213
8-bob. KO„CHMAS MULK QIYMATI UNING TURLARI
XUSUSIYATLARI BO„YICHA BAHOLASH
8.1. Moddiy obyektlarni ko„chmas mulklar tarkibiga kiritilishi
Mustaqillikka erishilgunga qadar (O‗zbekistonda O‗zbekiston
Respublikasi FK birinchi qismini amaliyotga joriy etilgunga qadar)
1
Sobiq ittifoq respublikalari hududlarida iqtisodiy nazariya va xo‗jalik
amaliyotida ko‗chmas mulk obyekti degan ibora o‗rniga
asosiy fondlar
iborasi qo‗llanilar edi. Asosiy fondlarga ishlab chiqarish va noishlab
chiqarish (binolar,
inshootlar, turar joylar,
mashinalar, mol-hol, asbob-
uskunalar, ko‗p yillik ekinlar va h.k.)ga tegishli jismlar kiritilgan bo‗lib,
ular o‗z tabiiy hollarida xalq xo‗jaligida
bir necha yil xizmat
ko‗rsatadilar va butun xizmat muddati mobaynida o‗z iste‘mol
shakllarini yo‗qotmaydilar. Asosiy fondlar (mashina va uskunalarsiz) -
qo‗zg‗almas mulkning bir qismi bo‗lib, ularning tarkibida yer hisobga
olinmaganligi bois, bu ibora nisbatan tor ma‘noni kasb etadi.
Yerning
tovar-pul munosabatlaridan chetlashtirilishi ―ko‗chmas mulk obyekti‖
iborasining ―asosiy fondlar‖ iborasi shaklining o‗zgarishiga olib keldi.
O‗zbekiston Respublikasi ―Davlat statistikasi haqida‖
2
va
O‗zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobining milliy standarti
(BHMS) N5 ―Asosiy vositalar‖
3
qonunlariga asosan O‗zbekistonda
asosiy fondlarning yangi klassifikatori (AFAK) ishga solingan. Bu
klassifikator barcha mulk
turlariga mansub tashkilotlar, korxonalar
tomonidan qo‗llaniladi. AFAKda tasniflash obyektlari – bu tovar ishlab
chiqarish yoki xizmat ko‗rsatish uchun uzoq muddat davomida ko‗p
marotaba yoki doimiy ishlatiladigan asosiy fondlardir.
Asosiy fondlar moddiy va nomoddiy turlarga bo‗linadi (8.1.1-
rasm). Moddiy fondlarga binolar, inshootlar, mashina va uskunalar, turar
1
O‗zbekiston Respublikasi Qonuni. ―O‗zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodеksi birinchi
qismining tasdiqlanishi
haqida‖ №163-1, 21 dеkabr 1995 y.
Dostları ilə paylaş: 
