Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov

Yaşar Əhmədov AzərHətəmov 

*

 

digər bir forma isə qiyabi tanışlıqla keçid formasıdır. 

-

 

Adət-ənənələr,  musiqi,  mədəniyyət  vasitələri  yolu  ilə 

keçidlər edir. 

-

 

Multikulturalizm  (çoxmədəniyyətlilik)  bir  məkanda  - 

burada bir cəmiyyət, bir dövlət - yaşayan çoxlu sayda xalqlardan 

ibarət olan mədəni müstəvidir: 

*

 

çünki  mədəniyyətin  əsas  daşıyıcıları  məhz  fərdlər  və 

xalqlardır. 

-

 

Multikulturalizm  bir  vahid  dünya  çərçivəsində  yaşayan 

çoxlu sayda xalqlardan ibarət olan mədəniyyət müstəvisidir. 

-

 

Mədəniyyət  bütövlüyü  bir  dünyanı  əhatə  edir,  eləcə  də 

dünyanın tərkib hissələrindən ibarət olur. 

-

 

Multikulturalizm bir dövlət daxilində olur, eləcə də dünya 

xalqlarının birləşmiş mədəniyyətini əks etdirir. 

-

 

Bu formanın insanlar üçün əhəmiyyəti olduqca çoxdur: 

*

 

birincisi,  ona  görə  kİ,  çoxlu  sayda  xalq  -  çoxlu  sayda 

quruculuq və  yaradıcılıq subyekti deməkdir, çoxlu sayda xalqın 

mövcudluğu  fərqli  yaradıcılıq  və  quruculuq  nümunələrinin 

inkişafından xəbər verir, quruculuq və yaradıcılıq nümunələrinin 

çoxluğu cəmiyyətlərdə və dövlətlərdə dəyər zənginliyini meydana 

gətirir; 

*

 

ikincisi,  multikulturalizm  insanların  zəngin  davranış 

nümunələrini formalaşdınr; 

*

 

üçüncüsü,  milli  eqoizmin  qarşısını  alır  və  xalqların 

assosiativ inteqrasiyalannı meydana gətirir; 

*

 

dörüdüncüsü, beynəlmiləlçiliyi və kosmopolitizmi yaradır, 

sosial holizmin yaranmasını zəruri edir. 

-

 

Multikulturalizm  məkanda  (burada  bir  dövlətdə,  bir 

cəmiyyətdə)  mövcud  olan  dəyərləri  çoxal  dir  -bu  dəyərlər 

yaradıcılıq və quruculuq elementlərini artırır. 

-

 

Multikulturalizm  məkana  xarici  mədəni  elementlərin 

axınını təmin edir - bu axın sayəsində regional mədəni inteqrasiya 

formalaşır və mədəniyyət regionu meydana gəlir. 

180 

---

MuLtikuituralizm - fəlsəfi lüğət 

-

 

Xaricdən transfer edən nümunələr hesabına məkanda sosial 

strukturlaşma  güclənir  -  sosial  strukturlaşmanın  güclənməsi 

hesabına isə: 

*

 

elementlərin sayı artır, dinamiklik genişlənir; 

*

 

bu proseslər sayəsində sistemdə mövcud olan mədəniyyət 

elementlərinin sayı çoxalır, 

*

 

dəyərlər artır, dəyərlər sistemi zənginləşir. 

-

 

Multikulturalizm 

sayəsində 

dünyanın 

mədəniyyət 

potensialı bir məkana cəlb olunur. 

-

 

Multikulturalizm  xalqın  və  dövlətin  dünyəviliyini  təmin 

edir  və  xalqın,  millətin,  dövlətin  dünyada  sürətlə  tanıdılmasım 

həyata keçirir. 

-

 

Multikulturalizm  dünyanın  əksər  xalqlarından  ibarət  olan 

bütövü yaradır və ümummədəniyyət müstəvisini meydana gətirir. 

-

 

Multikulturalizm  fərdin  beynəlmiləlləşməsini  təmin  edir, 

xalqlann  mədəni  bütövlüyünü  meydana  gətirir  -  burada  milli 

mədəniyyətin  inkişafını  digər  mədəni  çalarlar  hesabına  təmin 

edir. 

