Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
162 qeyri-qanuni silahlı erməni dəstələrinin ləğv edilməsi haqqında məsələ qaldırdılar. Dağlıq Qarabağ ətrafında baş verən hadisələrin mahiyyəti haqqında qurultay iştirakçılarında daha obyektiv təsəvvürün yaradılması baxımından DQMV fövqəladə rayonunun komendantı general-mayor V.Safonovun maraqlı çıxışı oldu. General V.Safonov Dağlıq Qarabağda mərkəzin nümayəndəsi idi və onun tərəfsizliyi də şübhə doğurmurdu. O əvvəlcə öz çıxışında Dağlıq Qarabağda erməni-ekstremist silahlı qrupla- ra qarşı aparılan reydlərin nəticələrinin statistikası ilə qurultay nümayən- dələrini tanış etdi. Bildirdi ki, 1990-cı ilin birinci yarısında Sovet Ordusu hissələrinin, Daxili İşlər Nazirliyinin və Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi- nin əməkdaşlarının iştirakı ilə vilayət daxilində 80-dən artıq xüsusi əmə- liyyat keçirilib. Bu əməliyyatların gedişində 350 kq partladıcı maddə, 1200 ədəd yivli və yivsiz silahlar, 10 minlərlə güllə, 45 ədəd radiostansi- ya, 180 ədəd doludağıdan top, 1800 ədəd mərmi ələ keçirilmişdi. Gene- ral xüsusi olaraq qeyd etdi ki, bu silah və sursatın 90 faizi erməni ekstre- mistlərindən toplanmışdır. Vilayətdə qanunsuzluqlar yaradan erməni si- lahlıları qurultay iştirakçıları qarşısında ekstremist adlandırıldılar (116). Baxmayaraq ki, indi erməni millətçi ideoloqları onları Dağlıq Qarabağ ermənilərinin öz müqəddəratını müəyyənləşdirmək uğrunda aparılan mil- li-azadlıq hərəkatının üzvləri kimi təqdim etməyə çalışırlar. Erməni silahlı dəstələrinin üzvlərinin erməni ekstremistləri olmasını V.Safonov çıxışının bir neçə yerində qeyd etmişdir. O əlavə edirdi ki, er- məni ekstremistlərinə mənsub olan anbarlardan 139 dəst geyim (onların arasında hərbi geyimlər çoxluq təşkil edirdi) və 30 ton ərzaq götürülmüş- dür. 40 dəfə qoşun dəstələrinə atəşlər açılmışdı və bu zaman bir neçə hərbi qulluqçu qətlə yetirilmişdi. General Safonov qətlə yetirilən hərbi qulluqçuların adlarını da sadaladı və qeyd etmək lazımdır ki, həmin hərbi qulluqçular da erməni silahlıları tərəfindən qətlə yetirilmişdilər. Çıxışın- da general Safonov DQMV-dəki vəziyyəti aşağıdakı kimi xarakterizə edirdi: – Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində vəziyyət mürəkkəb olaraq qal- maqdadır. Lakin burada təşəbbüs Respublika Təşkilat Komitəsinin və Hərbi Komendaturanın əlindədir. Bu orqanlar İttifaq və Respublika or- qanlarının qərarlarını yerinə yetirmək iqtidarındadırlar; – General etiraf edirdi ki, millətçi və ekstremist qüvvələr əhalinin bey- nini millətçi və separatçı iddialarla, düşmənçilik və nifrət hissələri ilə zə- hərləyə bilmişlər. Eyni zamanda, onun fikrincə, əhalinin böyük hissəsi vilayətdə həyata keçirilən təxribatların mənasız olduğunu başa düşürdü. 163 Lakin onlar ekstremist qüvvələr tərəfindən təzyiqlərə məruz qalırdılar və onların təzyiqləri altında müəyyən fəallıq göstərməklə kifayətlənirdilər; – General qeyd edirdi ki, DQMV-də vəziyyətin gərgin olaraq qalma- sının günahkarı Azərbaycana ərazi iddiası irəli sürən millətçi qüvvələrdir ki, bu iddialar Azərbaycanın suverenliyini pozur. Belə qüvvələr DQMV- ni öz təxribatçı planlarının oyuncağına çevirməklə xalqa gətirdiyi böyük fəlakətlər haqqında düşünmürdülər. Belələri, Azərbaycan və erməni xalq- ları arasında qarşıdurmanı faciəli həddə çatdırmışdılar. Generala görə və- ziyyətin sabitləşdirilməsi bu millətçi qüvvələri təmin etmirdi. Onlar tö- rətdikləri əməllərin cəzasına çatacaqlarından, iştirakçısı olduqları maliy- yə maxinasiyalarının üstünün açılacağından qorxurlar (117). General V.Safonov qurultay iştirakçılarının nəzərinə çatdırırdı ki, ha- zırda Dağlıq Qarabağda maraqlı tendensiya müşahidə olunmaqdadır – dinc yaşamaq, əkin-biçinlə məşğul olmaq istəyən sadə insanların separat- çı niyyətlər güdən ekstremistlərdən narazılığı artmaqdadır. Onun fikrincə, artıq hamıya aydındır ki, separatçı qüvvələr respublikalardakı demok- ratik tendensiyaları da öz məqsədlərinə tabe etdirmək istəyirlər. Çıxışının sonunda general V.Safonov vəziyyətdən çıxış yollarını aşağıdakılarda