Microsoft Word herbi sahede informasiya elde etmek medeniyyeti doc
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
_____________Milli Kitabxana_____________
6 prosesində bəzi çətinliklər yaratdığı qeyd olunur. Qəzetin 11-ci sayında (16 oktyabr, 1918) dərc olunan məqalədə isə Azərbaycanda milli hərbi xidmətin çətinliklərindən bəhs olunur. Buna səbəb olaraq aşağıdakılar göstərilir: birincisi, Çar Rusiyasında Azərbaycan vətəndaşlarının orduda xidmətdən uzaqlaşdırılması, ikincisi, əksər azərbaycanlıların Vətən qarşısında öz borclarını bilməmələri, üçüncüsü, çağırış yaşının qeydə alınması və sənədləşdirilməsi ilə bağlı ortaya çıxan problemlər. Bu məqalənin maraqlı məqamlarında biri Azərbaycanda ordu quruculuğunun perspektivləri ilə bağlı proqnozların əks tapmasıdır. Qeyd olunur ki, qardaş Osmanlı İmperiyasının dəstəyi ilə Azərbaycanın təhlükəsizliyini qoruya biləcək ordu yaradılması prosesi gedir: bu dəstək nəticəsində Azərbaycan Ordusu müasir silah, təminat-təchizat, təcrübəli zabitlər və ən əsası milli özünüdərki əldə edəcək. ADR dövründə Azərbaycanın müdafə və təhlükəsizlik sektorunda həyata keçirilən islahatlar və görülən tədbirlər barədə məlumatların şəffaflığına ciddi şəkildə riayət olunmasına çalışılıb. Məsələ ilə bağlı o dövrdə mətbuatda (“Azərbaycan”, “Açıq söz”, “İstiqlal” və başqa mətbuat orqanları) əksini tapmış bir sıra məlumatlar maraq doğurur. Araşdırmalar zamanı o dövrdə işıq üzü görən bir sıra qəzetlərdə Azərbaycan ordusunda məvacib sisteminin quruluşu, şəxsi heyətin say tərkibi kimi məlumatların dərc olunduğunu müşahidə edirsən, halbuki müasir dövrdə bu tip məlumatların açıqlanması qeyri-rəsmi şəkildə arzuolunmaz hesab edilərdi. Azərbaycan Demokratik Respublikasının 80 illik yubileyi ilə bağlı 1998-ci ildə Azərbaycanda keçirilən rəsmi tədbirlər sislsiləsində çap olunmuş “Azərbaycan Demokratik Respublikası (1918-1920). Ordu” adlı kitabda o dövrdə mətbuatda ordu ilə bağlı əksini tapmış çoxsaylı məlumatlar, faktlar qərarlar, əmrlər və sərəncamlar əksini tapıb. Bu kitabın özü ADR dövründə Ordu – KİV münasibətlərini və ümumiyyətlə ordu quruculuğunu araşdırmaq istəyən oxucular üçün qiymətli mənbə hesab edilə bilər. Əslində ADR dövründə və ondan sonrakı müddətdə Silahlı Qüvvələrin fəaliyyəti ilə bağlı ictimai məlumatlandırmada ayrı-ayrı mətbuat orqanlarının və həmçinin hərbi sahədə fəaliyyət göstərən jurnalistlərin səyləri diqqət çəkir. Tanınmış hərbi jurnalist Şəmistan _____________Milli Kitabxana_____________
7 Nəzirlinin bu istiqamətdə araşdırmaları diqqət çəkir. Onun “Hərbi bilik” jurnalının 1993-cü ildə dərc olunmuş ilk sayındakı yazısında Azərbaycanın hərbi mətbuat tarixindən söhbət açılır. Bildirilir ki, 1928-ci ildən Tiflisdə rus dilində nəşrə başlayan “Tifliskaya” vedomosti qəzetinin ayri-ayrı saylarında Azərbaycan süvari alayları ilə bağlı yazıları və Əlahiddə Qafqaz ordu qərargahında hərtərəfli biliyə malik alim kimi tanınan polkovnik Abbasqulu ağa Bakıxanovun xidməti xüsusi olaraq qeyd edilməlidir. Rəsmi hərbi qulluqda olan Abbasqulu ağa ayrıca qəzet və ya jurnal nəşr etdirməyib. Lakin həmin qəzetin səhifələrində Rusiya – İran və Rusiya – Türkiyə müharibələri barədə orijinal və tərcumə əsərləri ilə çıxış etmişdir. Araşdırmalar göstərir ki, Azərbaycanda hərbi sahədə ilk jurnal 1922-ci ilin sentyabr ayında fəaliyyətə başlayan “Savadlı Qırmızı Əsgər”dir. Ş.Nəzərlinin araşdırmalarına görə, ayda bir dəfə nəşr olunan, əsgərlər üçün nəzərdə tutulan siyasi, ictimai, ədəbi-elmi məcmuə yeni yaranmış