QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

 
141 
 
Karbohidrogenlər,  o  cümlədən 
benz(a)pirenlər 
Ağciyər, bronx, plevra xərçəngi xəstəliklərinin artması    
Neft-kimya sənayesi 
Hidrogen-sulfid 
və 
karbohidrogenlər,  kükürd  qazı, 
sulfat  turşusu,  karbon  oksidi, 
ammonyak, fenol, benzol, sinte-tik 
yağlı turşular, olefinlər, izopropro-
fil-benzol, 
aseton, 
parafinlər, 
spirtlər  
Qişalı gənzikin (burun-udlağın), tənəffüs orqanlarının, mərkəzi əsəb 
sisteminin  (yüksək  yorğunluq,  diqqətsizlik)  zədələnməsi.  Ağciyər, 
bronx, plevra xərçənginin çoxalması   
Qeyri-üzvi kimya müəssisələri 
Kükürd-anhidridi  
Uşaqlarda  angina,  yuxarı  tənəffüs  yollarının,  görmə  orqanlarının, 
həzm traktının xəstəliklərinin artması   
Hidrogen-sulfid 
 Qanın morfoloji tərkibində dəyişiklik 
Karbon-sulfid 
Raspirator xəstəlikləri  
Karbohidrogenlər,  o  cümlədən 
benz(a)piren 
Xərçəng xəstəliyinin çoxalması  
Fenol, aldehidlər və üzvi turşular 
Bronxların  titrəyən  epiteliyasının  korlanması,  selikayrılmanın 
azalması  nəticəsində  konserogenlərin  nəfəs  orqanlarının  daxil 
olmasına şərait yaranır 
Həlledicilər  
Mədəaltı  vəzi  sahəsində,  ağciyər,  qaraciyər,  böyrəklərdə  iltihab 
prosesləri.  Ürək,  ağciyərdə  kəskin  və  xroniki  xəstəliklər.  Allergiya 
xəstəlikləri  
Mineral gübrələr istehsalı müəssisələri 
Kükürd oksidləri (kükürd anhidridi, 
sulfat  turşusunun  aerozolları) 
hidrogen-flüorid 
və 
flüor 
birləşmələri,  ammonium,  azot 
oksidləri,  super-fosfat  və  apatitin 
tozları,  fosfor  anhidridi  və  fosfor 
birləşmələri. 
fosfat 
turşusu, 
ammonium selitrasının aerozolları, 
karbon oksidləri, nitrat turşusu   
Dəridə  güclü  çətin  sağalan  yanıq,  dərinin  spesifik  zədələnməsi. 
Raspirator xəstəlikləri  
Sulfat turşusu istehsalı müəssisələri 
Sulfat  turşusunun  aerozolları, 
sulfid  anhidridi,  sulfat  turşusunun 
duzları 
Yuxarı  nəfəs  yollarının,  gözün  selikli  qişasının  qıcıqlanması,  görmə 
qabiliyyətinin  dəyişməsi,  ağciyərin  xroniki  xəstəliyindən  və  astma 
tutmasının  tezləşməsindən  ölüm  hallarının  artması.  Toksiki  duman 
dövründə – kütləvi zəhərlənmə nəfəs almanın kəskin pozulması ilə 
müşayiət olunur   
Nitrat turşusu istehsalı müəssisələri 
Azot  oksidi,  ammonyak,  karbon 
oksidi  
Uşaqlarda  və  60  yaşdan  çox  olan  adamlarda  qanda 
methemoqlobinin səviyyəsinin armtası  
Ammonyak istehsalı müəssisələri 
Ammonyak, karbon oksidi  
Xroniki təsir zamanı – yuxarı tənəffüs yollarının katarının, konyuktiv 
xəstəliklərinin  artması,  infeksion  xəstəliklərə  qarşı  müqavimətin 
azalması. Mərkəzi əsəb sisteminə təsir. Kəskin zəhərlənmə 
Xlor istehsalı  
Sərbəst xlor və onun birləşmələri 
 İybilmə  duyğusuna  və  gözün  işıq  hissiyyatına  mənfi  təsiri, 
nəfəsalma (tənəffüs) ritminin pozulması  
Süni kauçuk istehalı müəssisələri  
Mürəkkəb 
kimyəvi 
tərkib 
tullantıları  –  xlorvinil,  vinil-xlorid, 
Xərçəng xəstəliklərinin çoxalması 

