Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov

Multlkuituralizm - fəlsəfi lüğət 

*

 

amma  Putinin  bəyanatı  və  baxışı  Rusiya  Federasiyasının 

sərhədləri  üçün  belə  çox  dar  qaldı,  belə  ki,  çoxmillətli  Rusiya 

xalqının deyil, yalnız rusların problemini əhatə edir. 

-

 

Sovet  qəzasının  əsl  səbəbini  etnik  fərdlər  arasındakı 

münasibətlərin  şəxsiyyətlər  səviyyəsində  dağılmasında,  multi- 

kulturalizm  dəyərləri  -  etnik,  dinİ,  irqi  dözümlülüyün, 

mədəniyyətlərin  qarşılıqlı  nüfuzu  sisteminin  dağılmasında 

axtarmaq daha doğru olardı; 

*

 

bu  sovet  ideologiyası  çərçivələrindən  kənarda  insanlann 

faciəsi oldu; 

*

 

ideologiyalar insanları çox az şeydə birləşdirirdi. 

-Sovet multikulturalizmini daha çox tarixi hadisələr 

(Böyük Vətən Müharibəsi, kosmosa uçuş, xam torpaq, BAM), adi 

məişət, işgüzar, mədəni maraqlar formalaşdırırdı. 

-

 

Hazırki  Azərbaycan  multikulturalizmi  əksərən  sovet 

keçmişinə, sovet təcrübəsinə və daşıyıcılan dünyagörüşünü sovet 

“kommunal  mənzilində”  formalaşdırmış  yaşlı  nəsil  olan 

millətlərin  və  mədəniyyətlərin  birgə  yaşaması  ənənələrinə 

söykənir. 

-

 

Hakimiyyət  bu  tarixi  qalığı  dünyəvi  Qərbin  və  müsəlman 

Şərqinin ideyalan ilə zənginləşdirərək istismar edir. 

-

 

Hakimiyyətin  bir  qədər  zorakı  “əritmə  qazanı”  sovet 

təcrübəsinin  ən  yüksək  nöqtəsi  kimi  konsensuns  cəmiyyəti  - 

müxtəliflik  birliyi  görünən  etnik-dini-mədəni  plüralizmə  keçidi 

aşkar etdiyi hissi var. 

-

 

Nə  qədər  qəribə  də  olsa,  konsensuns  cəmiyyətinə  gedən 

yolda  maneə  kimi  multikulturalizmi  milli  doktrina  elan  etmiş 

hakimiyyətin özü qalır. 

-

 

Etnik,  dini  və  digər  plüralizmin  birləşməsi  çeynənmiş 

aksiomaları  -  bütün  mənalarda  və  sahələrdə  insan  hüquq  və 

azadlıqlarına  hörmətin  aliliyini  nəzərdə  tutan  demokratiya 

bərqərar olmadan mümkün deyildir: 

*

 

əks  halda  multlkuituralizm  Azərbaycan  cəmiyyətində 

demokratiya kimi söyüş sözünə çevriləcəkdir. 

159 

---

Yaşar Əhmadov AzərHətəmov 

-

 

Hakimiyyət  azad  dünyamn  dəyərlərini  və  postulatlarım 

sistemli şəkildə devirərək, demokratiya anlayışını devalvasiyaya 

məruz qoymuşdur. 

-

 

Müstəqil  Azərbaycanda  etnik  azlıqlann  hüquqlarının 

müdafiəsi ölkənin siyasi sabitliyinin təminatı və xarici siyasətin 

prioritet vəzifələrindəndir. 

-

 

Çoxmillətli  və  çoxfunksiyalı  respublika  olan  Azərbay- 

camn milli siyasəti bütün etnik qruplar, o cümlədən, milli azlıqlar 

üçün şəraitin təmin edilməsi və yaradılmasıdır. 

-

 

Respublikada  multikulturalizm  Azərbaycan  dövlətinin 

milli-mənəvi, ümumbəşəri, humanist dəyərlərə söykənən davamlı 

və ardıcıl siyasi kursudur. 

-

 

Multikulturalizm  bir  ideya  və  termin  kimi  ilk  dəfə 

Avropada  yaransa  da,  Azərbaycan  mühitində  artıq  cəmiyyətin 

əxlaq kateqoriyasına çevrilib. 

