Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
173 veti tərəfindən təsdiq olunan ―Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqın- da‖ qanunu ilə müəyyən olunur. Qeyd olunurdu ki, bu status DQMV əhalisinin iqtisadi, sosial və mənəvi ehtiyaclarının ödənməsi üçün əməli imkanlar yaradır. Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyəti bildirirdi ki, DQMV-nin Azərbaycan SSR tərkibindən çıxarılması respublikanın əhalisinin də maraqlarına cavab vermir. Bununla, Azərbaycanın hakimiyyət orqanları da Azərbaycan sərhəd- lərinin dəyişdirilməsinin qeyri-mümkünlüyünü təsdiq etdi. Əslində ermə- ni millətçiləri DQMV-nin Azərbaycandan qoparılması üçün mümkün hü- quqi imkanlardan məhrum oldular. Lakin qarşılarına qoyduqları millətçi və separatçı niyyətlərə nail olmaq üçün erməni ideoloqları 1988-ci ilin yayında bir daha DQMV-nin Xalq Deputatları Sovetinin növbədənkənar sessiyasını çağırdılar. DQMV Xalq Deputatları Sovetinin 1988-ci il iyu- nun 21-də keçirilmiş sessiyası bir daha SSRİ Ali Soveti qarşısında DQMV-nin Ermənistan SSR tərkibinə verilməsinin müsbət həll olunması haqqında məsələ qaldırdı. Azərbaycanlı deputatların iştirakı olmadan ke- çirilən sessiya müvəqqəti olaraq DQMV-nin Azərbaycan SSR tərkibin- dən çıxarılaraq birbaşa SSRİ orqanlarına tabe etdirilməsini də mümkün sayırdı (139). Qeyd etmək lazımdır ki, SSRİ orqanlarına təzyiqin gücləndirilməsi üçün Ermənistan SSR Ali Soveti 15 iyun 1988-ci il tarixli iclasında DQMV-nin Ermənistana verilməsinə razılığını bildirdi və məsələnin hü- quqi həlli üçün SSRİ Ali Soveti qarşısında vəsatət qaldırdı. 1988-ci il iyul ayının 12-də isə DQMV Xalq Deputatları Soveti yenidən iclas keçi- rərək vilayətin Azərbaycan SSR tərkibindən çıxmasını elan etdi və vila- yətin Ermənistan SSR-ə birləşdirilməsini mövcud problemlərin yeganə həlli yolu olduğunu bəyan etdi (140). Lakin SSRİ Konstitusiyasının, Azərbaycan SSR Konstitusiyasının, habelə ―DQMV haqqında‖ qanunun pozulması ilə qəbul olunan bu qərar- lar SSRİ qanunvericilik orqanları tərəfindən də qəbul olunmadı. SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin ―Ermənistan SSR Ali Sovetinin və Azər- baycan SSR Ali Sovetinin Dağlıq Qarabağ məsələsi ilə bağlı qərarları haqqında‖ qərarında deyilirdi ki, konstitusiya əsasında müəyyənləşdiril- miş Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR milli-ərazi bölgüsünün və sər- hədlərinin dəyişdirilməsini mümkünsüz hesab edir (141). Bununla da sovet qanunları erməni millətçilərini bir daha DQMV-nin Azərbaycandan qoparılması üçün bütün hüquqi bazalardan məhrum etdi. SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin ―Ermənistan SSR Ali Sovetinin 174 Dağlıq Qarabağla bağlı 1 dekabr 1989-cu ildə və 9 yanvar 1990-cı ildə qəbul etdiyi aktların SSRİ Konstitusiyasına uyğunsuzluğu haqqında‖ 10 yanvar 1990-cı il tarixli qərarında isə daha konkret şəkildə açıqlandı ki, Azərbaycan SSR-in razılığı olmadan Ermənistan SSR ilə Dağlıq Qaraba- ğın birləşdirilməsinin elan edilməsi SSRİ Konstitusiyasının 78-ci maddə- sinin pozulması deməkdir. Ona görə də bu yolla Dağlıq Qarabağın müs- təqilliyinin elan edilməsinə hüquqi don geyindirilməsinin heç bir əsası yoxdur. Erməni millətçilərinin və İrəvan emissarlarının diktəsi ilə DQMV- nin Azərbaycandan qoparılması heç bir qanuni çərçivəyə sığmır (142). Belə olanda erməni millətçiləri işğal olunmuş ərazilərdə elan edilmiş qondarma qurumun qanuniliyini və hüquqiliyini əsaslandırmaq üçün baş- qa vasitələrə al atdılar. Hazırda erməni millətçiləri və ideoloqları işğal olunmuş ərazilərdə elan edilmiş qondarma qurumun Azərbaycandan qopmasını SSRİ qanun- ları və beynəlxalq normalar əsasında olduğunu sübut etmək üçün daha çox ―Müttəfiq respublikaların SSRİ tərkibindən çıxması ilə bağlı məsələ- lərin həlli qaydaları haqqında‖ 3 aprel 1990-cı il tarixli qərarına istinad edirlər. Erməni millətçiliyinə və silahlı separatizminə bu qanunda yer ta- pılması üçün adıçəkilən qanun istənilən şəkildə şərh edilir, qanunun er- məni işğalçılığına uyğunlaşdırılması üçün ona