Şubay Cavad oğlu Nuruzadə
Yüklə 2,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1867-1868- ci illər inqilabının xarakteri və hərəkətverici qüvvələri
161 məğlubiyyətilə qurtardı. Yeni rejimə qarşı mübarizəni davam etdir mək üçün Edzo adasında (Xokkaydo) möhkəmlənməyə çalışan syoqun donanmasının axırıncı təşəbbüsü də 1869-cu il iyunun axırlarında eyni məğlubiyyətlə qurtardı. Adanın paytaxtı Xakoda te şəhərində hətta "zadəgan respublikası" elan edilmişdi. La kin bu müvəffəqiyyətsizlik nəticəsində həmin "zadəgan res- pub likası" öz prinsiplərini və həyata keçiriləcək hərbi-siyasi təd- bir lərini reallaşdırmağa imkan tapmadı.
1867-1868-ci illər inqilabı və çevrilişi nəticəsində Yapo- niya feodalizm quruluşundan kapitalizm quruluşuna keçdi. Bu çevriliş yeni ictimai münasibətlərin yetişməsi xüsusiyyət- l əri ilə əlaqədar olaraq özünəxas olan burjua inqilabı xarak- teri daşıyırdı. Bir çox klassiklər haqlı olaraq bu hadisəni inqilab kimi qiymətləndirmişdir. Yaponiyada baş verən çevrilişdə ideoloji ha zırlıq böyük rol oynadı. Çevrilişin ən mühüm şüarları: "ba- ku funu devirmək", "imperator hakimiyyətini bərpa etmək" və " barbarları qovmaq" şüarları idi. Bu şüarlar cənub-qərb knyaz- lıqlarının və yaranmaqda olan burjuaziyanın müxalifətçi antis- yoqun
tərəfdarlarını birləşdirdi. Syoqunat sisteminə nifrət edən və imperatorun syoqundan yaxşı olacağına sadəlövlüklə ümid bəsləyən kəndlilər və şəhər yoxsulları da bu şüarlar ardınca gedirdi. Kəndli kütlələri və şəhər yoxsulları bu və ya digər dərəcədə başa düşürdülər ki, qeyri-bərabər müqavilələrin ləğv edilməsi, Amerika və Avropa müstəmləkəçilərinin ölkədən qovulması Yaponiyanın daxilində stabilliyi saxlaya bilər. 1867-1868- ci illər inqilabının əsas hərəkətverici qüvvəsi kəndlilər və şəhər yoxsulları idi, samurayların aşağı təbəqələri də onlara kömək edirdi. Könüllü "qeyri-adi döyüşçü dəstələri" də mühüm rol oynamışdı. Bu dəstələrdə kəndlilər, şəhərlərin aşağı təbəqələri və sinfi simasından və imtiyazlarından məh- rum edilmiş samuraylar xüsusi fəallıqla iştirak edirdilər. 162 Feodal-
burjua bloku, yəni cənub-qərb feodallarının mü- tərəqqi syoqunat rejimi əleyhinə çıxan müxalifətçi hissəsi ilə yeni meydana gəlmiş burjuaziyanın ittifaqı çevrilişdə əsas rol oynay
ırdı ki, bu ittifaq da uzun müşahidələrdən sonra baş tut- muşdu.