-

 

İndi dünyada multikulturalizm sahəsində ən optimal model 

kimi Azərbaycan nümunəsi öyrənilir, 

-

 

Azərbaycan  üçün  multikulturalizmin  əhəmiyyəti  həm 

daxili  sabitlik  və  inkişaf,  həmçinin  geosiyasi  vəziyyət  nəzərə 

alınmaqla xarici ölkələrlə münasibət baxımından zəruridir. 

-

 

Multikulturalizm  bu  gün  də  Azərbaycan  dövlətinin, 

siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birini təşkil edİr. 

-

 

Prezident  İlham  Əliyevin  2016-cı  ili  Azerbaycanda 

multikulturalizm ili elan etməsi bir çox obyektiv amillərdən qay- 

naqlamr: 

^birincisi, 

Azərbaycan  əsrlər  boyu  mədəniyyətlərin 

qovuşduğu  məkanda  yerləşməklə  dinlər  və  svilizasiyalararası 

anlaşmada  apancı  rol  oynayıb,  bununla  bağlı  dərin  tarixi  baza 

formalaşdmb. Ölkəmizdə heç vaxt dini və etnik zəmində heç bir 

qarşıdurma olmayıb və bu proses indi də uğurla davam etdirilir; 

*  ikincisi,  Azərbaycan  cəmiyyətindəki  dözümlülük  ölkədə 

unikal  tolerantlıq  mühiti  yaradıb  və  indi  bu,  bir  nümunə  kimi 

beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini cəlb edir. 

160 

---

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət 

^üçüncüsü  isə  Azərbaycanda  multikulturalizm  ənənələrinin 

inkişafı  və  möhkəmlənməsi  üçün  bütün  zəruri  siyasi  və  sosial 

şəraitin mövcud olmasıdır. 

-

 

Beynəlxalq anlayışda multikulturalizm eyni ölkədə yaşayan 

xalqlann  mədəniyyət  hüquqlarını  tanıyan  humanist  dünyagörüşü 

və ona uyğun siyasət kimi qəbul olunur: 

*məsələyə bu prizmadan yanaşdıqda Azərbaycanda müxtəlif 

millətlərin, dinlərin və mədəniyyətlərin nümayəndələrinin sərbəst 

yaşamaları üçün bütün zəruri şərait yaradılmışdır. 

-

 

Müstəqillik 

qazandıqdan 

sonra 

isə 

ölkəmizdə 

multikulturalizm  ənənələrinin  güclənməsinə  dövlət  dəstəyi 

formalaşıb - indi bu dəstək özünün çiçəklənmə dövrünü yaşayır. 

-Multikulturalizmi  dünya  platformasına  çevirmək  istəyən 

Azərbaycan dünyada bu prosesə qarşı olan təhlükəni hiss edir və 

onun xilası naminə mühüm təşəbbüslər irəli sürür. 

-

 

Multikulturalizm  siyasəti  yeritməklə  Azərbaycan  ilk 

növbədə daxilində olan mədəniyyətlərin təbii yolla inteqrasiyasına 

nail olmuşdur. 

-

 

Bu 

vəziyyət 

dövləti 

ayrı-ayn 

mədəniyyətlərarası 

ziddiyyətlərə  qanşmaqdan  və  bununla  sosial  sabitliyi  daha  da 

pisləşdirmək riskindən qoruyacaqdır. 

-

 

Dövlət gücünü daha çox əsas milli ideyanın reallaşmasına - 

iqtisadi inkişaf və sosial rifahın yüksəldilməsinə sərf edir. 

-

 

Multikulturalizm  Azərbaycanı  kənar  müdaxilə  risklərinin 

yaranması baxımından mühafizə edir: 

*xarici  qüvvələrin  etnik  və  dini  zəmində  dövlətə  təzyiq 

imkanlan zəifləyir və get-gedə tamamilə tükənəcəkdir; 

*Rusiya  rusdillilərin  hüquqlarının  pozulması,  İran  müsəl- 

manlann  sıxışdıniması,  ya  da  yəhudilərlə  əməkdaşlığı  bəhanə 

edərək Azərbaycana təzyiq göstərə bilməyəcəkdir. 

-

 

Avropa  ilə  inteqrasiya  baxımından  multikulturalizmin 

əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, Azərbaycanın əhalisinin əksər 

161 

---