Microsoft Word jurn Kitabshunasliq ve bibilioq 1(40) 17. docx
Yüklə 16,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
118 (1901), “Yelizavrtpol quberniyasının 1910-cu il üçün yaddaş kitabı” (1910), “Zaqafqaziyaya dair statistik məlumatlar məcmuəsi” kitablarında Azərbaycan ərazisi və onun əhalisi haqqında qiymətli materiallar vardır. Azərbaycan xalqının etnogenezi prosesində iştirak edən skiflərin Azərbaycana gəlməsindən bəhs edən M.Latışev və V.Smolinin “Известия древных писателей греческих и латинских о Скифи на Кавказе” (1906), Qafqaz hərbi dairəsi hərbi topoqrafiya şöbəsi tərəfindən tərtib edilmiş və çap olunmuş “Qafqaz diyarının etnoqrafik xəritəsi” (1909) adlı nəşrləri göstərmək olar. Təbiət elmləri, antropologiya və etnoqrafiya sevənlərin cəmiyyətinin antropologiya şöbəsinin orqanı olan “Rus antropologiya jurnalı”nda çap edilən bir sıra məqalə Azərbaycanda yaşayan tatların, yaşadığı bölgə və yaşayış məskənləri təsərrüfat məşğuliyyəti haqqında məlumat verilir. Burada yaşayan dağ yəhudilərinin dilinin tat dili olduğu qeyd edilir, dinlərinin isə qriqoryan məzhəbi olduğu göstərilir. A.İvanovskinin “Yezidlər” adlı məqaləsində bu xalqın dili kürd dilidir və heç kəsə məlum olmayan bir dinə sitayiş etdiklərindən bəhs edir. 1917-ci il inqilabdan sonra Azərbaycan Demokratik Respublikası yaradıldı. Hələ ilk günlərdən başlayaraq ölkədə etnoqrafik tədqiqat və ölkəşünaslığın inkişafı ilə bağlı işlər görülməyə başlandı. 1919-1920-ci illərdə yaradılan BDU-nun şərq fakültəsi, Xalq Maarif Komissarlığının Muzey- ekskursiya şöbəsinin fəaliyyəti etnoqrafik tədqiqatların aparılması ilə məşğul olurdu. Bununla XX əsrdə Azərbaycan etnoqrafiyasının öyrənilməsinin ikinci mərhələsi başlanır. Azərbaycan etnoqrafiya elminin ilkin addımlar atdığı dövrün görkəmli nümayəndəsi Yusif Vəzir Çəmənzəminlidir. Qadağan olunduğu üçün yalnız elmi arxivlərdə saxlanılan Məhəmməd Həsən Vəliyevin (Baharlı) Bakıda rus dilində nəşr edilmiş “Azərbaycan” kitabında Azərbaycan tarixi, etnoqrafiyası, təbiəti və iqtisadiyyatı haqqında məlumat verir. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra, 1923-cü ildə elmi tədqiqat müəssisəsi olan Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyətinin və onun tarix-etnoqrafiya bölməsinin təsis edilməsi ilə Azərbaycan etnoqrafiyasının öyrənilməsində böyük işlər aparılmağa başlandı. Bu dövr Azərbaycan etnoqrafiyası tarixində xüsusi bir dövr hesab olunur. 1923-cü ildən 1929-cu ilədək, ATTC bazası əsasında Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin nəzdində Azərbaycan Dövlət Elmi Tədqiqat İnstitutu yaradılanadək aparılan tədqiqatların nəticəsi kimi bir sıra nəşrlər meydana gəldi. Azərbaycan xalqının etnik tərkibinin tarixi faktlarla tədqiq olunan R.İsmayılovun “Azərbaycan tarixi” (1923), talışların məşğuliyyəti, adət- ənənəsi, mədəniyyəti və tarixi abidələrinin tədqiqinə həsr edilmiş V.Ryuminin “Талышский край. Ленкоран” (1923), Lənkərana səfəri zamanı talışların etnoqrafiyasına dair xeyli material toplamış B.Millerin “Предварительный отчет о поездке в Талыш летом 1925” adlı kitabları Sovet hakimiyyətinin yarandığı illərdə Azərnaycan etnoqrafiyası üzrə meydana gələn ilkin sənədlərdəndir. Azərbaycanı Tədqiq və Tətəböö cəmiyyətinin yarandığı ildən 119 onu “Xəbərləri” və “Əsərləri” də təsis edildi və bu dövri və ardı davam edən nəşrlərin səhifələrində Azərbaycan etnoqrafiyasını tədqiq edən İ.Mesaninovun, V.Qordilyevskinin, A.Qubaydulinin, ilk milli etnoqraf kadrlardan Ə.