Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
153 canla sərhəd bölgəsində çoxlu sayda silahlı adamlar görünməkdədir. Hə- min silahlı adamlar arasında Beyrut və Dəməşqdən gəlmiş şəxslərin ol- duğu da qeyd edilirdi (97). Sovet hakimiyyət orqanlarının gözü qarşısında erməni millətçilərinin silahlanmasının aparılması ilə bağlı Y.Pompeyev öz kitabında başqa bir məlumata da istinad edir. Bu məlumat 1989-cu ilin mart ayında ―Komso- molskaya pravda‖ qəzetində SSRİ Baş Prokurorluğunun məsul əməkdaşı V.İlyuxinin verdiyi məlumat idi. V.İlyuxin bildirirdi ki, Ermənistan yol- larınnda qeyri-qanuni silahlanmış qruplar görünməkdədir və onlar tərksi- lah edilməlidirlər (98). 1989-cu ildə Ermənistanda qeyri-qanuni yolla silahlandırılmış belə si- lahlı qrup və dəstələrin sayı daha da artdı. Bir daha qeyd edilməlidir ki, belə qanunsuz dəstələrin yaradılmasında məqsəd əvvəlcə Ermənistanda yaşayan azərbaycanlı əhalinin öz ev-eşiyindən qovulması, sonra da silah- la zorakılıq yolu ilə Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan qoparılması idi. 1989-cu ili erməni silahlı-terror dəstələrinin formalaşma ili kimi xarakte- rizə etmək olar. Erməniliyin psixozlandırılması, onların kütləvi silahlan- dırılması ilə davam etdirilirdi. Artıq informasiya məkanına çıxmış olan materiallar da onu nümayiş etdirir ki, bu silahlı terror dəstələri təşkil edildikcə Azərbaycan ərazisinə, qonşu respublikanın daxilinə göndərilir- di. Həmin ildə təşkil edilən dəstələrdən biri ―Zoravar Andranik‖ adlanır- dı. Bu dəstə də Azərbaycan ərazisinə göndərildi və sonralar bu dəstə Xo- calı əhalisinə qarşı həyata keçirilən soyqırımda iştirak etdi. 1989-cu ildə təşkil edilən və silahlandırılan başqa bir erməni dəstəsi ―Tiqran Mets‖ adlanırdı. Bu dəstə bir müddət Azərbaycanla sərhəd xətti boyunca yerləş- dirildi, sonradan isə o da Azərbaycan ərazisinə göndərildi. Ermənistanın Spitak şəhərində digər bir silahlı dəstənin formalaşdırılması da 1989-cu ilə təsadüf edir. Həmin dəstə Dağlıq Qarabağın bir neçə rayonunda ermə- ni separatizminin həyata keçirilməsi üçün Azərbaycana qarşı silahlı mü- barizəyə qoşuldu. İnformasiya məkanına buraxılmış məlumatlar 1989-cu ildə Ağdərənin Möhrətaq kəndində və Əsgəranda da əlavə erməni silahlı dəstələrinin təşkilindən xəbər verir (99). Erməni silahlandırılmış dəstələrinin sayı heç də bu adları çəkilən dəs- tələrdən ibarət deyildi. Məsələn, məlumdur ki, 1989-cu ildə Dağlıq Qara- bağda 80 diversiya-terror qrupu fəaliyyət göstərirdi və bu dəstələrin mil- lətçi təcavüzkar fəaliyyəti vilayət ərazisində yerləşən Azərbaycan kənd- lərinin ətrafında mürəkkəb vəziyyət yaratmışdı. Kosalar, Xocalı, Meşəli, Kərkicahan, Həsənabad və digər kəndlərin ətraf aləmlə bütün əlaqələri 154 erməni təxribatçı-terror qruplarının nəzarəti altına alınmışdı. 1989-cu ilin 9 ayı ərzində adları çəkilən Azərbaycan kəndlərinə qarşı 46 dəfə təcavüz- kar akt həyata keçirilmişdi. Bu təcavüzkar aktların həyata keçirilməsi üçün erməni təxribatçı qruplarının ixtiyarında kifayət qədər müasir olan silahlar cəmlənmişdi. Eyni zamanda vilayət ərazisində gizli silah və sur- sat anbarları təşkil edilmişdi. Bundan başqa, vilayət ərazisində təxribatçı- millətçi qüvvələrin onlarla dayaq məntəqəsi var idi. Həmin dayaq məntə- qələrində təxribatçıların hazırlığı aparılırdı. Erməni təxribatçı-terror qrup- larının və qüvvələrinin belə fəallaşması nə vilayətdə yaradılan Xüsusi İdarəetmə Komitəsini nə də burada yerləşdirilmiş SSRİ Daxili Qoşunla- rının qüvvələrini narahat edirdi (100). Yəni, erməni millətçi qüvvələri Azərbaycan ərazisində elə bir hərbi po- tensial əldə etmişdilər ki, onlar çəkinmədən DQMV-nin Azərbaycan kəndləri üzərinə hücuma keçirdilər. Məsələn, 1989-cu il iyulun 6-da er- məni millətçiləri Xankəndi yaxınlığında yerləşən Kərkicahan kəndi üzə- rinə hücuma keçdilər. Bu kənd Xankəndinin çox yaxınlığında yerləşirdi və erməni millətçiləri Dağlıq Qarabağın işğalına da məhz bu kənddən başlamağı planlaşdırırdılar. İyul ayının 9-da erməni silahlıları mal-qara otaran azərbaycanlıların üzərinə hücum etdilər. Yalnız təsadüf nəticəsin- də azərbaycanlılar canlarını qurtara bildilər. İyul ayının 11-də Xankəndi ətrafında erməni silahlıları yenidən azərbaycanlılar üzərinə hücum çəkdi- lər və iki azərbaycanlını odlu silahdan qətlə yetirdilər. 