Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Çarizmin barıĢmaz düĢməni kimi tarixə düĢəcək Lenin Peterburqda inqilabi fəaliyyətinin ilk addımlarını xalqçılara qarĢı mübarizə Ģəraitində atmaqdadır. Ġmperiyanın hər yerində olduğu kimi, Qafqaz caniĢinliyinin mərkəzində də matəm əhval-ruhiyyəsi hökm sürürdü. Həm də Tiflis təkcə rus imperatorunun ölümünə ağlamırdı. "Kavkaz" qəzetinin 7 noyabr 1894-cü il tarixli sayındakı qara çərçivəyə alınmıĢ "Ġsa Sultan ġahtaxtinski. Bir ideal uğrunda" adlı nekroloqda "Qafqazın istedadlı və görkəmli Ģəxsiyyətlərindən" birinin vaxtsız ölümü haqqında xəbər verilirdi. Yanılmıramsa, bu rusdilli Qafqaz mətbuatında Azərbaycan mədəniyyətinin və ictimai fikrinin tanınmıĢ nümayəndələrindən birinin vəfatı ilə bağlı dərc edilən ilk nekroloq idi. 1878-ci ildə həmin dövrün ən məĢhur azərbaycanlısı Mirzə Fətəli Axundov Tiflisdə vəfat edəndə illər boyu sıx yaradıcılıq əlaqələri saxladığı "Kavkaz" onun ölümü barəsində aradan xeyli keçəndən sonra cəmisi bir cümləlik məlumat vermiĢdi. Ən pisi isə bu idi ki, mərhumun xidmətlərinə və ruhuna hörmətsizlik nümunəsi olan həmin məlumat tamamilə səthi və yanlıĢ idi. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
A.Bakıxanovun ölümünə də eyni laqeydlik və sayğısızlıqla yanaĢmıĢdı. Nekroloq mükafat deyil. Amma bir məsələ də var ki, dünyadan köçən hər Ģəxs, nə keçmiĢdə, nə də indi, nekroloqa layiq görülür. Xüsusən də Ġ.S.ġahtaxtinskinin mənsub olduğu xalqın ikinci dərəcəli vətəndaĢ, "inorodets" və "tuzemets" sayıldığı Rusiya imperiyası Ģəraitində... Nekroloq mükafat deyil. Amma onu da uzunluğundan, yaxud qısalığından asılı olmayaraq, ən ali mükafat kimi, bütün həyatını Ģərəflə yaĢayaraq və böyük iĢlər görərək qazanmalısan...
***
Ġsa Sultan Nəcəfqulu oğlu ġahtaxtinski 1851-ci il may ayının 5-də o dövrdə hələ tam bir Azərbaycan Ģəhəri olan Ġrəvanda doğulmuĢdu. Tərcümeyi-halına dair sənədlərdə "Ġrəvan quberniyasının əsilli-köklü bəylərindən" sayılan atası Nəcəfqulu ağanın bu quberniyanın tərkibinə daxil olan ġahtaxtı kəndindən olduğu bildirilirdi. Naxçıvanın indiki Sədərək rayonu ərazisində, ġərur düzündə yerləĢən ġahtaxtı kəndi sonralar Azərbaycan
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
edən ailə ənənələrini bu gün də yaĢadan, hərbçilərin və dövlət adamlarının, yaradıcı ziyalıların və elm xadimlərinin soyadında əbədiləĢərək Ģöhrət qazanmıĢdı. Bu soyadı fəxrlə daĢıyanların və tanıtdıranların ilk sıralarında Ġsa Sultan ġahtaxtinski də dayanırdı. 1865-ci ildə atası 14 yaĢlı Ġsa Sultanı Tiflisə gətirmiĢ və təhsilini davam etdirmək üçün məĢhur gürcü maarifçisi David Kipianinin pansionuna vermiĢdi. Kipianinin adı azərbaycanlı oxuculara mərhum xalq yazıçısı Ġsmayıl ġıxlının "Dəli Kür" romanından yaxĢı tanıĢdır. Tiflis pansionuna daxil olana qədər Ġsa Sultan mükəmməl ev təhsili almıĢ, habelə dərslərin rus dilində keçirildiyi Naxçıvan ikisinifli Ģəhər məktəbinin məĢğələlərinə davam etmiĢdi. Tiflisə gəldikdən sonra əksəriyyəti rus, gürcü, yəhudi, erməni olan sinif yoldaĢlarının Ġsay adlandırdıqları Ġsa Sultan D.Kipianinin pansionunda da çox qalmadı. Müəyyən hazırlıq mərhələsi keçdikdən sonra 1867-ci ildə yeni açılmıĢ Tiflis gimnaziyasının ilk tələbələri sırasında yer aldı. Bu gimnaziyada bütün fənlər, xüsusən də xarici dillər, habelə rus dili və ədəbiyyatı yüksək səviyyədə tədris olunurdu. ġagirdlərin əqli və fiziki inkiĢafının, onların
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
yaradılmıĢdı. Azərbaycanlı gənclərin Qafqazın və Rusiyanın təhsil ocaqlarında hələ tək-tük gözə dəydiyi bir dövrdə Ġsa Sultan, tezliklə öz zəhmətsevərliyi və istedadı sayəsində gimnaziyanın "birinci Ģagirdi" adını qazana bilmiĢdi. Tiflis gimnaziyasının 1870-ci ilə dair hesabatında aĢağıdakı sətirlər diqqəti cəlb edir: "...öz yoldaĢları içərisində nəzərəçarpacaq dərəcədə fərqlənən və necə deyərlər, qələmə malik olan (burada, müstəqil yaradıcılıq nəzərdə tutulur- V.Q.) Ģagirdlərdən 6-cı sinifdə oxuyan Aksyurini (rus) və 7-ci sinifdə oxuyan ġahtaxtinskini (tatar) qeyd etmək lazımdır" Gimnaziyanın həmin dövrdəki yeganə azərbaycanlı Ģagirdinin həm də birinci olması, Ģübhəsiz ki, qürurvericidir. Diqqəti çəkən baĢqa bir məqam isə, Ġsa Sultanın hələ yeniyetməlik dövründə "qələm əhli" kimi tanınmasıdır. Sonuncu sinifdə o, daha Tiflis gimnaziyasında yeganə azərbaycanlı deyildi. Kiçik qardaĢı Əbülfət də burada təhsil alırdı. 1871-ci ildə gimnaziya təhsilini uğurla baĢa vuran Ġsa Sultan artıq gələcək həyat yolunu da müəyyən etmiĢdi - o, Peterburqa getməyi və Əkinçilik Institutuna daxil olmağı qərara almıĢdı. Nə üçün məhz Əkinçilik Ġnstitutu? Ġsa
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|