanin tarkaliui menen alip bariladi. Osimlik 
metoxondriyasinda tagida bir oksidaza al`ternativ terminal` degen oksidaza funktsiyalanadi. Ol 
elektrondi koezim Q dan aladi onin O
2
 sezgirligi tsitoxromoksidazadan pes boladi. 
Kletka tsitoplazmasinda kayta tiklengen piridin nukleotidlerdi okisleushi sistema 
funktsiyalanadi. Olar miska iye bolgan oksidazalar menen yagniy askarbatoksidaza xem 
polifenoloksidaza menen birikken boladi. Askorbataosidazanin iskerligi glutation xem 
NAD(R)N tin funktsiyalaniuinda kozge tusedi. Bul sistema glutationdi kayta tikleushi tiykargi 
sistema esaplanadi.  
Polifenoloksidaza o-difenoldi, p-difenol`, monofenol xam baskalardi okisleydi. 
Fenollardin okisleniui NAD(R)N askarbon kislotasinin okisleniui menen birlikte boladi. 
Polifenoloksidaza osimliklerde «jara reaktsiyasina» katnasadi. Osimlik tkanlarinin jaralaniui 
uaktinda bul ferment jiralip shikkan fenolda, mikroorganizmge zexerli tesir etiushi xiponga 
aylandiradi. Bunday reaktsiyanin natiyjesinde almanin kartoshkanin kesilgen jeri konir tuske 
kiredi. Polifenoloksidazanin aktivligi tokima kartaya bargan sayin artip baradi. 
Bul korip shigilgan oksidazalar sirtki ortalik temperaturasina xam kislorod basimina xar 
turli aktivlikte boladi.Osimlik kletkalarinda bul oksidazalardan baska xar turli oksidazalar 
funktsiyalanadi. ER membranasinda eki turli redoks-shinjiri jaylaskan. 
Dem aliu substrati xam dem aliu koeffitsienti. 
Osimlik dem aliu substrati retinde ken tarkalgan exmiyetli birikpe uglevodti jumsaydi. En 
daslep dem aliu ushin erkin kant jumsaladi. Ol jetispegende okisleniu substrati retinde 
polisaxaridler, beloklar xem maylar jumasladi. Olar gidrolizlengen turinde jumsaladi. Poli xem 
di saxaridler monosaxaridlerge shekem maylar-glitseringe xei may kislotalarina shekem, 
beloklar-aminokislotalarga shekem gidrolizlenedi.  
Osimliklerde zapas uglevodlar, kraxmal (kartofel`, mekke, gurish), inulin (georgina, 
kartoshka gul) gemitsellyuloza turinde boladi. Mikrorganizmler xem birkansha jokari derejeli 
osimlikler dem aliu substrati retinde geksozanin kayta tikleniuinde payda bolatugin kop atomli 
spirtti kollanadi. Meselen, mannit zarazixa – uzb shumgiya, maslina miyuesi, yasen` shakasi 
terepinen kollaniladi, sorbit saklanip turgan almurt miyuesi terepinen kollaniladi. 
Zapas turindegi maylardi osimlik dem aliu  substrati turinde tukimnan onip kiyatirgan 
osimshe uaktinda kollanadi. Bul tukimi mayli aygabagar, zigir, kendir, kenederi, gunji t.b. 
osimliklerinde korinedi. Zapas maylardan  kanttin sintezleniu deuirinde osimlik kletkasinin 
sferosomasi, glyuoksisomasi, mitoxandriyi, plastidalari xem tsitoplazmanin ferment sistemalari 
bir-birine tesir etisip turadi. Zapas beloklar osimliktin dem aliuinda, olardin aminokislotalarga 
shekem, olardin atsetil – So A ga yaamsa ketokislotaga shekem tarkalip, keyin Krebs tsikline 
(aylanisina) tusiuinen keyin katnasadi. 
Bul karalgan substratlardin tolik okisleniuinen SO

xem suu payda bolip, okisleniu 
energiyasi ajiralip shigadi. Dem aliu uaktinda ajiralip shikkan SO
2
 mugdarinin, sinirilgen O
2
 
mugdarina bolgan katnasi dem aliu koeffitsenti (DAK) dep ataladi. Onin korsetkishi geksozalar 
ushin 1ge ten. 
Dem aliu protsessinde substratti  okislendiriu ushin kerek bolatugin kislorodtin mugdari 
substrat molekulasindagi kislorod mugdarina baylanisli boladi, substrat molekulasinda kislorod 
1
6
6
6
6
6
2
2
2
2
2
6
12
6
=
=
+

+
O
CO
ДАК
O
H
CO
O
O
H
C
69
,
0
26
18
18
18
26
2
2
2
2
2
2
36
18
=
=
+

+
O
CO
ДАК
O
H
CO
O
O
H
C


molekulasi kansha az bolsa, okisleniu uaktinda kop mugdarda kislorod kerek boladi. Sogan 
baylanisli dem aliu substrati kislorodka jarli bolgan may kislotalari bolsa onda DAK birden 
tomen boladi. Bugan misal etip steorin kislotasinin okisleniuin korsetiuge boladi. 
 
