274
kil 8.16. l nmi qazların h ng üsulu il SO
2
–
d n t mizl nm si.
1 – tsiklonlar batareyası; 2 – qazüfürücü; 3 – skrubber;
4,9,12,– nasoslar; 5 – kristalla dırıcı; 6 - vakuum filtri;
7,8 - transportyor; 8 -10 - h ng tutumu; 11 - h ng südü
tutumu; I – i l nmi qazlar; II – t mizl nmi qazlar.
I
II
275
8.2.4. Adsorbsiya üsulları il qazların SO
2
–d n
t mizl nm si.
Absorbsiya üsullarının köm yi il qazların SO
2
–d n
t mizl nm si prosesinin çatı mayan c h tl ri b rk
xemosorbentl rin t tbiq edilm sin
saslanan üsulların
i l nib hazırlanmasına s b b olmu dur. Xemosorbent
kimi h ngda ı, dolomit v ya h ngd n istifad oluna
bil r. Xemosorbentl rin aktivliyini artırmaq üçün onların
t rkibin SO
2
uducuları il yana ı bir sıra ucuz qeyri üzvi
duzlar, mis oksixloridl ri,
maqnezium oksidi v dig r
madd l r kimi xüsusi lav l r d daxil edirl r.
Xemosorbentl rl yana ı SO
2
–ni tutmaq üçün bir çox
metal oksidl rind n d istifad oluna bilir. Qazların
kükürd dioksidind n quru sanitar t mizl nm si prosesi
qazların yüks k temperaturda t mizl n c k qaz axınının
n ml
dirilm d n emal olunmasını t min edir ki, bu da
aparatların korroziyasını azaldır, qazt mizl m texnolo-
giyasını sad l
dirir v ona s rf olunan kapital x rcl rinin
ixtisar olunmasına imkan yaradır. Bunlarla yana ı bel
texnologiyalar ad t n uduculardan dövri istifad v ya
qazların t mizl nm si prosesi m hsullarının utilizasi-
yasını da n z rd tutur. Quru t mizl m üsullarına h m
276
d kükürd dioksidinin
katalitik oksidl
m si v
adsorbentl rl udulması prosesl ri d aid edilir.
8.2.5. Qazların termiki v katalitik t mizl nm
üsulları.
Tullantı qazlarının kükürd dioksidind n katalitik
t mizl nm sinin i l nib hazırlanmı texnologiyası sulfat
tur usunun nitroz v ya kontakt üsulu il istehsalında
istifad olunan SO
2
-nin SO
3
- oksidl
m si prinsipin
saslanır. SO
2
–nin katalitik oksidl
m üsulları bir neç
cür olur. Bu üsullar istifad olunan katalizatorlara v
reaksiya mexanizmin gör bir-birind n f rql nirl r.
Pirolyuzit üsulu – SO
2
– nin maye fazada katalizator
– pirolyuzit (katalizatorun sas
hiss si MnO
2
d n
ibar tdir) i tirakı il oksidl
m sin
saslanır. Oksigen
artıqlı ında iki valentli Mn üç valentli Mn-a q d r
oksidl
dirilir. Bu halda eyni zamanda SO
2
– nin d
oksidl
m si ba verir:
4 Mn
2
+
+ 3 O
2
⎯⎯→
2Mn
2
O
3
.............(8.18)
2 SO
2
+ O
2
⎯⎯→
2SO
3
................(8.19)
Sonra Mn
3
+
SO
2
–ni oksidl
dirir v Mn
2
+
-y çevrilir.
Pirolyuzit üsulu il tullantı qazlarının SO
2
–d n
t mizl nm si
qur usunun texnoloji sxemi
kil 8.17-d
277
göst rilmi dir. Qazların pirolyuzit üsulu il SO
2
–d n
t mizl nm si qur usunda tullantı qazlar Ra iq h lq l ri
il doldurulmu 1 qüll sini keçir. Bu qüll duru sulfat
tur usu il suvarılır.
çi bo qablarda - barbotyorlarda
katalizator – pirolyuzit yerl
dirilir. 1 qüll sind n çıxan
sulfat tur usu yüks k qatılıqda olur v sulfat tur usunun
çoxd f li sirkulyasiyası il barbotyoru katalizatordan
t mizl yirl r v onu qarı dırıcıya gönd rirl r. Pirolyuzit
üsulunun çatı mayan c h ti: tur unun qatılı ı artdıqca
oksidl
m dayanır. Bu oksigenin v SO
2
–nin sulfat
tur usu m hlulunda h ll olmasının azalması il prosesin
z ncir mexanizmi üzr getm sinin d dayanması il
laq dardır.
278
II
2
12
1
I
III
IV
4
2 7
3
5 V 6
III
11 10 8
VI
9
2
kil 8.17. Pirolyuzit üsulu il tullantı qazlarının SO
2
-d n
t mizl nm si prosesinin texnoloji sxemi.
1 – Pa iq h lq l ri il doldurulmu qüll ; 2 – nasoslar; 3 –
tutum; 4 – birinci m rh l barbatyoru; 5 – ikinci m rh l
barbatyoru; 6 – elektrofiltr; 7 – diyirc kli d yirman; 8 –
pirolyuzit toplayıcısı; 9 – hazır m hsul tutumu; 10 –
sentrofuqa; 11 – basqı bakı; 12 – duru sulfat tur usu
tutumu; I – çirkli qazlar; II – sulfat tur usu; III – su; IV –
pirolyuzit; V – t mizl nmi qazlar; VI – sulfat tur usu
qarı dırma sexin ; VII – çöküntü.
VII
III