Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
pərəstiĢkarı olan knyaz Livenin ona müəyyən yardımı dəyib... Jandarm idarəsinin məlumatlarında Ġsa Sultanın "Qafqazlılar dərnəyi"nin fəal üzvlərindən biri olduğu göstərilirdi. Adından da göründüyü kimi, dərnək əslən bu regiondan olan tələbələri birləĢdirirdi. Aralarında azərbaycanlıların, gürcülərin, ermənilərn və dağlı xalqların nümayəndələrinin olduğu dərnək üzvləri O.V.Kananovanın mənzilində toplaĢırdılar. Burada onlar gizli ədəbiyyatla tanıĢ olur, müxtəlif çağırıĢ və intibahnamələr hazırlayır, kütlələr arasında inqilabi ideyaları yaymaq yollarını müzakirə edirdilər. Bir sıra toplantılar Ģəhər kənarında, əsasən sahiblərinin müvəqqəti tərk etdikləri bağ evlərində keçirilirdi. Ġsa Sultan ġahtaxtinski ilə yanaĢı, dərnəyin fəal üzvləri sırasında M.K.Kipianinin (yuxarıda adını çəkdiyim D.Kipianinin kiçik qardaĢı-V.Q.), Q.F.Zdanoviçin, M.Q.Bayevin, N.A.Xudadadovun, ġahnazarovun və Ġskəndərovun (məlumatlarda sonunci iki nəfərin inisialları göstərilməmiĢdir-V.Q.) adları çəkilirdi. "Qafqazlılar dərnəyi"nin fəaliyyəti onun izinə düĢən gizli polisə o qədər mühüm və əhəmiyyətli görünmüĢdü ki, bu barədə hətta imperator Ġkinci Aleksandra Ģəxsən məlumat
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
bütün dərnək üzvlərinin, o cümlədən də Ġsa Sultanın üzərinə gizli polis nəzarəti qoyulmuĢdu. Əlamətdar haldır ki, keçən əsrin 60-cı illərindən etibarən ali təhsil almaq üçün Rusiyanın universitet mərkəzlərinə - Moskvaya, Peterburqa, Qazana, Xarkova, Kiyevə yollanan azərbaycanlı gənclər yalnız baĢlarını aĢağı salıb dərs oxumaqla kifayətlənmirdilər. Onlar, imkan daxilində ölkə miqyasında baĢ verən siyasi proseslərə qoĢulur, Rusiyada günü-gündən geniĢlənməkdə olan tələbə hərəkatı ilə yaxından maraqlanırdılar. Azsaylı azərbaycanlı tələbələr özlərinin digər millətlərdən olan dostları ilə birlikdə mütləqiyyətə qarĢı mübarizədə yaxından iĢtirak edirdilər. Doğrudur, hələlik bu azərbaycanlı gənclərin aydın ifadə olunmuĢ siyasi platformaları, milli proqramları yox idi. Onlar qoĢulduqları hərəkatın qələbə çalacağı təqdirdə, öz kiçik vətənlərinin, təmsil etdikləri millətlərin nəyə nail olacağı ilə bağlı konkret təsəvvürlərə malik deyildilər.Amma cəmiyyətin qabaqcıl nümayəndələri kimi, daha belə yaĢamağın mümkün olmadığını baĢa düĢür və mövcud münasibətlər sistemini dəyiĢmək uğrunda mübarizənin labüdlüyünə tərəfdar çıxırdılar. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
barıĢmazlıq əhvali-ruhiyyəsi qaynar qanlı qafqazlılardan da yan keçməmiĢdi. Belə Ģəraitdə Ġ.S.ġahtaxtinski siyasi baxıĢlarına görə polis təqiblərinə məruz qalan ilk və yeganə azərbaycanlı tələbə deyildi. Bu sahədə onun sələfləri də, davamçıları da olmuĢdu. Hələ Ġsa Sultanın Tiflis gimnaziyasında oxuduğu 1870-ci ildə Moskva polisi radikal əhvali-ruhiyyəli tələbə S.Q.Neçayev tərəfindən yaradılmıĢ "Xalq intiqamı" ("Narodnaya rasprava") adlı gizli təĢkilatın izinə düĢmüĢ və onun əksər üzvlərini həbs etməyə müvəffəq olmuĢdu. Həbs olunanlar arasında Moskva universitetində təhsil alan azərbaycanlı tələbələr - Ġbrahim Rəhimov, Həmid Hacıbəyov, Ġdris ġanıyev və Tələt Xəlilov da var idi. Azərbaycan xalqının əsarət altında saxlandığı, ona hər vasitə ilə imperiyanın "ikinci dərəcəli vətəndaĢı" hissinin aĢılandığı bir Ģəraitdə yad mühitdə, yad dilli və yad dinli insanlar arasında, doğma vətəndən min kilometrlərlə uzaq məsafədə ayrı-ayrı azərbaycanlı gənclərin imperiyaya meydan oxuyanların sırasında olmaları haqlı qürur doğurmaya bilməz. Lakin tale onları ayrı-ayrı yollarla aparmıĢdı. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
qabaqdadır. Həmid Hacıbəyov 1850-ci ildə Tiflisdə doğulmuĢdu. Atası Mirzə Məhərrəm rus ordusunun mayoru idi, Qafqaz caniĢinliyi BaĢ idarəsində ġərq dilləri tərcüməçisi vəzifəsində çalıĢırdı. Ərəb, fars, türk, rus və fransız dillərini yaxĢı bilirdi. O, Abbasqulu ağa Bakıxanovla birlikdə Amerika qitəsinin kəĢfindən bəhs edən "KəĢfül- qərayib" əsərini farsca nəĢrə hazırlamıĢdı. Dövrünün M. F. Axundov və Ġ. QutqaĢınlı kimi görkəmli Ģəxsiyyətləri ilə yaxın dostluq əlaqələri saxlayırdı. Rusiya Coğrafiya Cəmiyyəti Qafqaz Ģöbəsinin fəal üzvlərindən biri idi. Belə bir ziyalı ailədə böyüyən Həmid Hacıbəyov 1868-ci ildə Tiflis gimnaziyasını birirərək Moskva universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olmuĢ, bir il sonra isə öz istəyinə əsasən tibb fakültəsinə dəyiĢilmiĢdi. 1869-cu ildə "Narodnaya rasprava"nın üzvləri sırasına daxil olmuĢ, təĢkilatın bir sıra tapĢırıqlarını yerinə yetirmiĢdi. 1870-ci ilin fevralında anasının yas mərasimində iĢtirak etmək üçün gəldiyi Tiflis Ģəhərində həbs olunmuĢ və təhlükəli dövlət canisi kimi Peterburqa aparılaraq Petropavlovsk qalasında saxlanılmıĢdı. 1871-ci ildə "Narodnaya rasprava" üzvləri üzərində keçirilən məhkəmə zamanı günahsızlığını sübut etmiĢ, bəraət alaraq həbsdən
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|