T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ antropoloji (SOSYAL antropoloji) anabiLİm dali
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İzahlı Halk Şiiri Antolojisi
- Folklor ve Etnografya Araştırmaları 1985
194 iki ifade şeklini, ölçüsünü şaşırmadan maharetle uzlaştırmasını bilmiştir. O kadar ki çok defa mensur ve manzum parçaları birbirinden ayırmak güç olur. Dede Korkut hikâyelerinin kıymetini bu şekil güzelliğiyle beraber anlatma tekniğinin mükemmelliği de arttırır. Bir defa hikâyeci hiçbir zaman tarihi hadiseleri birinci plana koymak suretiyle, bize menkıbevi tarihlerin, hatta büyük halk epopelerinin ağır, yorucu, çok defa tekdüze abartı mecburiyetini yüklemez. Tarihi hadiseler daima ikinci plandadır. Türlü mücadele sahneleri içinde beşeri bütün zaafları ve kuvvetleriyle, küçüklükleri ve büyüklükleriyle “insan”ı vermeye çalışır. Sanatkâr şuurlu bir şekilde, hikâyeleri içinde yaşayan kahramanlarının mukadderatına bizi bağlamak gayesini göz önünde tutmaktadır: biz bunların bazılarını sever ve onların mücadelelerden galip çıkmasını isteriz. Diğer bazılarının hareketlerini nefretle takip ederiz. Bir kısmına acır, bir kısmına güler veya kızarız. Eserin bu başarısı kahramanlar iyi seçildiği için olduğu kadar, onların iyi veya kötü fiillerinin ve sosyal hayatın “büyük bir sanatkâr maharetiyle anlatılmış” olmasından ileri gelmektedir. 128 Boratav Dede Korkut hakkında tarihi ve edebi bu açıklamalardan sonra, seçtiği hikâyelerin bazılarını okuyucusuyla paylaşmaktadır. ii. İlhan Başgöz’ün Dede Korkut hakkındaki makalesi “Folklor ve Etnografya Araştırmaları” adlı derginin 1985 yılı sayısında yer alan makale Dede Korkut hikâyelerinden olan Deli Dumrul ve Yunus Emre’yi 128 Pertev Naili Boratav- Halil Vedat Fıratlı, İzahlı Halk Şiiri Antolojisi, Ankara, 1943, s. 46–47 195 karşılaştırmaktadır. Deli Dumrul’un Azrail ile mücadelesi, Yunus şiirindeki mistiklikle karşılaştırılmaktadır. Başgöz, bu konuda şunları söylemektedir: Dede Korkut kitabının beşinci hikâyesi Duha Koca Oğul Deli Dumrul adını taşır. Bu epik hikâye, Oğuzlar Anadolu’ya göçtükten sonra oluşmuş; Kafkas, Ermeni ve Yunan kültürlerinden alınan nakışlarla bezenerek, Dede Korkut’un yeni bir kolu halinde Türk epik geleneğine işlenmiştir. Biz burada Deli Dumrul hikâyesi ile Yunus Emre’nin şiirleri arasındaki bir ilişkiye dikkati çekmek istiyoruz. Bu açıklamalardan sonra, Başgöz; Deli Dumrul ve Azrail arasındaki hikâyeyi anlattıktan sonra, Yunus’un Azrail temasını işlediği şiirlerine yer veriyor ve şu açıklamalarda bulunuyor: Yunus Emre bu şiirlerde Deli Dumrul hikâyesinin iki ana nakşını şiir dili ile yeniden söylüyor. Bunlar Azrail’e karşı gelme ve ana babanın evlada can vermemesi nakışlarıdır. Ama Yunus sadece bununla kalmıyor. Daha da ileri giderek hikâyedeki söz kalıbını da şiirine almaktan çekinmiyor. Öyle anlaşılıyor ki, hem bir medrese eğitimi ile yetişen Yunus Emre, hem de onun okuyucusu; Deli Dumrul hikâyesini iyi biliyorlardı. Hikâye 13. Yüzyılın ikinci yarısında iyice yaygındı. Böyle olabilmesi için Deli Dumrul hikâyesinin 12. Yüzyılda veya daha önce oluşmuş ve sağlamca kurulmuş olması gerekir. Yunus mistikliğinin, sofu Müslümanlık anlayışına karşı çıkarken Türk epik geleneğine dayanması da dikkate değer. Bu demek olur ki, Yunus Azrail’e kafa tutarken, Deli Dumrul ile bir uzlaşmaya girmekte Türk halk edebiyatının desteğini arkasına almaktadır. Türk mistikliğinin halkın desteğini 196 elde etmek için onun kültürü ile sağlam bağlar kurması, kültürümüzün başka alanlarında da; halk hikâyelerinde, tekke şiirinde, âşık şiirinde de görülür. 