Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov

Multikulturaiizm - fəlsəfi lüğat 

-

 

Beləliklə,  multikulturaiizm,  ilk  növbədə  mədəniyyətin 

ictimai inkişafda aparıcı rol oynadığını, etnik - mədəni qrupların 

maraqlarmm  tanınmasını  və  həyata  keçirilməsi  ideyasına 

əsaslanır  -  bu  qrupların  tələblərinin  əsasında  dil  və  din 

məsələsidir. 

-

 

İctimai  inkişafda  mədəniyyətin  aparıcı  roluna  dair  qeyd 

olunan  elmi  müddəa  müasir  dövrdə  xalqların  həyatında 

mədəniyyətin  mühüm  rol  oynadığını  göstərməklə  cəmiyyətdə 

etnik-mədəni müxtəlifliklərin qalxmasının səbəbini izah edir. 

-

 

Belə  olan  bir  şəraitdə  etnik  -  mədəni  müxtəlifliklərin 

tənzimlənməsinin  ən  optimal  vasitəsi  kimi  multikulturaiizm 

Ö

2

riinü büruzə verir. 

-

 

Buna  görə  də  multikulturalizmin  tədqiq  olunmasında 

mədəni- sivil yanaşmanın böyük metodoloji əhəmiyyəti vardır. 

-

 

Sovet sistemində səhvlər və qüsurlar çox idi, lakin Sovetlər 

Puşkinin,  Çemışevskinin,  Belinskinin,  Dobrolyubo-  vun, 

Gertsenin  mücahidlik,  xalq  maarifi  ideyalarmm  təsiri  altında 

təkcə Rusiya İmperiyasımn ucqarlarında milli elitanı deyil, həm 

də  başqa  millətlərin  nümayəndələrinin  orta  ziyalı  təbəqəsini 

yarada  bilmişdir  -  bu  da  öz  növbəsində,  indi  Qərbdə  yer  almış 

mədəni disbalansın qarşısını aldı. 

-

 

Mühüm  tarixi  hadisələr  və  nadir  memarlıq  üslubunun 

həyata  keçirildiyi  “İçəri  şəhər”  memarlıq  ansamblımn 

YUNESKO  tərəfindən  dünya  mədəni  irsinin  abidələri  sırasına 

salınması  Azərbaycan  ərazisində  mədəniyyətlərin  qarşılıqlı 

təsirinin əyani sübutudur. 

-

 

Ölkədə  Azərbaycamn  mədəni  palitrasını  zənginləşdirən 

milli və mədəni özünüifadə hüquqları olan onlarla millət və etnik 

qruplar yaşayır. 

-

 

Müasir  multimədəni  cəmiyyətlər  kulturoloji  strategiyalara 

əsaslanan  düşünülmüş  multukulturalizm  siyasəti  olmadan  sabit 

inkişaf  edə  bilməzlər  -  bunun  sübutlanndan  biri  Azərbaycan 

Respublikasının inkişafıdır - burada Azərbaycanın milli 

153 

---

Yaşar Əhmədov AzərHətəmov 

mədəniyyətinə  müvəffəqiyyətlə  inteqrasiya  olan  müxtəlif 

xalqların nümayəndəlləri harmonik inkişaf edirlər. 

-

 

Bir  sıra  siyasi  xadimlər  tərəfindən  qəbul  olunub  ki, 

Azərbaycan  multikulturalizm  ənənəvi  siyasətinin  çox  yaxşı 

modelidir. 

-

 

Azərbaycamn  dövlət  siyasəti  daha  düşünülmüş  və 

müdrikdir. 

-

 

Sovetlər  birliyinin  dağılması  yalnız  ərazi  deyil,  həm  də 

dinlərarası xarakter daşıyan bir çox millətlərarası münaqişələrin 

baş  qaldırması  ilə  əlamətdar  oldu,  əhalisi  bir  çox  millət  və 

xalqlardan ibarət olan Azərbaycan bu vəziyyətdə ən optimal yolu 

tapdı. 

-

 

Azərbaycan  multikultural  cəmiyyətini  nəinki  təqdim  edə 

bilir, hətta hansısa gəldiyimiz nəticə və təcrübədən çıxış edərək 

dünyam Öyrədə bilərik. 