-

 

Multikulturalizm  monoton  dövlətlərin  və  cəmiyj'ətlərin 

yaranmasının  qarşısım  alır  və  kasıb  mədəni  regionlann 

formalaşmasına  mane  olur  -  bu  baxımdan  da  regionlarda 

müharibələrin qarşısını alan faktorlar rolunda çıxış edir. 

-

 

Multikulturalizm mədəniyyət sisteminin regional formasını 

yaradır  və  bu  da  özlüyündə  regionun  maddi-mənəvi 

resurslarından  istifadədə  yumşaq  yanaşma  metodlarının 

formalaşmasına gətirib çıxarır. 

-

 

Multikulturalizm milli mədəniyyətin qarışıq mədəniyyətlər 

hesabına  sürətlə  tanıdılmasını  təmin  edən  zəngin  sistem  rolunu 

oynayır. 

-

 

Multikulturalizmin  formalaşması  sayəsində  mədəni 

cəhətdən  bir  -  birinə  bağlantılar  yaranır  ki,  bu  da  özlüyündə 

yaradıcılıq və quruculuq bütövlüyünün yaranmasını şərtləndirir. 

181 

---

Yaşar Əhmədov AzərHətəmov 

-

 

Multikulturalizm  millətlərin  və  onlann  nümayəndələrinin 

birliyini şərtləndirir və mədəni dəyərlərin transferini təşkil edir - 

bu  da  milli  mədəniyyətin  məkanlar  üzrə  sürətlə  yayılmasmı 

şərtləndirir. 

-

 

Multikulturalizm 

xalqın 

və 

dövlətin 

beynəlxalq 

təhlükəsizliyini təmin edir. 

-

 

Regional  qanşıq  mədəni  elementlər,  bu  elementlərə  xas 

olan  dövlətlərin  gücünü  artınr,  əlaqələrini  genişləndirir,  sərhəd 

təhlükəsizliklərini təmin edir: 

*

 

məsələn,  bir  dövlət  ərazisində  yaşayan  digər  xalqlar 

hesabına  (qonşu  xalqlar  nəzərdə  tutulur)  həmin  dövlətin 

beynəlxalq  təhlükəsizliyi  təmin  olunur,  iqtisadi  əlaqələri  də 

genişlənir. 

-

 

Multikulturalizmin  əsasında  kiçik  saylı  xalqlar  mədəni 

inteqrasiya  şəraitində  böyük  xalqların  mədəni  elementlərindən 

faydalanmaq imkanlan əldə edirlər: 

*

 

bu da özlüyündə kiçik xalqların ruhunu zənginləşdirir. 

-

 

Multikulturalizm çoxlu sayda xalqların adət - ənənələrini, 

vərdişlərini ümumiləşdirir: 

*

 

bunun  da  sayəsində  yaradıcılıq  və  quruculuğun 

genişlənməsi prosesləri baş verir. 

-

 

Multikulturalizm  Özünün  müəyyən  inkişaf  mərhələsində 

siyasi inteqrasiyaya keçidlər edir. 

-

 

Multikulturalizmdə risqIər də meydana gələ bilir: 

*

 

ən böyük risq assimilyasiyadan ibarətdir; 

*

 

digər  bir  risq  -  dövlətin  unitar  əsaslarını  vurula  biləcək 

zərbələrdən ibarətdir; 

*

 

deməli, mədəni və siyasi risqIər multikulturalizmdə yaşana 

bilər. 

-

 

Ulu Tanrı bizi yaratdığı kimi, bizimlə birlikdə qidanı, suyu 

və  havanı  -  bir  sözlə,  dünyada  yaşayan  canlı  varlıqlar  üçün  hər 

şeyi  yaratmışdır  -  lakin  insan  üçün  O  daha  bir  qidanı  -  mədəni 

qida, mədəni dəyərləri yaratmışdır: 

*

 

bəlkə də insan elə məhz bu qidanı qəbul etdiyinə görə insan 

olmuşdur; 

182 

---