görürdü: – mövcud olan sərhədlərin dəyişdirilməsi cəhdlərindən əl çəkmək, si- vil cəmiyyətlərdə mövcud olan və ümumi qəbul olunan normalara riayət etmək, SSRİ-nin əsas qanunu olan Konstitusiyanın tələblərinə əməl etmək; – Ermənistan Respublikasında təşkil edilən və daim konfliktlər yara- dan silahlı qurumların buraxılması və tərksilah edilməsi haqqında SSRİ Prezidenti tərəfindən qərar verilsin. Əks təqdirdə bu millətlərarası müna- qişə uzun illər ərzində faciəli nəticələrlə davam edəcəkdir; – Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə edil- məsinə son qoyulsun. DQMV məsələsi vilayət rəhbərliyi ilə Azərbaycan rəhbərliyi arasında həll edilsin. Çünki bu məsələ Azərbaycanın daxili məsələsidir (118). Respublika ictimaiyyətinin nümayəndələri istər respublika səviyyəli tədbirlərdə, istər İttifaq səviyyəli tədbirlərdə təkrar-təkrar Azərbaycanın suverenliyinə təcavüz edən qanunsuz erməni silahlı dəstələrinin buraxıl- ması və tərksilah edilməsi haqqında tələblər irəli sürəndən sonra SSRİ rəhbərliyi bu məsələyə aid qərar qəbul etdi. 1990-cı il iyul ayının 25-də nəhayət ki, SSRİ Prezidenti ―SSRİ qanunvericiliyində nəzərdə tutulma- mış silahlı dəstələrin yaradılmasını qadağan etmək və qanunsuz silah saxlandığı halda onları almaq haqqında‖ fərman imzaladı. Azərbaycan 164 ictimaiyyətində belə bir ümid yarandı ki, bu fərmanın icrası ilə Ermənis- tanda formalaşdırılan və Dağlıq Qarabağa və Azərbaycan ərazisində er- mənilər yaşayan digər məntəqələrə göndərilən qanunsuz erməni silahlı dəstələri ləğv ediləcək və bununla da Azərbaycanın daxili işlərinə silahlı müdaxiləyə son qoyulacaqdır. Qanunsuz erməni silahlı dəstələrinin ləğv ediləcəyi təqdirdə Dağlıq Qarabağda da silahlı separatizmin qarşısını al- maq və vilayətdə qanunsuzluğu bərpa etmək mümkün ola bilərdi. Lakin Ermənistan hökuməti ölkə prezidentinin fərmanını qəbul etmədi. Ölkə rəhbərliyi isə imzaladığı fərmanın icrası üçün heç bir qətiyyət göstərmədi. Fərmanın imzalanmasından dərhal sonra ―Krasnaya Zvezda‖ qəzetinin müxbirləri ilə görüşən Erməni Milli Ordusu Hərbi Şurasının sədri Var- dan Vardanyan bildirirdi ki, SSRİ Prezidentinin fərmanı çox gecikmiş bir fərmandır. İndi mən öz silahımı heç kimə vermərəm. Bu silahı ancaq məni öldürəndən sonra əlimdən almaq olar. V.Vardanyanla birlikdə qan- unsuz hərbi qurumların digər rəhbərləri də heç bir vəchlə silahlarını təhvil verməyəcəklərini bildirdilər. Həmin komandirlər bildirmişdilər ki, onların ixtiyarında hətta ―yer-yer‖ və ―yer-hava‖ tipli raketlər də var və onlar könüllü şəkildə tərksilah olmaq fikrində deyildirlər (119). Ermənistan rəhbərliyi SSRİ Prezidentinin fərmanının icrasından imti- na etdi. Ermənistan rəhbərliyi də yaxşı anlayırdı ki, həmin fərmanı icra etməklə Azərbaycan ərazilərinin işğalına nail olmayacaq. Bu məqsədlə 1990-cı il iyul ayının 31-də Ermənistan SSR Ali Soveti öz iclasında SSRİ Prezidentinin 25 iyul 1990-cı il tarixli fərmanının Ermənistan SSR və DQMV ərazisində dayandırıldığı barədə qərar qəbul etdi (120). Yəni, əs- lində, Ermənistan mərkəzi dövlətə, SSRİ rəhbərliyinə qarşı itaətsizlik nü- mayiş etdirdi. Bu itaətsizliyi Ermənistanın mərkəzi dövlət orqanlarına qarşı siyasi qiyamı kimi də qiymətləndirmək olardı. Lakin mərkəzi döv- lət orqanları və SSRİ rəhbərliyi Ermənistanın bu itaətsizliyinin qarşısı- nın alınması üçün heç bir qətiyyət nümayiş etdirmədi. Bu isə erməni millətçilərini azğınlaşdırdı və onların formalaşdırılması daha da sürətləndirildi. Eyni zamanda bu qanunsuz silahlı dəstələrin Azərbaycana qarşı təcavüzkarlığı artdı. 1990-cı il avqust ayının 20–21-də erməni qanunsuz silahlı dəstələri vertolyotların müşayiəti ilə Qazax rayo- nunun Bağanıs-Ayrım kəndinə hücuma keçdilər. Bu kənd ətrafında döyüş- lər bir neçə gün çəkdi. Ermənilər doludağıdan toplara, avtomat və mina- atanlara malik idilər. Kəndi Sovet Ordusunun və SSRİ Daxili Qoşunlarının hərbi qulluqçuları mühafizə edirdilər. Lakin onlar da erməni silahlılarının qarşısını saxlaya bilmədilər. Kənd işğal edilərək yandırıldı. Döyüşlərin Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|