Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət 

-

 

Azərbaycanda 

multikulturalizm 

göstəricisi 

özünün 

rəngarəng  tərkibi  ilə  fərqlənən  və  bu  müxtəlifliyin  etnik-milli 

mənbələrini  qorumuş,  burada  yaşayan  etnik  -  dini  birliklərin 

qarşılıqlı münasibəti və mədəniyyəti, folklor, dialekt, adət, məişət 

tərzi,  inam  sistemi  və  s.  müxtəlifliyin  vəhdətini  müəyyən  edən 

obyektivlikdir. 

-

 

Multikulturalizm  siyasətində  vətəndaş  cəmiyyətinin  for- 

malaşdınlması  əhalinin  azərbaycanlı  kimi  özünü  adekvat  olaraq 

identikləşdirməsi, yəni eyniləşdirməsidir; 

*

 

bu  isə  həm  də  ölkə  vətəndaşının  etnik  mənşəyindən  asılı 

olmadan, özünü “azərbaycanlı” adlandırmalı, belə saymalıdır; 

*

 

bu  əhalisinin  əksəriyyəti  azərbaycanlı  olanlann  türksoylu 

olmasına qarşı deyil, 

*əksinə ölkədəki etnik fərqlərin bir vahiddə ifadəsi, 

*belə  desək  “multikulturalizm  siyasəti”  və  vətəndaş 

cəmiyyəti millətinin formalaşmasıdır. 

-

 

Hər  İnsanın  etnik  kökünün  onun  vətəndaşlığına  aidiyyəti 

yoxdur: 

*

 

Azərbaycanda  anadan  olan,  valideynlərindən  biri 

Azərbaycan  vətəndaşı  olan  hər  bir  kəs  Qanuna  əsasən 

azərbaycanlıdır. 

-

 

Multikulturalizm 

siyasətində 

vətəndaş 

millətinin 

formalaşması prosesində Dövlət dili də mühüm əhəmiyyət daşıyır. 

-

 

Bütün  Azərbaycan  vətəndaşlarının  Dövlət  dilini  - 

Azərbaycan dilini mənimsəməsi də əsas şərtlərdən biridir: 

*

 

Azərbaycan  dilinin  mənimsənilməsi  etnik  azlıq  və  yaxud 

qruplann dilinin də qorunması ilə birgə tətbiq olunmalıdır. 

-

 

Mədəni  müxtəlifliyin  hüquqlarına  hörmət  olaraq  ölkədə 

əsrlərlə bərqərar olmuş çoxdillilik ənənəsi qorunmalıdır: 

*

 

bu  dil  öyrənmək  yox,  başqası  tərəfindən  məskun  olduğu 

ərazidə hər kəsin bir - birini anlaması, başa düşməsi probleminin 

həllidir. 

165 

---

Yaşar Əhmədov Azər Hətəmov 

-

 

Bu  Y.  Eqbert  yazdığı  kimi,  liberal  fərdi  insan  haqlan  ilə 

yanaşı və ona əlavə olaraq, etnik və dil icmalarınm xüsusi qrup 

hüquqlarının tamnmasma gətirib çıxarmışdır. 

-

 

Mədəni  müxtəlif,  multikultural  siyasətində  sərtlik  deyil, 

inadcıllıq  göstərmək  gərəkdir  -  ölkədə  sürətli  iqtisadi  inkişaf 

vardır - bu dəyişilmələrlə yanaşı, həm də dil və mədəniyyətlərin 

qarşılıqlı əlaqəsi də intensivləşməlidir. 

-

 

Dövlət,  üçüncü  sektor,  siyasi  institutlar  multikultural 

vətəndaşlar yetişdirməlidirlər. 

-

 

Belə ki, Martin Haydeger demişkən, ”indi insan fəaliyyəti 

mədəniyyət  kimi  qavramimalı  və  həyata  keçirilməlidir;  artıq 

mədəniyyətin mahiyyəti odur ki, insanın ali nemətlərə ehtiyacını 

mədəniyyət üstünə götürür və məhz bu, mədəni siyasətə çevrilir.” 

