Тузувчилар

 
 
Mahalliy oniy (aktual) tezlik tebranishi
.
10.3-rasmda oqimning 
1-1
tekis 
ko‘ndalang kesimini belgilab olamiz, undagi A qo‘zg‘almas nuqta atrofida 
d

elementar 
yo’zani belgilaymiz. Bu yuzaga Ax tik chiziqni va Az ortogonal chiziqni chizib olamiz. 
Bu nuqtadagi tezlikni 
u
a
deb belgilab, uning Ax va 
Az
o‘qlarga proyeksiyalarini 
(u
a
)
x
va 
(u
a
)
z
deb olamiz. 
10.3-rasm. Bo‘ylama aktual 
[(u
a
)
x
] 
tezlik va ko‘ndalang 
aktual
[(u
a
)
z
]
tezlik 
10.4-rasm. Muhitda joylashgan A qo‘zg‘almas 
nuqtadagi (10.2-rasm) bo‘ylama aktual tezlikning 
tebranish grafigi sxemasi 

---

72 
Aktual tezlik 
(u
a
)
x
ning bo‘ylama tashkil etuvchisi quyidagi tomonlari bilan 
xarakterlanadi. 
a)
doimo o‘z yo‘nalishiga ega bo‘ladi (
u
a
tezlikdan farqli o‘laroq); 
b)
u
a
tezlikning vaqt o‘zgarishi bilan kattaligi o‘zgarishiga mos ravishda, bu tashkil etuvchi 
ham o‘z kattaligini o‘zgartiradi. 
Bu tashkil etuvchilarni mos ravishda bo‘ylama 
(u
a
)
x
 
va ko‘ndalang 
(u
a
)
z
tezliklar 
deb ataymiz
. 
(u
a
)
x
tezlikning vaqt o‘tishi bilan 
A
nuqtadagi o‘zgarishi 10.4-rasmdagi kabi 
ifodalanadi. Uni bo‘ylama tezlik tebranish grafigi deyiladi.
Xuddi shu tarzda ko‘ndalang tezlik tebranishini ifodalashimiz mumkin (10.5, a-
rasm). 
Demak, mahalliy oniy tezlik tashkil etuvchilarining vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishi 
tezlik tebranishi deyiladi. Bu hodisani Pito naychasida suyuqlikning ko‘tarilishi va 
tushishida kuzatish mumkin.