Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
151 millətçi-separatçılığın qarşısını almaq üçün Ermənistandan gətirilmiş kolxoz sədrini vəzifəsindən azad etdi və onun yerinə bir azərbaycanlı təklif olundu. Erməni millətçilərinin buna etirazı qarşıdurmaya səbəb ol- du. Erməni mənbələri qeyd edirlər ki, qanunçuluğun bərpası üçün kəndə gəlmiş rayon milislərinə qarşı yerli ermənilər müdafiə təşkil etdilər. La- kin bu müdafiə uzun sürmədi (90). Çardaxlı hadisələri ermənilərə onu da göstərdi ki, qarşılarına qoyduq- ları məqsədə yalnız qanunçuluğun pozulması və təcavüzə əl atılması ilə nail olmaq olar. Ona görə də növbəti ildən, yəni 1988-ci ildən etibarən erməni millətçi qüvvələrinin qanunsuz şəkildə silahlandırılmasına diqqət xeyli artırıldı. Bu işdə erməni millətçiləri beynəlxalq erməni diasporun- dan da ciddi yardım və dəstək alırdı. Erməni müəllifləri də qeyd edirlər ki, 1988-ci ilin fevral mitinqlərin- dən sonra millətçi hərəkatın ideoloqları silahlanmanın vacib olduğunu anladılar və bu istiqamətdə əməli işləri genişləndirdilər. Xüsusilə, 1988- ci il martın 23-də SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Dağlıq Qarabağla bağlı iclası, mart ayının 24-də isə Dağlıq Qarabağla bağlı Sov. İKP MK- nın və SSRİ Nazirlər Sovetinin qərarının qəbul olunması erməni millətçi- lərinin mərkəzə bağlanan ümidlərini xeyli zəiflətdi. Bu da Dağlıq Qara- bağın Azərbaycandan qoparılmasının silahlı variantına əminliyi daha da artırdı. Məhz bunun nəticəsi idi ki, erməni millətçiləri 1988-ci ilin mart ayından başlayaraq Dağlıq Qarabağın özündə də silah istehsalını mənim- səməyə başladılar. Lakin bu iş gizli şəkildə aparılırdı. Ona görə Respub- lika hüquq-mühafizə orqanlarının şübhə doğuran mexaniki və müxtəlif alətlər istehsal edən sexlərdə apardığı yoxlamalar bir nəticə vermədi (91). Erməni millətçiləri isə vilayət ərazisində silah istehsalı üçün şübhə doğurmayacaq müəssisələr seçmişdilər. Məsələn, qumbara istehsalı Xan- kəndindəki asfalt zavodunda təşkil edilmişdi (92). Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan qoparılıb Ermənistana birləşdirilmə- sinin daha ―etibarlı‖ yolunun silahlı zorakılıqda olduğunu, əslində, ermə- ni millətçilərinin liderləri də etiraf edirdilər. Məsələn, Levon Ter-Petros- yan İrəvanda təşkil edilmiş mitinqlərdən birində bildirmişdi ki, Dağlıq Qarabağı qanuni yolla Ermənistana birləşdirmək mümkün olmasa, onda erməni xalqı silahlı mübarizəyə əl atacaqdır (93). Xalqı silahlı mübarizə- yə qoşmaq üçün isə heç şübhəsiz ki, onu silahlandırmaq lazım idi. L.Ter- Petrosyanın həmfikirlərindən olan A.Manuçaryan da çıxışlarının birində bildirirdi ki, Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinin yeganə yolu silahlı mübarizədir (94). 152 Dağlıq Qarabağın nəzarət altına alınmasının silahlı yolla edilməsi üçün 1988-ci ilin avqustunda Daşnaksutyun partiyasının hərbi qanadı olan ―Depi Yerkir‖ qurumu da fəaliyyətini xeyli genişləndirdi və bu qu- rum daşnak qərarlarının icrası üçün hərbi vasitələrə diqqəti artırdı (95). Qaqik Avakyan adlı müəllif 1988-ci ilin fevral mitinqlərindən sonra millətçi qrupların silahlandırılmasının xeyli aktuallıq kəsb etdiyini xatır- ladaraq erməni millətçilərinin silahlandırılması yollarına da toxunurdu. Onun fikrincə, birinci yol – Ermənistanda qeydiyyata alınmamış silahla- rın toplanması idi. Müəllifə görə, qeydiyyata alınmamış silahlar əsasən II Dünya müharibəsi dövründən qalma silahlar idi. Həmin silahlar az ol- maqla bərabər, həm də təmirə ehtiyacı olan silahlar idi. İkinci yol – ov tüfəngləri idi. Bu silahların da çox olmadığı qeyd edilir. Bildirilir ki, ov tüfəngləri hakimiyyət orqanlarının nəzarəti altında idi. Vəziyyət mürək- kəbləşəndən sonra İttifaq orqanlarının nəzarəti altında satışda olan ov tü- fəngləri satışdan yığışdırıldı. Üçüncü yol – orta məktəblərdə, mülki-mü- dafiə qərargahlarında, DOSAAF (Orduya, Aviasiyaya, Donanmaya Kö- nüllü Yardım Cəmiyyəti) strukturlarında saxlanılan təlim avtomatları idi. Bu avtomatlar da çox deyildi və onların da xüsusi təmirə ehtiyacı var idi. Bu yollarla ermənilərin silaha olan ehtiyacı ödənə bilməyəndə daxili iş- lər, hüquq və mühafizə orqanlarının silah anbarlarına basqınlar başlandı. Müəllif qeyd edir ki, Ermənistanın hüquq-mühafizə orqanlarının əmək- daşlarının çoxu müxalifətə (yəni erməni millətçilərinə) rəğbətlə yanaşır- dılar və ona görə də onlar çox hallarda öz silahlarını könüllü şəkildə er- məni millətçilərinə təhvil verirdilər (96). Qeyd etmək lazımdır ki, burada söhbət münaqişənin ilkin dövründən gedir və o vaxt erməni millətçiləri hərbi anbarlara basqınları hələ başla- mamışdılar. Məlumdur ki, sonradan məhz hərbi ehtiyatlar erməni millət- çilərinin silahlandırılmasının başlıca mənbələrindən biri oldu. Q.Avakyan yazmasa da 1988-ci ildə erməni millətçilərinin silahlandı- rılmasının əsas mənbələrindən biri də xarici erməni diasporu idi. Xüsu- silə, 1988-ci ilin dekabrında Spitakda baş verən zəlzələdən sonra ziyan görmüş əhaliyə kömək adı ilə Ermənistana çoxlu sayda qanunsuz silah da gətirildi. Tədqiqatçı Y.Pompeyev öz kitabında fransalı müxbirlərə is- tinadən zəlzələ zonasına yardım adı ilə Ermənistana silah daşınmasına da toxunmuşdur. Onun istinad etdiyi məlumatda bildirilirdi ki, Livandan İrəvana gələn təyyarələrdə yüngül və ağır silahlar daşınır. Belə yüklər, adətən, gecə vaxtı, yalnız ermənilərin nəzarəti altında boşaldılırdı. Məlu- matda o da bildirilirdi ki, indi İrəvanda, rayonlarda, xüsusilə, Azərbay- Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|