-

 

Bu  baxımdan  da  mədəni  müxtəliflik,  dialoq  və  sosio- 

mədəni  proseslərin  öyrənilməsi  XXI  əsrin  əsas  elmlərindən  biri 

olacaqdır. 

-

 

Multikulturalizm elə bir siyasətdir ki, o, mədəni plüralizmi 

qəbul edir və onun inkişafına şərait yaradır: 

*

 

bu ölkə əhalisinin etnik irqi və dini müxtəlifliyindən asılı 

olmayaraq,  onların  hamısının  hüquq  və  azadlıqlanna  hörmətlə 

əlaqədardır. 

-

 

Multikultural 

cəmiyyətdə 

hər 

bir 

vətəndaş 

öz 

mədəniyyətini, dilini, ənənəsini, etnik və dini dəyərlərini inkişaf 

etdirmək, ana dilində məktəb açmaq, qəzet və jumal dərc etdirmək 

sahələrində bərabər hüquqlara malikdir. 

-

 

Multikulturalizm  siyasəti  assimilyasiyam  inkar  edir, 

inteqrasiyaya apanr: 

*

 

məhz buna görə də bu siyasəti təkcə siyasi elita deyil, eyni 

zamanda millətin yüksək vəzifə tutmayan digər nümayəndələri ilə 

yanaşı, 

*

 

həm də milli və dini azlıqlar da dəstəkləyirlər. 

-

 

Çox  təəssüflər  olsun  ki,  bu  gün  dünyada  cərəyan  edən 

proseslər onu göstərir ki: 

166 

---

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət 

*  “demokratiyanın  beşiyi”  kimi  göstərilən  regionlarda, 

ölkələrdə multikultural dəyərlər dağılmaq üzrədir, 

-

 

Multikulturalizm!  beynəlxalq  platformaya  çevirmək 

istəyən Azərbaycan dünyada bu prosesə qarşı olan təhlükəni hiss 

edir və onun xilası naminə mühüm təşəbbüslər irəli sürür, çünki 

multikulturalizm bütün bu problemlər üçün özünün, mübahisəsiz 

və qəti olmasa da müəyyən həlli yolunu təklif edir. 

-

 

Multikulturalizm Azərbaycanda əsrlərdən bəri formalaşan, 

eyni  zamanda,  bədi  İ,  psixoloji  -  mənəvi  müstəvidən  kənara 

çıxmayan dəyərlər toplusu kimi mövcud olmuşdur, 

-

 

Multikulturalizm  Azərbaycanda  alternativi  olmayan  həyat 

tərzidir. 

-

 

Azərbaycan  tarixən  müxtəlif  xalqların  və  dinlərin 

nümayəndələrinin sülh və dostluq şəraitində yaşadığı məkandır. 

-

 

Azərbaycan dünyada təkcə eneıji resurslan ilə zəngin olan 

ölkə kimi deyil, həm də humanizm prinsiplərinə sadiq, tolerant və 

multikultural ölkə kimi tanınır. 

-

 

Azərbaycanın əsrlər boyu bir çox fərqli sivilizasiyaların və 

mədəniyyətlərin  qovuşağında  yerləşməsi,  Asiya  ilə  Avropa 

arasında  körpü  rolunu  oynaması,  burada  mədəniyyət 

müxtəlifliyinin yaranmasına səbəb olmuşdur. 

-

 

Azərbaycan multikulturalizmin əsas məkanlanndan biridir - 

bu mənada, məzmunca multikultural dəyərlər Azərbaycanda tarix 

boyu  mövcud  olmuşdur  -  son  illərdə  Azərbaycanda 

mültikulturalizm sahəsində böyük işlər görülür. 

-

 

Multikulturalizmin  dövlət  siyasəti  və  həyat  tərzinə 

çevrilməsi onun yüksək inkişaf mərhələsindən xəbər verir. 

-

 

Multikulturalizm  sosial  ədalət,  imkanların  bərabərliyi 

demokratiya kimi müzakirə olunan anlayışların sırasına daxildir. 

-

 

Multikulturalizm etnik - mədəni müxtəlifliklərin və onların 

əsasını  təşkil  edən  dəyərlərin  qorunması  və  inkişafını  nəzərdə 

tutur. 

167 

---