özünəməxsus şəkildə şərhlər də verilir. Xüsusilə belə bir məsələyə diqqət yetirmək lazımdır ki, ermənilərin hüquqi don geyindirməyə çalışdıqları qondarma qərarlar, re- ferendumlar heç də adıçəkilən qanuna əsaslanaraq həyata keçirilməmiş- di. Həmin aktların icrası üçün quraşdırılmış sənədlərdə adıçəkilən SSRİ qanununa istinad edildiyini də görmək mümkün deyil. Sadəcə olaraq, erməni ideoloqları qondarma qurumun qanuniliyi görüntüsü yaratmaq üçün normativ baza axtarırlar və bunun üçün daha münasib görünən məhz 3 aprel 1990-cı il tarixli SSRİ qanunudur. Bu qanun SSRİ-nin da- ğılması ərəfəsində, guya, SSRİ-ni təşkil edən respublikaların SSRİ-dən çıxmasının mexanizmini tənzimləməli idi. Əslində isə bu qanunda öz ək- sini tapan bürokratik proseslər respublikaların SSRİ-dən çıxmaq istəklə- rini əngəlləməli idi. Qanunun 3-cü maddəsində müttəfiq respublikaların tərkibində olan muxtar respublikaların və muxtar vilayətlərin mənsub ol- duğu respublikalarla birlikdə SSRİ tərkibindən çıxa bilməsi və ya bilmə- məsi üçün hüquqi norma təsbit olunmuşdu ki, erməni millətçiləri də Dağlıq Qarabağın qondarma qurumunun sovet qanunları və beynəlxalq hüquq normaları əsasında öz ―müstəqilliyini‖ elan etməsini bu maddə ilə əsaslandırmağa çalışırlar. Maddədə deyilirdi: ―Öz tərkibində muxtar res- 175 publikalar, muxtar vilayətlər və ölkələr olan müttəfiq respublikalarda hər bir muxtariyyət üzrə referendum ayrıca keçirilir, muxtar respublikaların və muxtar qurumların xalqları SSRİ tərkibində və ya SSRİ tərkibindən çıxan respublikanın tərkibində qalmaq məsələlərinin həll edilməsi, habe- lə öz dövlət-hüquq statusu haqqında məsələ qaldırılması üçün müstəqil hüquqları saxlanılır. Müttəfiq respublikalarda əhalinin çoxluğunu təşkil edən milli qurumun kompakt yaşadığı ərazilər varsa, həmin ərazilərdə səsvermə üzrə referendumun nəticələrinin hesablanması ayrıca aparılma- lıdır‖ (143). Diqqət yetirilərsə, bu maddənin qəbul edilməsində əsas məqsədin məhz müttəfiq respublikaların SSRİ-dən qopması yolunda güclü maneələr yarat- maqdır. Yəni həqiqətdə tərkibində muxtar vilayət və respublika olan müt- təfiq respublika SSRİ tərkibindən çıxmaq istədikdə tabeliyində olan hə- min muxtar qurumu itirməklə rastlaşmalı olacaqdı. Çünki həmin muxtar qurumlara ayrıca referendum keçirmək səlahiyyəti verilirdi. Bu muxtar qurumların referendumu isə müttəfiq respublikanın niyyəti ilə üst-üstə düşməyə bilərdi. Hətta tərkibində muxtar qurum olmayan respublikalar üçün də maneələr yaradıldığını görmək mümkündür. Müttəfiq respubli- kaların tərkibində muxtariyyəti olmayan, lakin kompakt şəkildə bu ərazi- də yaşayan etnik azlığın səsverməsi də ayrıca hesablanmalı idi. Yəni hə- min etnik toplumun səsvermə nəticələri müttəfiq respublikanın və mux- tar vilayətin səsverməsindən fərqlənsəydi, onda bu toplum müttəfiq res- publika ilə birlikdə SSRİ-nin tərkibindən çıxmaya bilərdi. Bununla müt- təfiq respublikaların hüquqlarına ciddi şəkildə müdaxilə edilirdi. Erməni millətçiləri və ideoloqları da belə bir qeyri-işlək qanunu özləri üçün bə- hanə gətirməkdən yorulmurlar. Erməni ideoloqlarının informasiya məkanına buraxdıqları daha bir standart fikirdə deyilirdi ki, adıçəkilən qanun SSRİ ərazisində yeganə qa- nun idi ki, SSRİ-nin bütün subyektlərinə SSRİ tərkibindən çıxmaq, öz hüquqi dövlət statusunu müstəqil şəkildə müəyyənləşdirmək, eyni ilə də müttəfiq respublikaların tərkibindən çıxmaq üçün eyni hüquqları təmin edirdi. Erməni millətçi ideoloqları sonra da iddia edirlər ki, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin 1991-ci il avqustun 30-da ―Azərbaycan Respublikası- nın dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında‖ və 1991-ci il oktyabr ayının 18-də ―Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında‖ Kons- titusiya Aktını qəbul etməsi ilə Azərbaycan Respublikası Dağlıq Qarabağ üzərindəki hüququnu itirdi. Yəni Azərbaycan Respublikası SSRİ-nin tər- kibindən çıxdı və guya, yuxarıda adıçəkilən SSRİ qanununa görə Azər- Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|