Ələkbərovun, D.Şərifovun, A.Qaraqaşlının xeyli sayda samballı elmi məqalələrinə, əsərlərinə rasr gəlinir. 1932-ci ildə Azərbaycan DETİ əsasında SSRİ Elmlər Akademiyası Zaqafqaziya filialının Azərbaycan şöbəsi təşkil edildi, 1935-ci ilin oktyabrında şöbə SSRİ EA Azərbaycan filialına çevrildi. Artıq etnoqrafik tədqiqat sahələri genişlənir, etnoqrafik araşdırmalar yeni forma və məzmun kəsb edir və ixtisaslı alimlər yetişdirlməyə başlanmışdır. Beləliklə, keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoyan Azərbaycan etnoqrafiya elmi ilə yanaşı, onun sənəd-informasiya kütləsi də yeni şəkildə formalaşmağa başladı. Nəticədə qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan etnoqrafiya elminin ilkin sənəd mənbələri hələ indiyədək heç bir tədqiqat işinin obyekti olmamışdır. Yalnız bu mənbələrin tədqiqinə Azərbaycan etnoqrafiyası və folkloru üzrə aparılan tədqiqatlarda rast gəlinir ki, bu da Azərbaycan etnoqrafiyası üzrə sənəd kütləsini tamlıqla əhatə etmir. Ədəbiyyat 1. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Arxeologiya və Etnoqrafiya institu tərəfindən 2008-2009-cu illərdə aparılması nəzərdə tutulan arxeoloji ekspedisiyaların maliyyələşdirilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı; 5 fevral 2008-ci il//Azərbaycan.-2008.- 6 fevral.- S. 3. 2. //Azərbaycan.-2012.- 27 aprel.- S. 1. 3. Dadaşzadə, M. Azərbaycan xalqının orta əsr mənəvi mədəniyyəti: tarixi- etnoqrafik tədqiqat /Red. T.Bünyadov. - Bakı: Elm, 1985. - 212 s. 4. Əfəndiyev, Ə. Qafqaz əraziləri və xalqlarının təsvirinə dair materiallar toplusu: izahlı biblioqraiya.- Bakı: Qartal, 1998.- 217 s. 5. Əliyeva, S. XX əsrin I yarısında Azərbaycanda etnoqrafiya elminin inkişafı (Tarixi-etnoqrafik tədqiqat): tarix е. n. а. dər. аl. üçün təq. ed. dis.: 07.00.07 / AMEA, Arxeologiya və Etnoqrafiya İn-tu.Bakı, 2001.- 169 s. 6. Əsədova, Ə.“Kitabi Dədə Qorqud” dastanı etnoqrafik mənbə kimi. tarix e. üzrə fəls. d-ru e. dər. аl. üçün təq. ed. dis-nın avtoreferatı : 07.00.07 /AMEA, Arxeologiya və Etnoqrafiya İn-tu. Bakı, 2010.- 24 s. 7. Herodot. Tarix: 9 kitabda /Herodot; tərc. ed. P. Xəlilov; red.: A.Bağırov; rəs.: S.Şatikov Bakı: Azərnəşr, 1998.- 329 s 8. Hüseynov, Y. Qarabağnamələr Azərbaycan tarixini öyrənmək üçün mənbə kimi /elmi red. Y.M.Mahmudov; rəy. K.K.Şükürov, Z.H.Bayramov.- Bakı: Elm, 2007. - 216 s 9. Təhmasib, M. Azərbaycan xalq dastanları orta əsrlər /M.H.Təhmasib ; red. H.Araslı ; AzSSR EA Nizami ad. Ədəbiyyat İn-tu Bakı: Elm, 1972.- 397 s., S.21 10. Veysəlova, V. Azərbaycan məhəbbət dastanları etnoqrafik mənbə kimi: tarix e.n.a.dər al. üçün təq. ed. dis-nın avtoreferatı: 07.00.07 /AMEA, Arxeologiya və Etnoqrafiya İn-tu. – Bakı, 2010.- 24 s. Yüklə 16,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|