Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
oxuyan uĢaqlar qulluq sahibi olacaqlar, mən oğlum Mustafanı uĢqola verməyə sözüm yoxdur. Uçitel. Mərhəba, mərhəba! Bax, bu kiĢi ağıllı kiĢiyə oxĢayır. Əlbəttə, hər bir atanın borcudur övladının tərbiyəsinin fikrinə qalsın. Mərhəba! Qasım kiĢi. Ay uĢkol, bu nəçərnikin dilmancı, Mirzəməhəmmədqulu, belə görükür ki, böyük yerdə oxuyub ki, nəçərnikə dilmanclıq edir. Yəni səndən çox dərs oxuyub? Bu cəmiyyətdəki adamlar üçün ayinə rolunu oynayan, onun funksiyasını yerinə yetirən heç nə yoxdur. Qarpızın içini arĢınla ölçən uĢkola da bir böyük güzgü lazımdır ki, orada öz batinini görsün. Hacıbəyov isə öz komik qəhrəmanını güzgü qabağına gətirir. Bu hərəkətin qabağına biz belə bir sədd çəkirik: güzgü o dünya ilə bu dünyanın sərhəddidir və güzgü qabağına gəlmək məqamı da (əlbəttə, komediyada, gülüĢ aləmində) varlığın metafizik qatlarına toxunmaq, onlardan bəhs etmək qədərincə qəhrəmanın həyatında, özü bilməsə də ən əhəmiyyətli hadisələrdən biridir. Bunu təsəvvürə gətirib fikrimizi təsdiq etmək üçün MəĢədi Ġbadın güzgü qabağında çıxardığı oyunları yada salın: ... əgər belə qoysam... Güzgü qabağına gəlmək bu komik qəhrəmanın
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
deyək ki, komik planda yox, lap elə ən ciddi mətləblər kontekstində. El ədəbiyyatında, arxaik mədəniyyət qatında - güzgünün oynadığı rolu yada salaq. Və müqayisə üçün güzgünün baĢqa bir funksiyasını da xatırlayaq: bayılan, yaxud, bioloji ölüm «kamerasına» düĢən adamda dirilik əlamətlərini yoxlamaq üçün adətən, güzgüdən istifadə edirlər. Güzgü tərləyərsə... MəĢədi Ġbadın isə, bütün bu mətləblərdən heç xəbəri də yoxdu, o, sadəcə olaraq güzgü qabağındadı və özünü cavanlaĢdırmaqla məĢğuldur. Özünü «cavanlaĢdırmaq» isə yenə də dirilik suyu axtarmaq motivini yada salır və MəĢədi Ġbadın da ruhunda bir komediya dünyasının sakini kimi bu «qartımıĢ» mərəz var. Məhz bu cəhət onun daxilindəki hissləri zahirə çıxmağa, güzgüdə əks olunmağa məcbur edir. MəĢədi Ġbad güzgü qabağındakı məĢqini qurtardıqdan sonra cavanlaĢdığına doğrudan da inanır və ölçüyə, əndazəyə gəlməyən hərəkətlər eləyir. Bu hərəkətlərdəki «deformasiya» keyfiyyəti o saat gözə dəyir və gülüĢ doğurur.
Vilayət QULIYEV ĠSA SULTAN ġAHTAXTĠNSKĠNĠN QƏRĠBƏ HƏYATI www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Oljas Suleymenovun uzun illər bundan əvvəl oxumaq üçün vur-tut bir gecəliyinə tanıĢlarımın birindən böyük xahiĢ-minnətlə aldığım "Az-ya" kitabındakı əksər mətləbləri artıq çoxdan unutmuĢam. Amma aradan xeyli zaman keçməsinə baxmayaraq, indi yaddaĢımdan silinməyən çox maraqlı və ibrətamiz bir məqam var. MəĢhur qazax Ģairi xatırlayırdı ki, bu əsər üzərində iĢləyərkən hər dəfə məĢhur Lenin kitabxanasına gedəndə sifariĢ etdiyi kitabların səhifələrini kəsmək üçün özü ilə mütləq sümük bıçaq götürürmüĢ. Çünki, XIX əsrin ortalarına qədər kitabların çoxunu sadəcə rəfdən götürüb vərəqləmək mümkün deyildi. Dövrün çap texnologiyasının bəsitliyi ucbatından əvvəlcə səhifələri, necə deyərlər, fərdi qaydada kəsib ayırmaq tələb olunurdu. Əgər oxumaq istədiyin kitabla sənə qədər kimsə maraqlanmıĢdısa, o zaman iĢin asanlaĢırdı, səhifələri bir-
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
idinsə, vəziyyət çətinləĢirdi: mütləq sümük bıçaqla sılahlanıb bu iĢi özün görməli olacaqdın...
Oljas Suleymenov xatırlayırdı ki, məĢhur əsəri üzərində iĢləyərkən qazax xalqının və ümumən türk etnosunun tarixi ilə bağlı çoxlu əski çap kitablarının səhifələrini ilk dəfə kəsmək məcburiyyəti qarĢısında qalmıĢdı. Və təəssüflənirdi ki, müxtəlif dünya ölkələrinin kitabxana və arxivlərində hələ də onu maraqlandıran mövzularla bağlı səhifəsinin qatı açılmamıĢ, sətirləri tədqiqatçı nəfəsi ilə isinməmiĢ onlarla, bəlkə də yüzlərlə naməlum kitablar, əlyazmaları qalmaqdadır. ÖyrənilməmiĢ Ģəxsiyyətlər də oxunmamıĢ kitablar kimidir... Kitabxanalarda Azərbaycanın bizə naməlum tarixi ilə bağlı nə qədər səhifələri kəsilib ayrılmayan, hələ də sirli və gizli qalmaqda davam edən kitabların olduğunu deyə bilmərəm. Hər birinin zəngin həyatı, çoxĢaxəli fəaliyyəti onlarla kitaba mövzu ola biləcək az tanınan, yaxud naməlum Ģəxsiyyətlərimiz də bu naməlum kitablardan az deyildir. Ġndiyə qədər həqiqi qiymətini ala bilməyən belə görkəmli Ģəxsiyyətlərdən biri də XIX əsrin ikinci yarısında
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|