129 Başgöz, bu karşılaştırmasından sonra makalesinin ilerleyen bölümlerinde Dede Korkut metinlerinden Salur Kazan Baba ve Avnik Kalesi adlı hikâyeleri de kısaca okuyucusu ile paylaşmaktadır. Başgöz, bu bilgileri Orhan Şaik Gökyay adlı bir araştırmacının “Dedem Korkudun Kitabı” adlı eserinden aldığını belirtmektedir. Makalesinde bu kitaba bazı eleştirilerde bulunan Başgöz, kitaptaki bazı hikâyelerin yanlış okunduğunu söylemektedir. iii. İki halkbilimcinin Dede Korkut hakkındaki görüşlerinin karşılaştırılması Boratav ve Başgöz bazı çalışmalarında Dede Korkut hikâyeleri hakkında bilgiler vermişlerdir. Özel olarak Boratav, Dede Korkut’un Beyrek hikâyesi üzerinde durmuş, Başgöz ise Deli Dumrul hikâyesini incelemiştir. Boratav’ın incelediği hikâye daha çok kahramanlık ve savaşları konu alan bir hikâye iken Başgöz’ün incelediği hikâye daha ziyade insan ilişkileri ve metafizik konular üzerinde yoğunlaşmaktadır. İki yazar da inceledikleri hikâyelerin edebi yönlerini ve anlatım şekillerini detaylarıyla açıklamışlardır. Bu açıdan iki yazar arasında bir fark yoktur. Başgöz, Deli Dumrul hikâyesindeki metafizik anlayışı; yaşam ve ölüm arasındaki mücadeleyi Yunus Emre şiirleri ile karşılaştırmıştır. Boratav ise böyle bir karşılaştırma yapmamıştır. Okuyucuya Dede Korkut hikâyelerinin geçtiği zaman ve mekân dilimleri hakkında bilgiler vermiştir. 129 İlhan Başgöz, Dede Korkut Üzerine Notlar, Folklor ve Etnografya Araştırmaları 1985, s. 65–73 197 Boratav önemli çalışması “İzahlı Türk Halk Şiiri Antolojisi” adlı kitabında okuyucuya bu hikâyelerden bazılarını tanıtmıştır. Başgöz ise Folklor ve Etnografya Araştırmaları dergisindeki makalesinde Deli Dumrul detaylı bir şekilde olmak üzere, Salur Kazan ve Avnik Kalesi adlı Dede Korkut öykülerini de okuyucusuna tanıtmıştır. Halkbilimcilerin incelenen bu eserlerinde, diğer eserlerine oranla, dil alanında ciddi bir fark bulunmamaktadır. İki araştırmacı da hikâyeleri hem eski yazı ve dil ile hem günümüz yazsı ve diliyle okuyucuyla paylaşmışlardır. Genel olarak Boratav’ın Dede Korkut’u bu konuda * okuyucuya daha fazla bilgi verirken, Başgöz’ün makalesi bu konuda ve alanda Boratav’a kıyasla daha sınırlı bilgiler içermektedir. 2. İKİ HALKBİLİMCİNİN, HALKBİLİMİNİN FARKLI KONULARINDA VERDİKLERİ ESERLERİN KARŞILAŞTIRMALI İNCELENMESİ Bu başlık altında iki bilim adamının halkbiliminin farklı konularında verdikleri eserler temel hatlarıyla okuyucuya tanıtılacaktır. İlk olarak Boratav’ın eserleri incelenecektir. Eserlerin karşılaştırılması ve tartışmalar bölümün sonunda toplu halde yer alacaktır. a. Pertev Naili Boratav’ın Eserleri Boratav, halk edebiyatının önemli bir dalı olan masal hakkında iki adet eser vermiştir. Hocanın, başlık altında incelenecek ilk eseri olan “Zaman Zaman İçinde”, ilk baskısını 1958 yılında yapmış masal türünü derinlemesine inceleyen bir * Dede Korkut konusunda. Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|