Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 274

kil 8.16.  l nmi  qazların  h ng üsulu il  SO

2

 – 

                 d n t mizl nm si. 

1 – tsiklonlar batareyası; 2 – qazüfürücü; 3 – skrubber; 

4,9,12,– nasoslar; 5 – kristalla dırıcı; 6 -  vakuum filtri; 

7,8 -  transportyor; 8 -10 -  h ng tutumu; 11 - h ng südü 

tutumu; I – i l nmi  qazlar; II – t mizl nmi  qazlar. 

                                                           

  I 

II 

---

                                                                                  

 275

8.2.4. Adsorbsiya üsulları il  qazların SO

2

–d n 

t mizl nm si. 

Absorbsiya üsullarının köm yi il  qazların SO

2

–d n 

t mizl nm si prosesinin çatı mayan c h tl ri b rk 

xemosorbentl rin t tbiq edilm sin

saslanan üsulların 

i l nib hazırlanmasına s b b olmu dur. Xemosorbent 

kimi  h ngda ı, dolomit v  ya  h ngd n istifad  oluna 

bil r. Xemosorbentl rin aktivliyini artırmaq üçün onların 

t rkibin  SO

2 

uducuları il  yana ı bir sıra ucuz qeyri üzvi 

duzlar, mis oksixloridl ri, maqnezium oksidi v  dig r 

madd l r kimi xüsusi  lav l r d  daxil edirl r.  

Xemosorbentl rl  yana ı SO

2

–ni tutmaq üçün bir çox 

metal oksidl rind n d  istifad  oluna bilir. Qazların 

kükürd dioksidind n quru sanitar t mizl nm si prosesi 

qazların yüks k temperaturda t mizl n c k qaz axınının 

n ml

dirilm d n emal olunmasını  t min edir ki, bu da 

aparatların korroziyasını azaldır, qazt mizl m  texnolo-

giyasını sad l

dirir v  ona s rf olunan kapital x rcl rinin 

ixtisar olunmasına imkan yaradır. Bunlarla yana ı bel

texnologiyalar ad t n uduculardan dövri istifad   v  ya 

qazların t mizl nm si prosesi m hsullarının utilizasi-

yasını da n z rd  tutur. Quru t mizl m  üsullarına h m 

---

                                                                                  

 276

d  kükürd dioksidinin katalitik oksidl

m si v

adsorbentl rl  udulması prosesl ri d  aid edilir. 

8.2.5. Qazların termiki v  katalitik t mizl nm

üsulları.

Tullantı qazlarının kükürd dioksidind n katalitik 

t mizl nm sinin i l nib hazırlanmı  texnologiyası sulfat 

tur usunun nitroz v  ya kontakt üsulu il  istehsalında 

istifad  olunan SO

2

-nin SO

3

-  oksidl

m si prinsipin

saslanır. SO

2

–nin katalitik oksidl

m  üsulları bir neç

cür olur. Bu üsullar istifad  olunan katalizatorlara v

reaksiya mexanizmin  gör  bir-birind n f rql nirl r. 

Pirolyuzit üsulu – SO

2 

– nin maye fazada katalizator 

– pirolyuzit (katalizatorun  sas hiss si MnO

2

  d n 

ibar tdir) i tirakı il  oksidl

m sin

saslanır. Oksigen 

artıqlı ında iki valentli Mn üç valentli Mn-a q d r 

oksidl

dirilir. Bu halda eyni zamanda  SO

2 

– nin  d

oksidl

m si ba  verir: 

 4 Mn

2

+

  +   3 O

2    

⎯⎯→

   2Mn

2

O

3 

  .............(8.18) 

  2 SO

2      

+    O

2      

⎯⎯→

   2SO

3     

  ................(8.19) 

Sonra Mn

3

+

 SO

2 

–ni oksidl

dirir v  Mn

2

+

-y  çevrilir. 

Pirolyuzit üsulu il   tullantı qazlarının SO

2

–d n 

t mizl nm si qur usunun texnoloji sxemi 

kil 8.17-d

---

                                                                                  

 277

göst rilmi dir. Qazların pirolyuzit üsulu il  SO

2

–d n 

t mizl nm si qur usunda tullantı qazlar Ra iq h lq l ri 

il  doldurulmu  1 qüll sini keçir. Bu qüll  duru  sulfat 

tur usu il  suvarılır. 

çi bo qablarda - barbotyorlarda 

katalizator – pirolyuzit yerl

dirilir. 1 qüll sind n çıxan 

sulfat tur usu yüks k qatılıqda olur v  sulfat tur usunun 

çoxd f li  sirkulyasiyası il  barbotyoru katalizatordan 

t mizl yirl r v  onu qarı dırıcıya gönd rirl r. Pirolyuzit 

üsulunun çatı mayan c h ti: tur unun qatılı ı artdıqca 

oksidl

m  dayanır. Bu oksigenin v   SO

2

–nin sulfat 

tur usu m hlulunda h ll olmasının azalması il  prosesin 

z ncir mexanizmi üzr  getm sinin d  dayanması il

laq dardır. 

---

                                                                                  

 278

II    

2

  12 

1

I  

   III 

 IV 

 4 

2        7

 3 

 5              V     6 

   III 

11              10        8  

VI 

  

9 

2 

kil 8.17. Pirolyuzit üsulu il tullantı qazlarının SO

2

-d n 

t mizl nm si prosesinin texnoloji sxemi. 

1 – Pa iq h lq l ri il  doldurulmu  qüll ; 2 – nasoslar; 3 – 

tutum;  4 – birinci m rh l  barbatyoru; 5 – ikinci m rh l

barbatyoru; 6 – elektrofiltr; 7 – diyirc kli d yirman; 8 – 

pirolyuzit toplayıcısı; 9 – hazır m hsul tutumu; 10 – 

sentrofuqa; 11 – basqı bakı; 12 – duru sulfat tur usu 

tutumu; I – çirkli qazlar; II – sulfat tur usu; III – su; IV – 

pirolyuzit; V – t mizl nmi  qazlar; VI – sulfat tur usu 

qarı dırma sexin ; VII – çöküntü.  

VII

III

---