279
8.2.6. Qazların hidrogensulfidd n t mizl nm si.
H
2
S – güclü sinir – iflic z h ridir. Onun i çi zonasında
yol veril bil n qatılı ı – 10 mq/m
3
,
hali ya ayan
zonalarda is havada orta günd lik qatılı ı – 0,008
mq/m
3
olmalıdır. Hidrogen sulfidin iyini insan onun
qatılı ı 1-3
⋅
10
−
2
mq/m
3
olanda hiss edir. H
2
S il 6 mq/m
3
qatılıqda 4 saat müdd tind n f salma zamanı ba v
göz a rıları mü ahid olunur. Hidrogensulfid
yanacaqların t rkibind qatı ıq kimi olur. T rkibind
hidrogensulfid olan odluq qazları korroziyaya qar ı çox
aktivdir. Qazların hidrogensulfidd n t mizl nm si 2
istiqam td aparılır:
1)
stehsal v ventilyasiya qazlarının sanitar
t mizl nm si.
2) Sonrakı m rh l d emal olunmaq üçün istifad
olunan texnoloji qazların t mizl nm si.
T bii qazları, müxt lif neft emalı v neft-kimya proses-
l rind ayrılan qazları hidrogensulfidd n t mizl yirl r
(hidrot mizl m , krekinq, piroliz, riforminq v s.). Qazlar
t rkibl rind olan hidrogensulfidin miqdarına gör
müxt lif olurlar. T bii qazlar ya kükürdsüz, ya da t rkib-
l rind az miqdarda hidrogensulfid olur. M s l n,
Orenburq yataqlarında tapılan t bii qazın t rkibind
280
4-6%, Astraxan t bii qazının t rkibind is 25% hidrogen
sulfid olur. Kanadada el qaz yataqları vardır ki, onların
t rkibind 50% hidrogen sulfid olur. Neft emalı v neft-
kimya qazlarının t rkibind hidrogen sulfidin miqdarı 0,5
%-d n 15%- q d r olur. Atmosfer atılan qazların
t mizl nm si zamanı onların t rkibind hidrogen sulfidin
miqdarı yol veril bil n qatılıq h ddind olmalıdır.
Texnoloji qazların t mizl nm si zamanı hidrogen sulfidin
miqdarı sonrakı emal prosesl rinin t l batlarına uy un
olaraq reqlamentl
dirilir. Çox zaman kimy vi sintezl rd
texnoloji qazların t rkibind olan H
2
S-in miqdarı 1mq/m
3
-
dan 50 mq/m
3
h ddind ola bil r. T mizl nm zamanı
ayrılan H
2
S-d n ya elementar kükürd ya da sulfat tur usu
alınır. Tullantı qazlarının hidrogensulfidd n ayrılması 2
üsulla h yata keçirilir:
1) Sorbsiya üsulu;
2) Katalitik oksidl
m .
Qazların hidrogensulfidd n 99,9%-
q d r
t mizl nm sin imkan ver n sorbsiya üsullarından n
geni yayılanı hemosorbsiyadır. Bu halda müxt lif
hemosorbsiya üsullarından istifad edirl r ki, onlardan da
etanolaminl t mizl nm üsulu çox geni t tbiq sah si
tapmı dır.
281
Vakuum-
rbonat üsulu. Bu üsullarda qazların
t rkibind olan hidrogensulfid natrium v ya kalium
karbonatın sulu m hlullarının i tirakı il udulur. Sonra
m hlul vakuum altında regenerasiyaya u rayır, soyudulur
v yenid n absorbsiya prosesin qaytarılır.
g r
m hlulun regenerasiyası hidrogensulfidin rekuperasiyası
olmadan aparılırsa, onda m hlulu regeneratorda
qızdıraraq t rkibind olan hidrogensulfidi hava il üfürüb
çıxarırlar.
Fosfat üsulu il aparılan prosesl r.Tullantı qazları-
nın t rkibind n hidrogensulfidin fosfat üsulu il
absorbsiyası üçün t rkibind 40 – 50% kaliumortofosfat
olan sulu m hlullardan istifad olunur. M hluldan
hidrogensulfidi qaynatmaqla ayırırlar.
Arsenat-q l vi üsulu. stifad olunan absorbentl r-
d n asılı olaraq bu üsullar arsenat-soda v arsenat-
ammonyak üsullarına ayrılır. Arsenat-soda üsulu il
tullantı qazlarının hidrogensulfidd n t mizl nm si 3 v 5
valentli arsenin z if q l vi m hlulu il h yata keçirilir:
H
2
S+2Na
3
AsO
3
⎯⎯→
Na
3
AsSO
2
+H
2
O..................(8.20)
Na
3
AsSO
2
+Na
3
AsO
4
⎯⎯→
Na
3
AsO
3
S+Na
3
AsO
3
..(8.21)
Udulma atmosfer t zyiqind v 20-40
0
C temperaturda
ba verir. Bu üsulla qazların hidrogensulfidd n yüks k
282
d r c d t mizl nm si (1 q/m
3
- q d r) t min olunur.
Çatı mayan c h ti is toksiki reagentl rd n istifad
olunmasıdır. Arsenat-soda üsulu il tullantı qazlarının
hidrogensulfidd n t mizl nm si prosesinin texnoloji
sxemi
kil 8.18-d verilmi dir. T mizl n c k tullantı
qazları 1 absorberin daxil olur v orada hidrogen
sulfidd n t mizl nir. Sonra 1 absorberinin a a ısından
hidrogensulfidl doydurulmu m hlul 2 nasosu vasit sil
3 istid yi diricisin daxil olur. 3 istid yi diricisind
hidrogensulfidl doydurulmu m hlul 40° temperatu-
runa q d r qızdırılır v sonra da regenerasiya olunmaq
üçün 4 regeneratoruna verilir. 4 regeneratorunda m hlul
iç risind n sıxılmı hava barbotaj edilir. Havanın oksigeni
il oksidl
r k m hlulun t rkibind n ayrılan kükürd
sonra hava qabarcıqları il birlikd 5 seperatoruna daxil
olur. Regenerasiya olunmu
m hlul yenid n 1
absorberin qaytarılır. Kükürdü 6 vakuum-filtrind
ayırırlar. Absorbsiya prosesinin intensivliyin uducu
m hlulda arsenin qatılı ı v m hlulun pH–ı t sir göst rir.
Arsenat – soda v arsenat-ammonyak üsullarının
texnoloji sxeml ri v aparatları bir-birl rin ox ardır.
Dostları ilə paylaş: |