-

 

Dünyanın  müxtəlif  ölkələri  Azərbaycamn  multikultural 

təcrübəsini diqqətlə öyrənməyə çalışırlar. 

-

 

Millətlərarası  münasibətlər,  multikulturalizm  və  dini 

münasibətlər  bir  -  biri  ilə  sıx,  vəhdətdə  olan  istiqamətlərdir  və 

onlardan  birini  digərlərindən  ayrı  şəkildə  öyrənmək  mümkün 

deyildir. 

-

 

Azərbaycan multikulturalizm modeli pozitiv sosial təzahür 

kimi  cəmiyyətin  inkişafı  üçün  münbit  şərait  yaradıb,  etnik 

münaqişələrin qarşısını alıb və müxtəlif xalqlar arasında etimadı 

möhkəmlədib. 

-

 

Cəmiyyətin  mədəni  müxtəliflik  əleyhinə  etirazını  səngit- 

mək üçün alternativ siyasət kimi meydana gəlmiş bu model artıq 

dünya ölkələri üçün məqbul inkişaf nümunəsinə çevrilmişdir. 

-

 

Müstəqil  Azərbaycan  XXI  əsr  sivilizasiyalararası  dialoq 

yolu  ilə  başlanmışdır.  Bu  kimi  problemləri  həll  etmək  üçün  ən 

başlanğıc  şərt  köhnə  və  yeni,  ənənəvi  və  müasir  tarazlığı 

saxlamaqla,  cinslərin  cəmiyyətdə  harmonik  adaptasiyası 

məsələsidir, yəni mədəni dialoq və gender dialoqudur. 

154 

---

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət 

-

 

Əgər bir ölkənin Prezidenti dostluq, qardaşlıq, səmimiyyət, 

sülh, dözümlülük prinsiplərini çıxışında bu cür açıq- aydın təbliğ 

edirsə, deməli, bu ölkə ilə istənilən tərəfdaşlığa zəmanət var - bu 

etibarın zəmanəti Azərbaycan dövləti və onun Prezidentidir. 

-

 

Azərbaycan  Respublikası  İslam  Əməkdaşlıq  Təşkilatının 

üzvü  kimi  həm  qədim  İslam  coğrafiyası  ilə,  həm  də  Avropa 

Şurasının  üzvü  olmaqla  Qərb  mədəni  arealı  ilə  əlaqələrini 

gücləndirir; 

*

 

bu,  dövlət  səviyyəsində  ölkəmizin  iki  qütbün  müsbət 

dəyərlərini mənimsəməkdə qərarlı olduğunu və öz siyasi inkişaf 

strategiyasım  həm  İslam,  həm  də  Avropa  kontekstində 

birləşdirdiyini əks etdirir. 

*

 

bu,  eyni  zamanda,  xalqımızın  tolerant  olduğunu, 

dövlətimizin  isə  ümumbəşəri  dəyərləri  əsas  meyar  kimi 

götürdüyünü nümayiş etdirir. 

-

 

Azərbaycan həm Avropa Şurasının, həm İslam Əməkdaşlıq 

Təşkilatının  üzvüdür  -  dünyada  bir  neçə  ölkə  vardır  ki,  hər  iki 

təşkilatın üzvüdür: 

*Avropadan 

Azərbaycana 

baxdıqda  bəzi 

hallarda 

avropalılara Azərbaycan Asiya ölkəsi kimi təqdim olunur; 

*Asiya tərəfindən Azərbaycana baxanda Avropa ölkəsi kimi 

təqdim edilir; 

*yəni,  deyə  bilərik  ki,  Azərbaycanda  bu  sintez, 

mədəniyyətlərin  sintezi  mövcuddur  -  demək  olar  ki,  bu  bizim 

milli mənliyimizi şərtləndirən amillərdən biridir. 

-

 

Azərbaycanda  multikulturalizm  üçün  hər  zaman  münbit 

şərait  olmuşdur,  çünki  ölkəmizdə  insan  amilinə  üstünlük 

verilmişdir. 

-

 

Bu 

gün 

Azərbaycan 

artıq 

dünyada 

tanınmış 

multikulturalizm mərkəzlərindən biridir. 

-

 

Azərbaycan  həm  Avropa  Şurasının,  eyni  zamanda,  İslam 

Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvü kimi multikulturalizmi bir missiya 

kimi öz üzərinə götürmüşdür. 

155 

---