Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Moskvadakı azərbaycanlı, gürcü və erməni tələbələri birləĢdirən Qafqazlılar dərnəyinin qurucularından və fəal iĢtirakçılarından biri olmuĢdu. Onun müəlliminə ünvanladığı məktublar M.Əliyevin üsyankar təbiətindən, dərin və analitik ağlından, cəmiyyətdəki proseslərə ciddi əsaslandırılmıĢ tənqidi münasibətindən xəbər verir. "Ġnstitutda mövcud olan intizam, tələbələrin hər vasitə ilə sıxıĢdırılması halları mənim torpağın sahibinə və cəmiyyətin faydalı üzvünə deyil, yaxĢı əsgərə çevrilməyimə daha çox kömək edir"- deyə o, ali təhsil müəssisələrinin get-gedə daha artıq dərəcədə həqiqi məqsədlərindən uzaqlaĢmasına etirazını bildirirdi. Məmmədtağı Əliyevin fəal üzvlərindən olduğu "Qafqazlılar dərnəyi" öz qarĢısına daha çox maarifçiliklə bağlı vəzifələr qoyur, regionun xalqlarını gələcək birgəyaĢayıĢa hazırlamaq, onların arasındakı mövcud anlaĢılmazlıq və münaqiĢələrdən çıxıĢ yolu tapmaq haqqında düĢünürdü. Maraqlıdır ki, ermənicə çıxan "MĢak" qəzetinin redaktoru Arsruninin Azərbaycan türkləri haqqındakı hədyanlarına "Əkinçi" də H.Zərdabi, Qafqazlılar dərnəyində isə M.Əliyev tutarlı cavab vermiĢdi.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
və Avropadakı tələbəlik həyatı da özünün bir sıra əsas xətləri ilə digər həmvətənlərinin və həmyaĢıdlarının ömür yolunu xatırladırdı. 1858-ci ildə Naxçıvan qəzasının ġahtaxtı kəndində doğulan Əbülfət, yuxarıda da qeyd edildiyi kimi, Tiflis gimnaziyasında təhsil almıĢ, 1877-ci ildə Peterburq Texnologiya Ġnstitutuna daxil olmuĢdu. Tezliklə o, Rusiyada geniĢ miqyas alan tələbə hərəkatının fəallarından biri kimi tanınmıĢdı. "Tələbələri qadağan olunmuĢ toplantılarda iĢtiraka təhrik etdiyinə görə" azərbaycanlı tələbə 1879-cu ilin dekabrında institutdan xaric edilmiĢdi. Gizli polis tərəfindən fəaliyyətinin bu Ģəkildə qiymətləndirilməsi, əslində, Əbülfət ġahtaxtinskinin Texnologiya Ġnstitutundakı tələbə narazılıqlarının təĢkilatçılarından biri olduğunu düĢünməyə əsas verir. O, eyni zamanda Rusiyanın ali məktəblərindəki həmvətənlərinin ictimai-siyasi fəaliyyətini əlaqələndirməyə, onları müəyyən bir təĢkilat ətrafında birləĢdirməyə çalıĢırdı. Ə.ġahtaxtinski Moskvada, Petrovski-Razumovski Kənd Təsərrüfatı Akademiyasında təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin yaratdığı "Ġmdadiyyə" təĢkilatının Nizamnaməsi ilə yaxından maraqlanmıĢ və onun qurucularından biri olan gələcəyin məĢhur
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
məktubda "imdadiyyəçilərə" yalnız maarifçilik və xeyriyyəçiliklə məhdudlaĢmamağı, milli zülmə və sosial ədalətsizliklərə qarĢı mübarizəni də fəaliyyət proqramına daxil eməyi məsləhət görmüĢdü. Bu məktub gizli polisin əlinə keçdikdən sonra Əbülfət ġahtaxtinskinin üzərindəki nəzarət daha da gücləndirilmiĢdi. Ġnqilabi fəaliyyətə görə təqibə məruz qalan digər həmvətənləri kimi, institutdan çıxarıldıqdan sonra ona da Rusiya ali məktəblərində təhsilini davam etdirmək qadağan olunmuĢdu. 1879-cu ildə Moskvaya gələn Ə.ġahtaxtinski burada bir müddət Lazarev ġərq dilləri institutunda oxumuĢdu. Lakin bu özəl təhsil müəssisəsinin gələcəkdə müəyyən mənsəb qazanmaq üçün kifayət qədər imkanlar açmadığını görərək, 1880-cı ildə Almaniyaya getmiĢ və üç il sonra Heydelberq universitetindən bakalavr dərəcəsi almıĢdı. Rusiya imperiyası ərazisində qeyri-xristianların orta və ali təhsil müəssisələrində pedaqoji fəaliyyətlərinə izin verilmədiyindən, Ə.ġahtaxtinski gələcək həyatını hərbi sahə ilə bağlamaq qərarına gəlmiĢ və Peterburq Yunker məktəbini bitirmiĢdi. Mənbələrdə onun batalyon komandiri kimi 1904-cü il rus-yapon müharibəsində iĢtirakı haqqında məlumatlara təsadüf olunur. 1912-ci ildə
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
silahlı qüvvələrinin səlahiyyətli nümayəndəsi kimi, Ġsveç ordusunun hərbi manevrlərini müĢahidə etməsi faktı da məlumdur. Əbülfət ġahtaxtinski tam əsasla həm də XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan-alman ədəbi əlaqələrinin inkiĢafına müəyyən töhfə vermiĢ milli ziyalıların cərgəsinə daxil edilə bilər. O, alman klassiki Ġ.V.Hötenin "Gənc Verterin iztirabları" romanını orijinaldan ana dilinə çevirmiĢdi. Polkovnik Ə. ġahtaxtinski 1913-cü ilin mayında 55 yaĢında Kutaisi Ģəhərində vəfat etmiĢ və doğma ġahtaxtı kəndində dəfn olunmuĢdu. Ġsa Sultanın gizli polis nəzarəti altında Peterburqda yaĢadığı 1873-1874-cü illərdə çar xəfiyyələri baĢqa bir "narahat" azərbaycanlı gənclə - Peterburq Hərbi Tibb Akademiyasının tələbəsi Ġbrahimbəy Mehmandarovla ciddi maraqlanırdılar. Əslən Qarabağdan olan Ġ.Mehmandarov 1852-ci ildə Lənkəranda, qulluqçu ailəsində doğulmuĢdu. O, məĢhur sərkərdə, 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan Cümhuriyyətinin ilk hərbi naziri olmuĢ Səmədbəy Mehmandarovun (1857-1931) böyük qardaĢı idi.
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|