Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
111 lah ondan razı qalsın!) sözü yada düşür: “Mötәdil üslubunuz olsun! Belә üsluba ifratçı da üz tutar, xırdaçı da ondan yapışar”. 6. Əməllərin fəziləti haqda “zəif” hədislərin rəvayəti bu hədislər əsasında hökmün çıxarılması demək deyildir “Zәif” hәdislәrin mәlum şәrtlәr çәrçivәsindә rәvayәtinә bir sıra alimlәr icazә vermişlәr. Onların mәqsәdi doğruluğunu mötәbәr dәlillәrin tәsdiqlәdiyi әmәllәrә tәşviq etmәk, şәrliyi tu- tarlı dәlillәrlә tәsdiqlәnmiş bәd işlәrdәn dә çәkindirmәk olmuş- dur. Onlar “zәif” hәdislәri nәql etmәklә bir әmәlin yaxşı vә ya pis olduğunu isbatlamaq mәqsәdi güdmәmişlәr. Ancaq adi in- sanların әksәriyyәti, hәtta mühәddislәr belә, şәrtlәri çәrçivә- sindә “zәif” hәdislәrin rәvayәti ilә hәmin hәdislәrin hәr hansı bir hökmü tәsis edib-etmәmәyi arasında fәrq qoya bilmәmişlәr. Bu sәbәbdәn görürük ki, şaban ayının on dördüncü gü- nünün gecәsini bir çox müsәlman ölkәsindә xüsusi tәmtәraqla keçirirlәr; gecәni ibadәt edir, gündüzü dә oruc tuturlar 1 . Buna dәlil kimi dә Hәzrәti Әlidәn rәvayәt edilmiş hәdis göstәrilir: “Şabanın on dördüncü gününün gecәsi gәldiyindә gecәni iba- dәtlә keçirin, gündüzünü dә oruc tutun. Belә ki, Pak vә Uca Al- lah hәmin gecә günәşin batması ilә dünya sәmasına enәr vә sәs- lәnәr: “Bağışlayım deyә mәndәn bağışlanma dilәyәn varmı?..” 2 . 1 Söhbәt Bәrat (yaxud da bәraәt) “qәndil”indәn gedir. Osmanlı xilafәtindә Sultan II Sәlimin hakimiyyәti dövründәn etibarәn minarәlәrdә qәndil yan- dırılması sәbәbindәn “qәndil” adlandırılıb. Bәraәt tәmizlәnmә demәkdir. Bu sәbәbdәn hәmin gecәyә bәraәt, yәni, “tәmizlәnmә” gecәsi adı verilmişdir – tərcüməçinin qeydi. 2 İbn Macә. Sünәn, hәdis № 1388. “Tәhzib әt-Tәhzib” kitabında İbn Hәcәrin bildirdiyi kimi, bu hәdisin istinadında adı çәkilәn Әbubәkr ibn Abdullah ibn Mәhәmmәd ibn әbu Sәbrәni İmam Әhmәd ibn Hәnbәl, İbn Hibban, Hakim vә İbn Әdiyy hәdis uydurmaqda tәqsirlәndirmişlәr. 112 Hәdisi İbn Macә rәvayәt edib, Münziri dә onun “zәif” oldu- ğunu bildirib. “Zәvaid İbn Macә” kitabında Busiri dә hәdisi “zәif” adlandırıb. Habelә, bir sıra müsәlman ölkәlәrindә insanlar Aşura gününü xüsusi şәkildә qeyd edir, onu bayram sayır, qurban kә- sir, yaxın qohumlarına baş çәkir, ehtiram vә sәxavәt göstәrirlәr. Onlar bütün bunları “zәif”, hәtta Şeyxülislam İbn Teymiyyәnin uydurma adlandırdığı bir hәdisә әsaslanaraq edirlәr. Dillәrdә әzbәr olmuş hәmin hәdisә nәzәr salaq: “Aşura günündә yaxın qohum-әqrәbasına ehtiram vә sәxavәt göstәrәnlәrә Allah tәala hәmin ilin qalanında bol ruzi bәxş edәr”. Münziri deyib: “Hә- disi Beyhәqi vә digәrlәri bir qrup sәhabәdәn müxtәlif istinad- larla rәvayәt etmişlәr”. Beyhәqiyә görә, “...bu istinadlar ayrı-ayrılıqda “zәif” olsa da, cәm halda mötәbәrdir (qüvvәtlidir). Әn doğrusunu Al- lah bilir”. Ancaq bu görüş