Əlbəttə, üzüm məhsulundan yalnız yeyinti sənayəsində
deyil, kənd təsərrüfatının digər sahələrində də istifadə olunur.
Üzüm məhsulundan alınan tullantılardan təsərrüfatın
müxtəlif sahələrində, xüsusilə heyvandarlıqda geniş istifadə
olunur. Üzümdən alınan çıxdaşa üzüm suyundan başqa onun
saplağı, qabığı və tumu daxildir. Bu çıxdaş təsərrüfatlarda
olan çaxır zavodlarında və sexlərində saxlanılır. Müəyyən
müddətdən sonra tərkibində olan kimyəvi maddələrin köməyi
ilə qüvvətli qıcqırma gedir. Tullantı hesab edilən qıcqırmış
drojlardan müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunur. Xüsusi
aqreqatların vasitəsilə emal olunan droj qabığa, saplağa və
tuma ayrılır. Bunlardan isə ayrı-ayrılıqda spirt alınır. Xalq
təsərrüfatında istifadə olunan bu yeyinti spirti çox ucuz başa
gəlir.
Üzümün ayrılmış təmiz tumundan 2 - 3,5 litr xam spirt
alınır, eyni zamanda üzümün tumundan, saplağından qarışıq
yemlərin hazırlanmasında istifadə olunur. Belə istifadə
hallarına təkrar emal istehsalı deyilir. Son on illiklərdə üzüm
çıxdaşından yem balansının hazırlanmasında geniş istifadə
olunur. Üzüm çıxdaşlarının tərkibində yem balanslarının çox
olması heyvandarlıqda böyük rol oynayır. Belə ki, ondan
hazırlanan yemin tərkibində 38-45 faiz yem vahidi vardır.
Üzüm məhsullarından – çıxdaşlarından hazırlanan yem -
lərin tərkibini protein 12%, piy 18,3%, fosfor 0,23 faiz,
kalium 0,76 faiz təşkil edir. Bu növ yemlər çox ucuz başa
gəlir. Belə ki, 1 sentner məhsulun maya dəyəri 1,8 manata
başa gəlir. Hazırda respublikamızın bir çox təsərrüfatlarında
bu cür yemlərin hazırlanıb istifadə olunmasına xüsusi fikir
verilir.
Zəkanın gücü
223
Üzüm tumunun emalı Kirovabad və Əlibayramlı yağ-
piy kombinatlarına gedir. Lakin hər iki kombinatda bu iş
yarıtmaz təşkil olunmuşdur. 1986-cı ildə üzümün təkrar
emalından respublika üzrə 18 min 196 manat gəlir
götürülmüşdür. 1986-cı ildə 173,0 min ton tullatıdan
istifadə olunmuşdur. Emal olunmamış üzüm çıxdaşının 1
tonu 10 manata başa gəlir.
Üzüm çıxdaşından alınan materialdan xalq təsərrüfatının
digər sahələrində də istifadə olunur. Xüsusilə yüngül
sənayedə kimyəvi rəngləmə metodu, yeyinti sənayesində
böyük perspektivlər vardır. Son vaxtlar üzüm cecəsinin min
tonu çay istehsalında istifadə olunur.
Üzüm məhsulundan alınan çıxdaşlar şərab zavodlarında
və onların yanında olan sexlərdə təkrar emal olunur. Rusiya
Federasiyasında, Moldaviyada, Gürcüstanda, Ukraynada və
Azərbaycanda üzümün təkrar emalına xüsusi əhəmiyyət ver-
ilir. Böyük şərabçılıq zavodlarında texnologiyaya düzgün
əməl edilməsi nəticəsində külli miqdarda üzümün emalından
gəlir əldə edilir. Düzgün texnologiyaya əməl edən şərab
zavodlarında, 30-40 min manatlıq məbləğində məhsul is-
tehsal etməyə imkan verir. Orta hesabla bir zavod 20 min ton
üzüm istehsal edərsə, 130 min manat gəlir əldə etmək olar.
