Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
bir meteor kimi yanıb-sönən, böyük arzularının çoxunu həyata keçirə bilməyən Ġsa Sultan ġahtaxtinski idi. Azərbaycanda ailə sülalələrinin tarixi mütləq öyrənilməlidir.Çünki ġahtaxtinskilər, CavanĢirlər, Vəzirovlar, Ağaoğlular, Ziyadxanovlar, Xasməmmədovlar, Vəkilovlar, Rəfibəylilər, Hacınskilər, Mehmandarovlar, ġıxlinskilər, TalıĢxanovlar və b. ailə sülalələri Azərbaycanın son bir neçə əsrlik siyasi-mədəni həyatı ilə sıx bağlı olduğundan, onların tarixi həm də xalqımızın mürəkkəb və dramatik həyat yolunun tarixidir. Böyük və qollu-budaqlı ġahtaxtinskilər nəslinin nisbətən az tanınan nümayəndələrindən biri olan Ġsa Sultan haqqında Azərbaycan ədəbiyyatĢünaslığında ilk dəfə görkəmli tədqiqatçı-alim, Azərbaycan MEA-nın müxbir üzvü mərhum Əziz Mirəhmədov söz açmıĢdı. Onun 1970- ci ildə "Elm və həyat" jurnalında çap etdirdiyi "Alim- jurnalist" adlı məqaləsi çağdaĢ Azərbaycan tarixi-filoloji fikrinin həmin vaxta qədər diqqətdən kənarda qalan Ġ.S.ġahtaxtinski Ģəxsiyyətinə ilk müraciəti idi. Sonralar bu məqalə daha da təkmilləĢdirilərək alimin 1982-ci ildə Bakıda nəĢr olunan "Azərbaycan ədəbiyyatına dair tədqiqlər" kitabına daxil edilmiĢdi. Əziz müəllim özünün də əhatəli saymadığı axtarıĢlarına yekun
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
hələlik əldə edilmiĢ müxtəsər məlumat onu Mirzə Cəlilin - Cəlil Məmmədquluzadənin sələfləri sırasına daxil etməyə əsas verir". Kifayət qədər ciddi qiymətdir. Əgər belə bir dəyərləndirmədən sonra da Ġsa Sultanın həyatı, Ģəxsiyyəti, ədəbi-publisistik fəaliyyəti diqqətdən kənarda qalıbsa, bunu baĢa düĢmək sadəcə çətindir. Ötən əsrin 80-ci illərinin ikinci yarısında Tiflisdə, Gürcüstan Mərkəzi Dövlət Arxivinin Azərbaycana dair fondları ilə tanıĢ olarkən ədəbiyyat və mədəniyyətimizin bir sıra digər görkəmli simaları ilə birlikdə Ġsa Sultan haqqında qarĢıma çıxan sistemsiz, dağınıq materialları da, necə deyərlər, özüm üçün ayrıca bir dəftərə qeyd etmiĢdim. Ġndi, aradan illər keçəndən sonra, məhz o zaman topladığım sənəd və materiallar əsasında bu yazını qələmə almaq qərarına gələndə, o dövrdəki "uzaqgörənliyimə" görə ürəyimdə özümü hətta bir balaca tərifləməkdən də çəkinmirəm. Çünki, uzaq xaric bir yana qalsın, indi Rusiyanın, habelə keçmiĢ sovet respublikalarının arxivlərində, kitabxanalarında, fondlarında xalqımızın qədim tarixi, www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
tədqiqatçılarımız üçün az qala əlçatmaz olmuĢdur. Azərbaycanlı araĢdırmaçı bir də Matenadaranda - fondlarında tarix və mədəniyyətimizə dair yüzlərlə təkrarsız əlyazmalarının mühafizə edildiyi bu mühüm elmi mərkəzdə bir də nə zaman iĢləyə biləcək? Sözün həqiqi və məcazi mənasında erməni əsirliyində, bağlı qapılar arxasında qalan bu əlyazmaları öyrənmədən, mənəvi irsimizin miqyası və zənginliyi haqqında dolğun təsəvvür yaratmaq çətindir. Azərbaycanlı tədqiqatçının Tiflisə, Moskvaya, Peterburqa, Qazana (hələ mən Ankaranı, Ġstanbulu, Tehranı, Dehlini, Londonu, Drezdeni və s. demirəm) istədiyi vaxt getmək və orada iĢləmək, həmkarları ilə fikir mübadiləsi aparmaq imkanları nə dərəcədə realdır? Professorun aldığı aylıq məvacib onun həmin Ģəhərlərdə bir gün yaĢamağına kifayət etmədiyi halda, bu arzu nə dərəcədə gerçəkdir? Sosializm dövründən fərqli olaraq indi, sərbəst iqtisadiyyat və bazar münasibətləri prinsiplərinin hər yerdə tətbiq edildiyi bir Ģəraitdə kitabxana, arxiv və fondların əksəriyyəti pullu xidmətə keçiblər. Elmlər Akademiyası və ali məktəblər isə, nəinki alimi hər hansı bir Avropa paytaxtına uzunmüddətli elmi ezamiyyətə www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
minimum yaĢayıĢ tələblərini belə ödəyə bilmir. Bəlkə də təəssüf notları üstündə köklənmiĢ bu publisistik məqamlar sırf elmi araĢdırma ilə bir araya sığmır. Bir vaxtlar xalqımızın gerçək tarixi və yetirdiyi görkəmli Ģəxsiyyətlər haqqında həqiqətlərin bağlı qapılar arxasında saxlanmasından, sovet rejiminin məlumat monopoliyası siyasəti yürütməsindən Ģikayətlənmək dəbdə idi. Ġndi bağlı qapılar açılandan, qadağalar aradan götürüləndən, geniĢ informasiya imkanları yaradılandan sonra, nə qədər qəribə görünsə də, ən az fəallıq göstərənlər məhz keçmiĢ Ģikayətçilər özləridir. Bütün varlığı ilə elmə bağlı olan alimlərimizin sayı azaldıqca, kitabxana və arxivlərdə çalıĢanların, ciddi elmi tədqiqatla məĢğul olanların da sıraları seyrəlir. Qatı kəsilməyən kitabların və yaradıcılıqları üzərinə iĢıq salınmayan Ģəxsiyyətlərin sayı isə, təbii ki, dəyiĢməz qalır. Nə isə... Yenidən Ġsa Sultan ġahtaxtinsikinin üzərinə qayıdaq. Qafqaz caniĢinliyinin rəsmi nəĢri olan "Kavkaz" qəzetinin 7 noyabr 1894-cü il tarixli sayı qarĢımdadır. 1917-ci ilin 7 noyabrına hələ düz 23 il qalır. Bir həftə əvvəl Peterburqda sonuncudan əvvəlki rus çarı III Aleksandr vəfat etmiĢdi. Yeni və sonuncu Romanovun - çar II Nikolayın tacqoyma
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|