Azərbaycan diviziyasının orqanı idi. Naşiri və məsul redaktoru Hüseyn Rəhmanov olan jurnal əsgərlərin savadlanması, onların döyüş hazırlığı, silaha qulluq qaydaları, əsgər və ordu həyatından yumorlar, ədəbi-bədii yazılar dərc edirdi. Eyni zamanda bu nəşr ordudakı vəziyyətlə bağlı bir növ ictimai məlumatlandırma məqsədi güdürdü. Azərbaycanda ilk hərbi qəzetin tarixi isə 1920-ci ildən “Qırımızı əsgər”lə başlayır. Azərbaycan diviziyası siyasi şöbəsinin orqanı olan bu qəzet 1925-ci ildən “Qızıl Əsgər” adı ilə nəşr olunub. Respublika hərbi mətbuatının inkişafında xüsusi yer tutan bu qəzet on ildən çox nəşr edilmişdi. Diviziya və alay qəzetlərini öz ətrafında birləşdirən qəzetin baş redaktoru görkəmli yazıçı Hacıbaba Nəzərli olub. Eyni zamanda məhz onun rəhbərliyi ilə qəzetin nəzdində hərbi nəşriyyat yaradılıb. Ş.Nəzirlinin araşdırmalarına görə, sözügedən nəşriyyatın buraxdığı kitabların əksəriyyəti tərcümə ədəbiyyatından ibarət idi. Nəşriyyatın işıq üzünə çıxartdığı orijinal əsərlərdən yalnız general Əliağa Şıxlınskinin iki hərbi əsəri – “Ruscadan türkcəyə qısa döpyüş sözlüyü” (1926-cı il), “İşçi-Kəndli Qızıl Ordusu topçusunun döyüş təlimatnaməsi” (1927-ci il) mövcuddur.
_____________Milli Kitabxana_____________
8 Xüsusilə nəzərə alınmalıdır ki, 1925-ci ildən Zaqafqaziya respublikalarında hərbi tərcümə kollegiyaları təşkil edilir. Azərbaqycan hərbi tərcümə kollegiyasının baş redaktoru vəzifəsinə keçmiş Azərbaycan ordusunun tam artilleriya generalı Əliağa Şıxlinski təyin olunur. Ş.Nəzirlinin araşdırmaları maraqlı faktları ortaya çıxarıb. Qeyd olunan dövrdə hərbi kitab nəşrlərinin sayı ilə yanaşı qəzet və jurnalların da miqdarı artıb və onlarda keyfiyyət dəyişikliyi əmələ gəlib. 1928-ci ildən “Savadlı qırmızı əsgər” jurnalı artıq “Qızıl əsgər” adı altında həm məzmun, həm də tərtibat baxımından daha sanballı nəşr olunmağa başlayır. Sonralar Ə.Şıxlinskinin təklifi ilə jurnala “Hərbi bilik” adı verilir. Azərbaycan atıcılıq diviziyasının siyasi şöbəsinin orqanı olan “Hərbi bilik”in məsul redaktorları komissar Hüseyn Rəhmanov və diviziya komandiri Cəmşid Naxçıvanski idilər. Beləliklə, ilk hərbi jurnallarımızın nəşr ardıcıllığı belədir: “Savadlı Qırmızı Əsgər” – 1922-24-cü illər, 14 nömrə. “Qızıl Əsgər” – 1925-ci il, 6 nömrə. “Hərbi bilik” – 1928-29-cu illər, 10 nömrə. Qeyd edək ki, 1934-cü ildə bölük və alay qəzetlərinin ümumi sayı səksənə yaxın idi. “Qızıl Əsgər” qəzeti ilə yanaşı “Dəmir mübariz”, “Qızıl topçu”, “Döyüşçü səsi”, “Qızıl bayraq”, “Fəhlə-kəndli qızıl ordusu” adlı çoxsaylı alay qəzetləri nəşr olunurdu. Bütün bu mətbu orqanlar hərbi sahədə informasiya əldə etmək istəyində olan ictimaiyyət üçün bir növ mənbə hesab edilirdi. SSRİ-nin süqutundan sonra 1993-cü il yanvarın 1-dən etibarən Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin hərbi-elmi tədqiqatlar və nizamnamələr şöbəsi tərəfindən “Hərbi bilik” jurnalı yenidən nəşr etdirildi. Bu jurnalın ilk nömrəsi Azərbaycanda hərbi sahədə informasiya əldə etmək mədəniyyətinin inkişafına güclü bir töhfə hesab edilə bilərdi. Sovet dövrünün hərbi sahəyə informasiya əldə edilməsinə qoyulmuş qapalılığından sonra bu jurnal xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. Yeni dövrdə jurnalın ilk baş redaktoru olan polkovnik Çingiz Məmmədov (hazırda müdafiə nazirinin müavini, general-leytenant) bəyan edirdi ki, “Hərbi Bilik” jurnalı Azərbaycan Respublikasının hərbi quruculuğunun bütün sahələrini əhatə edən bir Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|