Ölkəmizdə, Gürcüstan SSRİ- də üzüm tullantılarından
geniş istifadə olunur. Son dövrdə Gürcüstanda olduğu kimi
bizim respublikamızda da üzüm tullantıları texnologiyasın -
dan istifadə olunur. Emal sənayesi üçün yetişdirilən üzümdən
çıxardan əlavə sirkə, spirtsiz içkilər üzüm yağı, zülal, dərman
bitkiləri və boyaq materialları hazırlanır. Moldaviyanın
üzümçülüklə məşğul olan təsərrüfatları üzüm emalına xüsusi
Sahib Sailov
224
yer verir. Hazırda üzümün təkrar emalı ilə məşğul olan 96
müəssisə vardır. Təkrar emal üçün üzümün cecəsindən -
saplağından alınmış məhsul maya emalı üçün bioloji cəhət -
dən çox keyfiyyətlidir. Moldaviyada üzümçülüklə məşğul
olan birlik üzüm cecəsindən - saplağından mikroelementlərin
alınmasında xüsusi təcrübəyə malikdir. Belə hal hidrolizat
yem mayasın yaxşılaşdırır və tərkibindən alınan zülal
çıxda şını azaldır. Üzüm cecəsindən - saplağından zülalı az
olduğu na görə, qalıq kimi yem tərkibi üçün istifadə ol-
unur. Mol da viyanın təsərrüfatlarında spirt və yemin
əmələ gəlməsi ilə nəticələnən mayanın yeni texnologiya -
sından işlənib hazırlanmışdır.
***
Azərbaycan KP MK-nin tapşırığı ilə məni Bolqariyanın
üzümçülükdə əldə etdiyi nailliyətləri öyrənmək üçün 15 gün-
lük təcrübə ezamiyəsinə göndərdilər. Onların iş təcrübəsini
öyrənib, MK-nin birosuna arayış yazıb, təkliflərimi verdim.
Verilən təkliflər yalnız respublikanın mənafeyini müdafiə et-
diyi üçün qəbul olunmadı.
Bu məsələ ilə ölkə təşkilatları (SSR-i Kənd Təsərüfatı
nazirliyi, SSR-i Yeyinti Sənayə nazirliyi və SSR-i Dövlət
Plan Komitəsi) məşğul olduqda yekun cavab bu oldu. SSR-
də bir katyol var, oda SSR-i Plan Komitəsinindir.
Respublikanın mənafəyini müdafiə etdiyim üçün təkliflər
(kiçik zavodların tikilməsi, emal sexlərinin və şüşə zavo-
dunun tikilməsi, məhsulun respublikada saxlanılması və emal
edilməsi) qəbul olunmadı.
Zəkanın gücü
225
İDEOLOJİ İŞİN TƏSİRLİLİYİ VƏ
SƏMƏRƏLİLİYİ UĞRUNDA
1
Sov. İKP-nin tarixi XXIV qurultayı cəmiyyətimizin inki -
şafı üçün çox böyük və əzəmətli vəzifələr müəyyə ləşdir miş -
dir. Geniş zəhmətkeş kütlələrdə kommunist dünyagörüşünü
formalaşdırmaq, sovet adamlarını əməyə kommunist
münasibəti ruhunda tərbiyələndirmək, onların yaradıcı
qüvvəsini qarşıda duran problemlərin həllinə daha səmərəli
yönəltmək məsələlərindən danışarkən L.İ.Brejnev yoldaş qu-
rultaya hesabat məruzəsində demişdir: "Partiya öz vəzifəsini
əməyə kommunist münasibəti uğrunda kütləvi hərəkatı
müdafiə etməkdə, sovet adamlarını yaradıcı təşəbbüsə hər
vasitə ilə həvəsləndirməkdə görür". Bu müddəa partiya və
xalq tərəfindən dönmədən həyata keçirilir.
Ölkəmizin hər yerində olduğu kimi, beşilliyin ötən illəri
ərzində rayonumuzda da ideoloji iş sahəsində müsbət
keyfiyyət dəyişiklikləri baş vermiş, bu isə nəticə etibarı ilə
ictimai istehsalın yüksəlişinə, dövlət planlarının və sosialist
öhdəliklərinin müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsinə, şəxsi
məsuliyyət hissinin, tələbkarlığın artırılmasına səbəb
olmuşdur. İdeoloji iş bilavasitə rayonun qarşısında duran
konkret iqtisadi vəzifələrlə sıx əlaqəli şəkildə aparılır. Sov.
İKP MK-nın Baş katibi L. İ. Brejnev yoldaşın çıxış və
nitqlərində irəli sürülən təxirəsalınmaz ideoloji vəzifələr,
Azərbaycan KP MK-nın oktyabr (1971-ci il) plenumunun
qərarı və Sov. İKP MK-nın "Belorusiya partiya təşkilatında
Sahib Sailov
226
1 "Kənd həyatı" jurnalı. Bakı,1975-ci il, №7,S. 7-10
Dostları ilə paylaş: |