1989-cu ilin iyul və avqust ayları ərzində Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı əhalisinə və kəndlərinə bir neçə digər basqınlar da həyata keçirildi (101). 1989-cu ilin sentyabr ayında 6–7 minlik erməni silahlısı Xocalı üzərinə basqın etdi. Qəsəbənin müdafiəsinin təşkili nəticəsində həmin basqından itkisiz ötüş- mək mümkün oldu (102). Mövcud olan məlumatlara görə, 1989-cu ilin avqust-dekabr aylarında Ermənistan ərazisində təşkil edilmiş terror-təxribat qrupları 91 dəfə Azər- baycanın yaşayış məntəqələrinə basqınlar etdilər. Baxmayaraq ki, bu kəndlər Dağlıq Qarabağ ərazisində deyildi və Dağlıq Qarabağ ermənilə- rinin öz müqəddəratını ―təyinetmə‖ mübarizəsinə heç bir aidiyyatı yox idi. Həmin basqınlar nəticəsində 51 nəfər ölmüş və 166 nəfər də yaralan- mışdı (103). 1990-cı ildən Azərbaycan ərazilərinin işğalı məqsədi ilə təşkil edilən qeyri-qanuni dəstələrin silahlandırılmasında artıq yeni bir mərhələ başla- yır. Azərbaycan ərazisindəki İttifaq qüvvələrinin, başlıcası isə Azərbay- canın hüquq-mühafizə qüvvələrinin iradəsinin qırılması üçün erməni ter- 155 ror və təxribat dəstələrinə daha müasir və güclü silahlar lazım idi ki, on- lar da bu silahları Ermənistan ərazisində yerləşən nizami hərbi hissələr- dən ala bilərdilər. Bu məqsədlə də hərbi hissələrə basqınlar artdı, hərbi hissələrin vəzifəli şəxsləri ilə qarşılıqlı anlaşmalar genişləndi. Q.Avak- yan adlı erməni müəllifi yazırdı ki, əvvəlki dövrlə müqayisədə indi silah təminatçıları ilə qarşılıqlı münasibətlər də yeni maraqlar üzərində qu- rulurdu. Əvvəllər silah təminatçısı respublikanın hüquq-mühafizə orqan- ları idisə, yeni şəraitdə bu rolu hərbi hissə komandirləri öz üzərlərinə gö- türmüşdülər və onların xidmətləri pul ilə ödənilirdi. Qarşılıqlı anlaşma əsasında erməni millətçilərinə silah və hərbi texnikanın harada olması barəsində məlumatlar təqdim olunurdu. Erməni millətçiləri də həmin si- lah və texnika üzərinə basqınlar həyata keçirirdilər. Onlar sovet zabitləri- nin yardımı ilə silah və sursat anbarlarına da yol tapa bilmişdilər. Q.Avakyanın yazdığına görə, erməni millətçiləri yalnız Ermənistan əra- zisində olan anbarlara deyil, habelə Zaqafqaziya hərbi dairəsinin bir çox hərbi anbarlarına yol tapmışdılar. Pul ödəncləri müqabilində hərbi anbar- lardan silah və sursat böyük həcmdə çıxarılır və sonra da izlərini itirmək üçün hərbi anbarlara od vurulurdu. Bunun nəticəsi kimi 1990-cı ildə tək Ermənistan ərazisində deyil, Cənubi Qafqaz ərazisində bir sıra hərbi an- barlarda yanğınlar baş verdi (104). 1990-cı ildə Ermənistandakı parlament seçkilərində müxalifətin qalib gəlməsi istər qeyri-qanuni silahlı dəstələrin formalaşdırılmasına və silah- landırılmasının sürətləndirilməsinə, istərsə də Azərbaycana qarşı işğalçı- lıq siyasətinin daha da genişləndirilməsinə təkan verdi. Seçkilərdə qələbə çalmış Ermənistan Ümummilli Hərəkatı açıq şəkildə elan etdi ki, Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi (başqa sözlə, işğal edilməsi) onun siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Dərhal da bu siyasətin rəsmi- ləşdirilməsinə, silahlı qurumların formalaşdırılması və silahlandırılması prosesinə ciddi dəyişikliklər edilməsinə başlandı. Əgər əvvəllər bu dəstə- lər qanunsuz şəkildə formalaşdırılırdısa, indi bu prosesə Ermənistan par- lamenti tərəfindən qanuni don geyindirildi, lazımi qərarlar qəbul edildi və silahlı qurumlara rəsmi status verildi. Ölkədə mövcud olan silah an- barlarına nəzarət də parlamentin və ya ona tabe olan qurumların əlinə keçdi və parlament bu anbarlardan millətçi silahlı dəstələrin təchizində istifadə olunmasında sərbəstlik əldə etdi. Eyni zamanda respublika daxi- lində bir sıra silahların istehsalına da başlandı. Bunun üçün dövlətin sə- rəncamı ilə bir sıra zavodlarda lazımi təkmilləşdirmə işləri aparıldı, qa- nunsuz yaradılmış silahlı dəstələrin üzvlərinin böyük bir hissəsi daxili iş- Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|