---

 
142 
dixloretan, 
metilmetakrilat, 
metanol, 
aseton-sianhidrid, 
metakril  turşusu,  sulfid-anhidridi, 
fosgen,  xlorbenzol,  kapropaktam 
və  s.  ələvə  məhsullar:  dimerlər, 
trimerlər, oliqomerlər   
Sintetik lif, qatran, plastik kütlə istehsalı müəssisələri 
Mürəkkəb 
kimyəvi 
tərkib 
tullantıları:  xlorvinil,  dixloretan, 
metilmetakrilat,  metanol,  aseton-
sinanhid, 
metakril 
turşusu, 
polixlorvinilfosgen,  xlor,  benzol, 
hidrogen-xlorid,  kadmium,  toz, 
sikloheksan 
Ürəyin  tac  xəstəliklərindən  ölüm  hallarının  çoxalması.  Qrip  və 
pnevmaniya  xəstəliklərinin  artması.  Tənəffüs  orqanları,  qulaq, 
boğaz,  burun,  kəskin  konyuktiv,  xəstəliklərinin  çoxalması.  Əsəb 
sisteminin  zədələnməsi,  baş  gicəllənməsi,  yuxusuzluq,  yorğunluqla 
müşayiət  olunur.  Qaraciyər  (angiosarkoma),  ağciyər,  düz 
bağırsaqda xərçəng xəstəliklərinin artması     
Pestisid istehsalı müəssisələri 
Civənin  buxarı,  arsen,  fosgen, 
sianid 
turşusu, 
kadmium, 
qurğuşun,  selen,  xlor,  benzol, 
karbofos, metafos, xlorbenzol   
Yuxarı  tənəffüs  yollarının  –  xroniki  tonzillit,  faringit,  rinit,  burunun 
selikli  qişasının,  ağızın  heperemiyası,  burunun  selikli  qişasının, 
ağızın,  udlağın  şişməsi,  yuxarı  selikli  nəfəs  yollarında  şiş.  Tənəffüs 
yolları orqanları, ağciyər, limfa sistemində xərçəng    
Antibiotik istehsalı müəssisələri 
Penisillin, 
streptomisin, 
butil-
asetat,  butil  spirti,  fermentasiya 
qaz-ları,  qida  mühitinin  buxarı, 
kseroform,  fenol,  qalen  və 
sulfamid  preparat-ları,  civə  buxarı 
və 
s.-nin 
əsas 
və 
əlavə 
məhsullarının aerozolları   
Allergiya  xəstəlikləri,  xroniki  ranitlər,  bronxitlər,  konyuktivitlər, 
yuxarı nəfəs yollarının zədələnməsi  
Sement istehsalı müəssisələri 
Tərkibində silisium oksidi, kalsium, 
maqnezium,  dəmir,  arsen,  civə, 
qurğuşun, ftor və ftor birləşmələri 
olan toz  
Tənəffüs  (nəfəs),  həzm  orqanları,  boğaz,  burun,  qulaq,  selikli  göz 
orqanları  xəstəliklərinin  artması,  mədənin  selikli  qişasının  sekresiya 
funksiyasının  dəiyşməsi  qastrit  və  yaranın  əmələ  gəlməsinə  səbəb 
olur.  Dəri  xəstəlikləri.  Pnevmokonioz,  asbestoz,  bronxit.  Ağciyərin 
xərçəngi və ondan ölüm hallarının çoxalması      
Azbest və azbosement istehsalı müəssisələri 
 Tərkibində  azbest  lifi  olan  azbest 
tozu   
Pnevmokomoz  (azbestoz),  ağciyər  xərçəngi  və  döş  toxumasının, 
ağciyərin,  bronxların,  plevrin,  qarının,  qida  borusunun,  mədənin, 
yoğun  bağırsağın,  düz  bağırsağın,  yumurtalığın  və  digər  hissələrin 
mezotelimi. Ağciyərin fibrozu və plevrin əhənglənməsi    
Maqnezit və gips istehsalı müəssisələri 
Mannozit tozu, SiO
2
, gips tozu 
Uşaqların sağlamlığının pisləşməsi  
Asfalt istehsalı müəssisələri 
Tərkibində  benz(a)piren  bitum 
buxarı,  sulfid  qazları  olan  toz, 
qurum  
Xərçəng xəstəlikləri 
Əhəng istehsalı müəssisələri 
Toz, benz(a)piren 
Yuxarı  nəfəs  yollarının,  göz  xəstəlikləri,  pnevmokonioz  (silikoz), 
xərçəng  
Şüşə izolyasiya lifləri və mineral pambıq istehsalı müəssisələri 
Nazik  dispers  şüşə  tozu,  fenollar, 
for-maldehidlər, karbo-hidrogenlər   Dəri və reaspirator xəstəlikləri  
Toxucu müəssisələri 
Pambıq tozu  
Raspirator xəstəlikləri (bronxit), pnevmokonioz (bisinoz)  
Avtomobil nəqliyyatı 

---