Burjuaziya hələ iqtisadi cəhətdən zəif olsa da, köhnə syoqun sisteminə qarşı siyasi mübarizəni davam etdirmək üçün maliyyə vəsaiti ilə təmin olunmaqla yanaşı özünün də kifayət qədər kapitalı var idi. Bununla yanaşı Mitsui, Konoike, Ono və Simada ailələrindən olan varlı tacirlər də antisyoqun cəb- həsinə borc verir və çoxlu vəsait sərf edirdilər. Belə bir şəraitdə feodal-burjua bloku isə inqilabın islahat yolu ilə getməsini və birinci növbədə kəndlilərin və şəhər yoxsullarının mübarizəsinin yatırılmasını istəyirdi. Feodal- burjua təbəqələrinin inqilabdan qorxmaları onunla bağlı idi ki, inqilab təhlükəsi hər bir xüsusi mülkiyyətçini xoflandırırdı. Çünki, inqilab dal ğası istismarçıların uzun illər xalqı istismar edərək topladığı sərvətini əldən çıxara bilərdi. Məhz bu xüsusiyyətlərinə görə Yaponiyadakı 1867- 1868-
ci illər inqilabı natamam xarakter daşıyırdı. Bunun ya- rımçıqlığı feodalizm quruluşu daxilində kapitalist münasibət- lərinin hələ tam yetişməməsi xüsusiyyətlərindən irəli gəlmiş- di. Bu xüsusiyyətlər aşağıdakılardan ibarət idi: uzun zaman (1639- 1854) Yaponiyanın xarici aləmdən təklənməsi və bunun nəticəsində feodal münasibətlərinin dağılmasının və kapitalist əlaqələrinin yetişməsinin ləngiməsi, şəhərlərin, manufaktura- ların və burjuaziaynın nisbətən zəif inkişaf etməsi, ilkin kapi- tal yığımının kifayət qədər olmaması, feodal dairələrinin bir hissəsilə ticarət burjuaziyasının (başlıca olaraq Osakanın iri tacirlərinin) iqtisadi mənafeyinin bir-birilə sıx bağlı olması və bunun nəticəsində mənafeli kəndli üsyanları və şəhər yoxsul- la rının çıxışlarının yatırılmasını tələb edən feodal-burjua blo- kunun əmələ gəlməsi üçün şəraitin yaranması, daxili feoda- lizm sisteminin böhr anı ilə Qərb dövlətləri təzyiqinin bir vaxta təsadüf etməsi, feodalizm cəmiyyətinin bütün ziddiy- yətləri kəskinləşdirməsi və kapitalist quruluşunun qələbəsini
163 sürətləndirməsi 1 , saray çevrilişi ilə (imperator hakimiyyətinin bərpa edilməsi) kəndlilərin və şəhər yoxsullarının inqilabi çıxışlarının birləşməsi və siyasi hakimiyyəti ələ almaq üçün feodal- burjua ittifaqının bu çıxışlardan istifadə etməsi və s. həmin problemlərin əlamətlərindən idi. Qeyd edilən iqtisadi, siyasi amillərlə yanaşı Yaponiyada- kı 1867-1868-ci illər inqilabının daha bir mühüm xüsusiyyəti də var idi. belə ki, inqilab müəyyən dərəcədə azadlıq ideya- ları xarakteri daşıyırdı və inqilabın bir vəzifəsi də Yaponiya- nın müstəqil, azad inkişafını təmin edə biləcək mərkəzləşmiş burjua dövl əti yaratmaqdan ibarət idi. Kəndlilərin və şəhər yoxsullarının antifeodal mübarizəsi milli hərəkatla birləşirdi. Yəni bu inqilab qarşısına bir çox problemin həllini qoymuşdu. Təəssuf ki, qeyri-obyektiv nəzəriyyələr əsasında yazılan tarixşünaslıqda 1867-1868-ci illər inqilabının xarakteri təhrif edilir. Tarixçilərin bir qismi xarici ekspedisiyaların, xüsusilə Perrinin ekspedisiyasının yardımı ilə Yaponiyaya kapitalizm idxal edilməsi kimi elmə zidd nəzəriyyə irəli sürürlər. Tarix- çilərin digər qismi isə çevrilişin mahiyyətini yalnız imperator hakimiyyətinin bərpa edilməsi ilə məhdudlaşdırırdılar. Hal- bu ki, imperator hakimiyyətinin bərpa edilməsi, imperator bay rağından öz mənafeyi üçün istifadə etməyə çalışan antito- kuqava ittifaq ı özü də bilmədən buna xidmət etmişdi.
Bütün bu təhriflər 1867-1868-ci il hadisələrinin inqilabi məzmununu rədd edir. Halbuki, Yaponiyadakı burjua çevrili- şinin natamamlığı heç də onun inqilabi məzmununu azaltmır. Çünki bu hadisə məzmununa görə inqilabdan da yüksək idi.
1
olduqda zorakılıq ona mamaça olur". (F.Engels. "Anti-Dürinq". Bakı, 1953-
cü il, səh 173). Yüklə 2,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|