Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov

Yaşar Əhmədov AzərHətəmov 

-

 

Çox  ölkə  və  xalqlardan  fərqli  olaraq  Azərbaycan  onları 

özününkülərə  və  yadlara  ayırmamış,  hamıya  eyni  qayğı, 

məhəbbətlə yanaşmışdır. 

-

 

Azərbaycan  -  dünyada  sivilizasiyalararası  dialoq  və  mul- 

tikulturalizm mərkəzidir. 

-

 

Azərbaycan  multikulturalizm  siyasəti  və  bu  sahədəki 

uğurlan  ilə  dünyanın  bir  çox  ölkələrinə,  o  cümlədən  tarixən 

zəngin təcrübəsi ilə tanınan Qərb ölkələrinə nümunədir. 

-

 

Azərbaycan  multikulturalizmi  ölkəmizin  siyasi  simasının 

əsas  cizgilərindən  birinə  çevrilmişdir  -  Azərbaycan  multikultu- 

ralizminin  siyasi  banisi  olan  ulu  öndər  Heydər  Əliyev  də  məhz 

bunu istəyirdi. 

-

 

Azərbaycan  tarixini,  ədəbiyyatım,  mədəniyyətini,  azər- 

baycançılıq  məfkurəsini,  tolerantlığı  bir  yerə  toplayıb 

sistemləşdirmək  və  dünyaya  nümayiş  etdirmək  ən  mühüm 

vəzifəmizdir. 

-

 

Multikulturalizm  dünyada  tolerantlığa,  dözümlülüyə, 

dövlətlərarası  etibarlı  münasibətlərə  və  bütövlükdə  demokratik 

prinsiplərin  beynəlxalq  münasibətlərdə  bərqərar  olunmasına 

xidmət edir. 

-

 

Müxtəlif  mədəniyyətlərə  və  milli  -  dini  azlıqlara  hörmət 

Azərbaycan xalqının millİ xüsusiyyətidir. 

-

 

Dünyada  multikulturalizm  sahəsində  ən  optimal  model 

kimi Azərbaycan nümunəsi öyrənilir. 

-

 

Bu  gün  Azərbaycan  dünyamn  nadir  ölkələrindəndir  ki, 

burada ayn-ayrı millətlərin, xalqlann, dinlərin nümayəndələri bir 

ailə kimi yaşayır. 

174 

---

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət 

6.

 

Multikulturalizm çoxm?dəniyyətlilikdir... 

-

 

Multikulturalizm sözünün semantikası ingilis dilindən hərfi 

tərcümədən  çoxmədəniyyətlilik  (multi  -  çox,  culture  - 

mədəniyyət) anlamına gəlir. 

-

 

Çoxmədəniyyətlilik  dedikdə  isə  ilk  növbədə,  etnik,  irqi, 

dini  və  mədəni  müxtəlifliklər,  bu  müxtəlifliklərin  əsasını  təşkil 

edən dəyərlər nəzərdə tutulur, 

-

 

Multikulturalizm  eyni  bir  ölkədə  yaşayan  müxtəlif 

xalqların  nümayəndələrinin  mədəniyyət  hüquqlarını  tanıyan 

humanist dünyagörüşü olan siyasətdir. 

-

 

Multikulturalizmin  əsasını  tolerantlıq,  qanunlara,  bir- 

birinin azadlığına hörmət hissi təşkil edir. 

-

 

Elmi ədəbiyyatda verilən məlumata görə, multikulturalizm 

anlayışı çox da qədim tarixə malik deyildir. 

-

 

Multikulturalizm  xalqlarda  mədəni  və  dini  tolerantlılığı 

yaradır. 

-

 

Müasir dövrdə dünya ölkələrinin əksəriyyətində etnik, irqi, 

dini və mədəni müxtəlifliklər mövcuddur: 

*

 

bu  müxtəlifliklər  tarixi  prosesin  inkişafının  nəticəsi  kimi 

obyektiv xarakter daşıyır, 

*

 

onlar xalqların etnik-mədəni dəyərlərini, mədəniyyətlərini 

xarakterizə  etməklə  onlann  dünyagörüşü  və  fəaliyyətlərinin 

əsasını təşkil edir və həyatında müsbət rol oynayır. 

-

 

Mədəniyyət  bir  obyekt  olaraq  insanların  fəlsəfi  düşüncə 

ifadəsidir  və  bu  nöqteyi-nəzərdən,  özündə  kompleks  xarakterli 

ümumiləşmiş ifadələri əks etdirir. 

-

 

Mədəniyyət  millətlərin  bir-birinə  təsir  göstərməsinə  bir 

imkandır. 

-

 

Mədəniyyət  bütün  mədəni  imkanların  mübadiləsinə  və 

həmçinin  insanlar  arasında  fikir  birliyinin  yaramasına  zəmin 

yaradır,  müharibələrin  və  münaqişələrin  səbəb  və  əsaslarını 

aradan qaldırır: 

175 

---

Yaşar Əhmədov Azər Hətəmov 

*

 

münaqişələrin həllinə nəzarət üçün bu ən mühüm və ən real 

yanaşmadır; 

*

 

əlbəttə, bu elə də asan bir iş deyildir - belə ki, bütün bunlar 

cox hazırlıq, böyük səy və səbr tələb edir. 

-

 

Mədəniyyət  millətlər  arasında  qarşıdurmam  önləyir, 

millətlər və insanlar arasında forq yaradır. 

-

 

Yaxşı  nəticələrə  nail  olmağin  yollanndan  biri  həmçinin 

mədəni mübadilələrin faydalanndan və üstünlüklərindən xəbərdar 

olmaqdır - bunun üçün də bir çox yollar vardır. 

-

 

Bir cox millətlərdə mədəniyyəti qələbə üçün bir vasitə kimi 

başa  düşmək  tendensiyası  var,  əlbəttə  bu  kədərlidir,  amma 

həqiqətdir - bu cağınşlara qalib gəlmək və mədəni üstünlüklərdən 

düzgün istifadə etmək üçün bir çox şərtləri nəzərə almağa ehtiyac 

vardır. 

-

 

Mədəniyyət konseptualdır, multikulturalizm də konseptual 

məzmunludur: 

*

 

dərin  mahiyyətə  malikdir,  insanların  və  xalqlann  özünü- 

dərkini təcəssüm etdirir. 

-

 

Multikulturalizmdə  dünyanın  dərk  olunması  əsas  prinsip 

kimi qəbul olunur. 

-

 

Bir  çox  minilliklərlə  ölçülən  təkamül  nəticəsində  ruhi 

mədəniyyət bəşəriyyətin sosial inkişafınm, intellektual və mənəvi 

tərəqqisinin universal əsası olmuşdur. 

-

 

Ruhi  mədəniyyət  informasiya  və  etik  qlobal  cəmiyyətin 

formalaşması  səviyyəsinə  və  tempinə,  istehlak  sənayesinə, 

xalqlann  tarixi  məsuliyyətinə,  siyasətə  və  idarəçiliyə,  sülh  və 

beynəlxalq münasibətlər mədəniyyətinə böyük təsir göstərir. 

-

 

Çoxmillətlilik  və  onun  yaratdığı  çoxfnədəniyyətlilik 

özlüyündə dünyanın dərk olunmasını ehtiva edir. 

-

 

Mədəniyyət  fərdin  və  kollektivin  davranışlarından, 

davramşlar münasibət və əlaqə fonunda meydana gəlir: 

*

 

fərdin  resurslara  və  digər  fərdlərə  olan  əlaqə  və 

münasibətlərini ifadə edir. 

176 

---