Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov

Yaşar Əhmədov AzərHətəmov 

*

 

ticarət  yollan  üzərində  yaradılan  karvansaraylar,  sonralar 

tədricən yaşayış məntəqələrinə çevrilmişdir. 

*

 

uzaq ölkələrdən gələn turistlərin bir hissəsi daimi yaşamaq 

üçün bu yaşayış məntəqələrində məskan salırdılar. 

-

 

Azərbaycanda  multikulturalizmin  dövlət  siyasəti  və  həyat 

tərzinə çevrilməsi onun yüksək inkişaf mərhələsindən xəbər verir. 

-

 

Bir  sıra  hərbi  -  siyasi  və  iqtisadi  xarakterli  hadisələr 

Gürcüstanda  millətlərarası  münasibətlərin  mövcud  tarazlığını 

deformasiyaya uğratdı. 

-

 

Azorbaycanlılann,  etnik  azlıqlann  Ermənistandan  kütləvi 

deportasiyası  bu  respublikanı  faktiki,  olaraq  monoetnik  dövlətə 

çevirdi. 

-

 

Azərbaycan Respublikası ölkənin dağılma tendensiyasının 

qarşısını  almağa,  müxtəlif  mədəniyyətləri  və  dinləri  birləşdirən 

dövlət olaraq qalmağa nail oldu. 

-

 

Mədəni mübadilə və qarşılıqlı zənginləşmə, xalqların sosial 

-  mədəni  İnkişaf  təcrübəsini,  dünya  mədəniyyətinin  tarixi 

qanunauyğunluqlarını  bilmə  və  yaradıcı  şəkildə  istifadə  etmə 

qloballaşma 

şəraitində 

Azərbaycanın 

davamlı, 

rəqabət 

qabiliyyətli və təhlükəsiz inkişafı üçün mühüm nəzəri və praktik 

əhəmiyyət kəsb edir. 

-

 

Azərbaycan Respublikası polietnik dövlətdir. 

-

 

Azərbaycanda qərar qəbul etməyə səlahiyyəti olan nüfuzlu 

siyasətçilər üçün işlək platforma yeıradilmişdir, bu platformanın 

vasitəsilə dini və mədəni qarşılıqlı anlaşma sahəsindəki mövcud 

stereotipləri  aradan  qaldırmaq  və  bunun  gələcək  perspektivdə 

institutlaşmasına, xüsusən də bu prosesdə gənclərin fəallığına nail 

olmaqdır. 

-

 

Müxtəlif  ölkələri,  mədəniyyətləri  və  dinləri  təmsil  edən 

gənc liderlərlərdən ibarət qrup yaradılmışdır, onlar dini və mədəni 

fobiya zəminində yaranmış böhranların həll edilməsi işinə töhfə 

vermək məqsədi güdür. Perspektivdə yaxşı təlim keçmiş qruplar 

dünyanın müxtəlif yerlərində yarana biləcək 

150 

---

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğat 

böhranlı  vəziyyətlərin  həll  edilməsi  üçün  müvafiq  bölgələrə  də 

göndərilə bilər. 

-

 

Qloballaşma  proseslərinin  sürətlə  getdiyi  bir  zamanda 

gənclərin  ideoloji  dəyişikliklərə  həssas  olduğunu  nəzərə  alsaq, 

yeni  təsis  olunmuş  qrup  heç  şübhəsiz  ekstremizm  və  dİni  ayn- 

seçkiliyin  aradan  qaldırılması  üzrə  müxtəlif  sivilizasiyalar 

arasında  birliyin  yaranmasını  təmin  edə  biləcək  dialoqun  təsis 

olunması məqsədinə doğru gedir. 

-

 

Multikulturalizm  təkcə  musiqi  və  ədəbiyyat  sahələrini 

əhatə  etmir,  o  həm  də  cəmiyyətin  bütün  təbəqələrinə  təsir  edən 

siyasətə, iqtisadiyyata, dövlət idarəetmə sisteminə, ictimai həyata, 

elmə və s. təsir edən ictimai fenomendir. 

-

 

Rus və keçmiş ittifaqın başqa xalqlarının mədəniyyəti kimi, 

Azərbaycan  mədəniyyəti  də  həmin  o  70  il  ərzində  beynəlmiləl 

sovet mədəniyyətinin məhsuludur. 