Okisleniuge uglevodlarga karaganda kobirek okislengen organikalik kislotalar alinsa 
onda az mugdarda kislorod talap etiledi xem onda dem aliu koeffitsenti artadi. Buni shavel` 
kislotasinin okisleniuinen koriuge boladi. 
Dem aliu koeffitsentinin ulkenligi okislenip atirgan substrattin kesiyetine baylanisli 
bolmastan tokimanin kislorod penen temiyinleniu derejesine baylanisli boladi. Eger tokimanin  
kislorod penen temiyinleniui az bolsa tamir ushindagi meristemalarda, tamirdin suuda kaliuinda 
katti kabikli tukimlarda  ashiu protsessi kusheyip DAK artadi. Eger produkt jeterli okislenbese 
tokimalarda organikalik kislotalar toplanip, shigarilatugin SO

mugdari peseyedi, DAK 
tomenleydi. 
     
Dem aliu protsessinin regulyatsiyasi  
Paster effekti Tokimadagi  O2 
derejesi dem aliu intensivligine tesir etip koymastan dem aliu substratinin jumsaliu derejesinde 
aniklaytuginin birinshi ret L.Paster korsetti. Pasterdin ashitki menen koyilgan tejiriybesinde, 
kislorod jeterli bolganda glyukozanin tarkaliui xem ashiu intensivligi peseygen, birak sintetikalik 
protsess ushin kollanilgan kanttin esabinan ashitkinin biomassasi artkan. Kislorodtin katnasinda 
kanttin tarkaliuinin tomozlaniui «Paster effekti» dep ataladi. Dem aliudi baklau  kletkanin 
funktsional aktivliginin artiui menen dem aliudin tezlesiui artadi. Belgili derejede bul dem aliudi 
baklau mexanizmi arkali emelge asadi. Dem aliudi baklau dep mitoxondriyanin okisleniu 
fosforlaniu protsessinde fosfat aktseptori retinde xzmet kilatugin ADR kontsentratsiyasinan 
kislorodti jumsau tezligine aytiladi. Kletkanin funktsionallik aktivligi artiui menen ATR 
energiyaga zerur protsesslerge jumsaladi, netiyjede ADR kontsentratsiyasi artadi. Bul jagday oz 
gezeginde elektronlardin tasiliu tezliginin artiuina xem okisleniu fosforlaniu intensivliginin 
artiuina alip keledi.
 
Glikolizdi tertipke saliu  Glikoliz intensivligi birkansha bolimlerde baklanadi. 
Glyukozanin glikoliz protsessine kosiliui geksokinoza fermenti derejesinde tertipke salinadi. 
Glikoliz tezligin tertipke saliudin ekinshi bolimi fosfofruktokinaza derejesinde boladi. 
ATR nin jokari kontsentratsiyasi piruvatkinaza aktivligin basip taslaydi. Piruvatkinaza 
atsetil SoA  terepinen de basip taslanadi. 
Krebs tsiklin tertipke saliu.  Piruvattan payda bolgan atsetil SoAnin  keyingi jumsaliui 
kletkanin energetikalik jagdayina baylanisli boladi. 
Eki xem ush karbon tsiklin regulyatsiyalau (tertipke saliu) barlik tort degidrogenazalardin 
(izotsitratdegidrogenazalar, 

α ketogeutaratdegidrogenazalar, suktsinatdegidrogenazalar 
malatdegidrogenazalar) katnasina baylanisli boladi. 
Tsitratsintetaza aktivligi ATR kontsentratsiyasi xem ozinin produkti tsitrat tesirinde 
tormozlanadi. Izotsitratdegidrogenaza NAD tesirinde ingibrlenedi xem tsitrat tesirinde 
aktivlesedi. 

α Ketoglutaratdegidrogenaza suktsinil SoA produkti tesirinde peseyedi adenilat 
tesirinde aktivlenedi. Suktsinatdegidrogenaza oksaloatsetat tesirinde ingibrlenip ATR, ADR xem 
kelpine kelgen ubixinon (QN
2
) tesirinde kaytalanadi. Malatdegidrogenaza oksaloatsetat tesirinde 
ingibrlenip, ayirim ob`ektlerde ATR tesirinde jokarilaydi. 
Osimlik mitoxondriyalarinda al`ternativ elektron transport joli da sheshiushi rol` oynaydi. 
ATR mugdari jokari bolgan jagdayda, tiykargi dem aliu shinjiri aktivligi peseygende 
4
4
2
4
2
2
2
2
2
2
4
2
2
=
=
+

+
O
CO
ДАК
O
H
CO
O
O
H
С


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   55




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə