Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
tiflisli sayan Ġsa Sultanın yad Ģəhərdə ilk növbədə qafqazlıları, xüsusən də dillərinə və xarakterlərinə bələd olduğu gürcüləri axtarması və onlarla ünsiyyətə can atması tamamilə təbii və baĢa düĢülən idi. Lakin bununla belə azərbaycanlı gəncin gürcü "altmıĢıncılarının" görkəmli nümayəndələrindən biri, Ġlya Çavçavadzenin obrazlı Ģəkildə "gənc nəslin bahadırı" adlandırdığı Niko Nikoladze ilə ilk dəfə Sürixdə tanıĢ olması mülahizəsi müəyyən polemika doğurur.
Niko Nikoladze XIX-XX əsrlər gürcü ədəbiyyatının və ictimai-siyasi fikrinin ən koloritli fiqurlarından biridir. O, təmsil etdiyi xalqın mədəniyyət tarixinə publisist və ədəbiyyat tənqidçisi, iqtisadçı və sosioloq, hüquqĢünas və politiloq kimi daxil olmuĢdur. Onun tanıĢları və dostları, məktublaĢdığı və əməkdaĢlıq etdiyi Ģəxslər sırasında K.Marks və P.Lafarq, V.Hüqo və A.Dode, A.Gertsen və N.Oqaryov, Q.Uspenski və A.PleĢĢeyev, L.Blank və M.Bakunin, N.ÇernıĢevski və M.Antonoviç kimi məĢhur adlara təsadüf olunur. Ġsa Sultan ġahtaxtinskidən on il əvvəl dünyaya gələn və ondan otuz dörd il çox ömür sürən N.Nikoladzenin
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
azərbaycanlı həmkarı da özünəməxsus yer tuturdu. Onların bioqrafiyalarında da müəyyən oxĢar cəhətlər yox deyildi. Daha doğrusu, Niko Nikoladzenin həyat yolunu aradan bir müddət keçəndən sonra Ġsa Sultan sanki təkrarlamıĢdı. Maraqlıdır ki, N.Nikoladze də əvvəlcə Peterburqda təhsil almıĢ, sonra isə Qərbi Avropaya səyahət edərək, bir müddət Parisdə və Sürixdə yaĢamıĢdı. O da Ġsa Sultandan beĢ il əvvəl, 1869-cu ildə Sürix Politexnikumunda adı və mövzusu öz dövrü üçün bir qədər qəribə və gözlənilməz təsir bağıĢlayan dissertasiya müdafiə etmiĢdi. N.Nikoladzeyə siyasi elmlər namizədi adı qazandıran həmin tədqiqat iĢi "Tərksilah və onun sosial-iqtisadi nəticələri" adlanırdı... Niko Nikoladze 1869-cu ildə vətənə qayıtmıĢ, 1871-ci ilə qədər Tiflisdə yaĢamıĢdı. Bu illərdə o, gürcü ədəbiyyatının G.Sereteli, S.Mesxi, K.Lordkipanidze kimi gənc nümayəndələri ilə əl-ələ verərək milli azadlıq hərəkatına xidmət edən yeni ədəbiyyat yaratmaq üçün çalıĢmıĢdı. Həmin illərdə Tiflis gimnaziyasının son siniflərində təhsil alan Ġsa Sultan jurnalistika ilə yaxından maraqlanır, rus və gürcü dillərindəki dövrü nəĢrləri izləyirdi. O, gənc gürcü yazıçılarının bir çoxunu Ģəxsən tanıyırdı. Yeni ədəbi nəsil
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
mümkün olduğu bir Ģəraitdə Ġ.S.ġahtaxtinskinin Tiflis gəncliyi arasında populyar olan Niko Nikoladzeni tanımaması istisna edilməlidir. Lakin bu yalnız formal məntiq meyarları əsasında irəli sürülən bir ehtimaldır. Və ümumiyyətlə, bu cür tanıĢlıqları mütləqləĢdirməyə də xüsusi zərurət yoxdur. 1871-ci ildə vətənindəki polis təqiblərindən cana doyan N.Nikoladze yenidən Sürixə qayıtmıĢ və G.Sereteli ilə birlikdə yuxarıda adı çəkilən "Uqeli" dərnəyini qurmuĢdu. Məqsəd Avropada təhsil alan gürcü gənclərinin milli zəmindən uzaqlaĢmalarının qarĢısını almaq və onları vətənlərinin gələcəyi ilə bağlı mübarizəyə hazırlamaq idi. 1874-cü ildə isə Ġ.S.ġahtaxtinski Sürixə gəlmiĢdi. Onları - milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, yeni Rusiya gəncliyinin nümayəndələrini neytral Ġsveçrəyə çəkib gətirən hansı qüvvə idi? Bu gənclər nə üçün Avropanın universitet mərkəzləri içərisində məhz Sürixi seçirdilər? Bu suallara Rusiyada xalqçılıq hərəkatının ideoloqlarından biri olan S.Stepnyak-Kravçinskinin "Gizli Rusiya" kitabında cavab tapmaq mümkündür. Onun müĢahidələrinə görə, Sürixə gələn Rusiya gəncliyinin nümayəndələri burada tələbə auditoriyaları əvəzinə
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Prudonun və Avropa sosializminin digər banilərinin əsərlərini öyrənirdilər. Tezliklə Sürix elmi məĢğələlər mərkəzindən böyük bir siyasi kluba çevrildi. Bu Ģəhərin Ģöhrəti bütün Rusiyaya yayılmıĢdı və o, yüzlərlə gənci özünə çəkirdi". Görünür, XIX əsrin 70-ci illərində qabaqcıl Rusiyanı bürümüĢ bu "Sürix maqnetizmi" azərbaycanlı gəncdən də yan keçməmiĢdi. Eyni zamanda Ġsa Sultanın məhz 1874-cü ildə Sürixə yollanması, əslində, cəsarətli bir addım sayılmalıdır. Çünki Sürixin yeni düĢüncə və inqilabi ideyalar ixrac edən mərkəzə, siyasi ixtisasartırma ocağına çevrildiyini görən çar hakim dairələri 1873-cü ildə bu Ġsveçrə Ģəhərindəki bütün vətəndaĢlarının dərhal geriyə qayıtmaları haqqında gülünc bir qərar çıxarmıĢdı. Qayıtmayanlar qanundan kənar elan edilmək və haqlarında cinayət iĢi açılmaqla hədələnirdilər. Aradan çox qısa bir müddət keçəndən sonra imperiya ideoloqlarının bu qərarı onların özlərinə qarĢı iĢləməyə baĢladı. Necə deyərlər, piĢiyin könlü samanlıqda idi, it də onu qovub saldı samanlığa... Bəlkə də Sürixdə "siyasi ixtisasartırma kursu" keçənlər Rusiyaya tək-tək
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|