-

 

SSRİ  xalqlarının  milli  mədəniyyətləri  məhz  onların 

həmahəng  qarşılıqlı  təsirinə  görə  kifayət  qədər  formalaşmışdır 

-buna  baxmayaraq,  biz  azərbaycanlılar  öz  özünəməxsus  mədəni 

dəyərlərimizi 

qorumaq, 

ənənəvi 

milli 

dəyərlərimizi 

zənginləşdirməyə müvəffəq olduq. 

-

 

Rusiya  və  Azərbaycamn  tarixi  və  mədəniyyəti,  hələ 

multikulturalizm  termininin  yaranmasından  min  il  qabaq  baş 

verən  mədəniyyətlərin  qarşılıqlı  zənginləşməsi  və  dərindən 

çuğlaşmasımn bariz nümunələridir. 

-

 

Biz  fəxr  hissi  ilə  muğamımızdan,  misiqimizdən, 

memarlığımızdan  və  mədəniyyətimizdən  danişa  bilərik,  çünki 

Azərbaycan bir region olaraq min illər boyu daim tran, ərəb və rus 

mədəniyyətlərinin mədəni təsirinə məruz qalmışdır. 

-

 

Yeri  gəlmişkən,  Rusiya  Federasiyası  öz  ərazisində 

Azərbaycan 

dilinə 

dövlət 

dili 

statu.sunu 

(Dağıstan 

Respublikasının  Konstitusiyasında  Azərbaycan  dili  dövlət  dili 

kimi qeyd olunub) verən dünyada yeganə ölkədir. 

151 

---

Yaşar Əhmədov AzərHətəmov 

-

 

Beynəlmiləl  sovet  mədəniyyəti  modeli  məhkum  olunmuş 

totalitar sistemin ağırlığı altında işləyirdi və kifayət qədər effektiv 

idi. 

-

 

Beynəlmiləl mədəniyyət Sovet fenomeni kimi Qərb anali- 

tikləri  üçün  gözəl  və  gələcəyi  olan  alternativ  multikulturalizmə 

stimul ola bilər. 

-

 

Müasir ictimai inkişafın, xüsusilə də onun səbəblərinin və 

istiqamətinin tədqiq olunmasımn mühüm metodoloji əsaslarından 

biri  ictimai  inkişafda  mədəniyyətin  aparıcı  roluna  dair  elmi 

müddəadır - bu müddəa mədəni - sivilizasion yanaşma adlanır. 

-

 

Mədəni  -  sivil  yanaşmaya  əsasən,  dünya  kommunist 

sisteminin dağılması soyuq müharibə dövrünə son qoyaraq iki bir 

-birinə zidd olan siyasi sistemin hərbi, siyasi, iqtisadi və ideoloji 

qarşıdurmasına da son qoydu: 

*nəticədə  xalqlar  Öz  mədəni  dəyərlərinə  müraciət  etməyə 

imkan əldə etdilər. 

-

 

Bu  barədə  Samuil  Hantunqton  “Sivilizasiyalann 

toqquşması  və  dünya  düzəminin  yenidən  qurulması”  adlı 

kitabında qeyd edir: 

*“Yeni dünyada xalqlar arasında əsas fərqlər ideoloji, siyasi, 

iqtisadi deyil, mədəni xarakter daşıyır”; 

* ”Öz tarixinə, dininə, dilinə, mənəvi  dəyərlərinə müraciət 

edən xalqlar, öz kimliklərini müəyyən edirlər”. 

-

 

tnqlehart  Ronald:  “Dövlət  başçıları  və  qanunlar  dəyişə 

bilər,  lakin  mədəniyyətin  əsas  aspektlərii  dəyişmək  üçün  çoxlu 

illər tələb olunacaqdır”. 

-

 

Ralf  Darendorf:  “İnstitusional  mühitin,  yəni  qanunlann 

dəyişməsi üçün ay kifayətdir, iqtisadi şəraitin dəyişməsinə bir iki 

il tələb olunur, amma şüurun dəyişməsinə onilliklər tələb olunur.” 

-

 

Pain:  “Mədəniyyət  siyasətdən  daha  vacibdir,  çünki 

Mədəniyyət  stereotipləri  siyasi  doktrinalardan  əvvəl  gəlir  və 

onlann əsasını təşkiil edir.” 

152 

---