mübahisәlidir. İbn әl-Cövzi, Şeyxülislam İbn Teymiyyә (“Minhac әs- Sünnә” kitabında) vә başqaları yuxarıdakı hәdisi uydurma he- sab etdiklәri halda İraqi vә digәr şәxslәr onun müdafiәsinә qalxmış, “hәsәn li-qeyrih” olduğunu isbatlamağa cәhd göstәr- mişlәr. Sonrakı dövr alimlәrinin çoxu hәmin hәdisin uydurma olduğunu bildirib. Düşünürәm ki, bu hәdisi Aşuranın hüzn vә matәm günü bilmәdә ifrata varmış şiәlәrә cavab mәqsәdilә bәzi cahil sün- nilәr uydurub. Onlar hәmin günü bәzәnib tәmizlәnmәk, yaxın qohumlara sәxavәt göstәrmәk gününә çevirmişlәr. Qeyd edәk ki, müsәlmanların arasında yayğınlaşmış sәhv anlayışların, bidәtlәrin çoxu “zәif” hәdislәrdәn qaynaqla- nır. Bu cür hәdislәr gerilik әsrlәrindә intişar tapmış, zehinlәrә hakim kәsilmişdir. “әl-Etisam” kitabında İmam Şatibi bildirir ki, fәhm vә davranışın әsasını tәşkil edәn Quranın göstәrişlәrini 113 vә sәhih hәdislәri bu cür “zәif” hәdislәr sıxışdırıb aradan çıxa- rıb. Alimlәrin “Әmәllәrin fәzilәti, çәkindirmә vә hәvәslәn- dirmә mövzulu “zәif” hәdislәrә әmәl etmәk olar” – demәlә- rinin nә mәnaya gәlmәsi haqda Şeyxülislam İbn Teymiyyә yazır: “Әmәllәrin fәzilәti mövzulu “zәif” hәdislәrә әmәl etmәk olar” – dediklәri zaman alimlәr dәlil sayılmayacaq “zәif” hәdisә әsasәn “müstәhәbliyin” müәyyәnlәşdirilmәsini nәzәrdә tutma- yıblar. Çünki “müstәhәblik” dini dәlillә müәyyәnlәşәn şәriәt hökmüdür. Әgәr bir şәxs dini dәlilә әsaslanmadan Allahın adından Onun hәr hansı bir әmәli sevdiyini xәbәr verәrsә, din- dә özbaşına hökm çıxarmış olar. Bu zaman onun etdiyi iş istә- diklәri şeyi vacib vә ya haram edәn kәslәrin әmәlinә bәnzәyir. Odur ki, alimlәr digәr hökmlәrdә olduğu kimi, “müstәhәblik” hökmündә dә ixtilafa düşmüşlәr. Halbuki müstәhәblik dinin hüquqi әsaslarındandır. Әslindә, alimlәr bunu nәzәrdә tutublar: әgәr dini mәtn- lәr vә “icma” әsasında Allaha xoş vә ağır gedәn әmәllәr (mәsә- lәn, tilavәt, zikr – Allahı tәriflәyib şanını uca tutmaq, dua, sәdә- qә, qul azad etmәk, insanlara yaxşılıq, yalana vә xәyanәtә nif- rәt...) müәyyәnlәşdirilәrsә, bu әmәllәr haqda bizә gәlib çatmış “zәif” hәdislәrә әmәl edә bilәrik. Әgәr bәzi “müstәhәb” әmәl- lәrin fәzilәti vә savabı, bәzi әmәllәrin dә ifadә etdiyi şәr vә cәza haqqında, savab vә cәzanın növü, dәrәcәsi barәsindә hәr hansı bir hәdis rәvayәt olunmuşsa vә biz dә onun uydurma olub- olmadığını bilmiriksә, bu hәdisin rәvayәti vә tәtbiqi “caiz”dir. Axı, nәfs hәmin hәdisdәki savaba can atır, cәzalandırılmaq da istәmir. Bu, ticarәtin gәlir gәtirdiyini bilәn şәxsin halına bәn- zәyir; ona deyirlәr ki, ticarәt yaxşı gәlir gәtirәcәk; әgәr bu, doğ- ru çıxarsa, faydalanar, yox çıxmazsa, ziyana da düşmәz. Yәhudi qissәlәrini (israiliyyat) vә röyaları nәql etmәklә qorxu vә hәvәs aşılama, alimlәrin deyimlәri vә şahid olduqları Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|