Vaqif nəSİR
Yüklə 48,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
153 olan böyük həvəsini nəzərə alaraq akademik H.Abdullayev onu bir qrup gənc aspirantla Moskva Ģəhərinə ezam etdi. Fizika Ġnstitutundan ona professor V.Ġ.Ġverenovanın yanına getmək məsləhət bilinmiĢdi. Lakin professor A.Ġ.Kitayqorodskinin 1959-cu ildə çap olunan “RentgenquruluĢ təhlili” kitabı sanki onu ofsunlamıĢdı. Yusif kristal quruluĢunu öyrənmək, kristolloqrafiya problemləri ilə məĢğul olmaq arzusunda idi. Məhz buna görə də SSRĠ Elmlər Akademiyasının Elementüzvü BirləĢmələr Ġnstitutuna gələrək professor A.Ġ.Kitayqorodskini tapdı. Professorun rəhbərliyi altında paradixlorbenzolda polimorf çevrilmələrin mexanizmini araĢdırmağa baĢladı və nəticədə elmə o vaxta qədər məlum olmayan bir sıra kəĢflər etdi. O, ilk dəfə olaraq paradixlorbenzolda quruluĢ çevrilmələrinin monokristal-monokristal tipini müĢahidə və müəyyən etdi. BaĢqa sözlə desək, bir monokristalın daxilində baĢqa quruluĢlu monokristal yetiĢdirdi. Professor Ġ.A.Kitayqorodski özünün “Fizika mənim peĢəmdir” kitabında yazır: “Mən məzuniyyətə getməzdən əvvəl aspirantım Yusifi yanıma çağırıb dedim ki, sənin dissertasiya iĢin baĢa çatıb. Bircə bərk cisimlərdə molekulyar proseslərin sürətinin təkrar təcrübələr zamanı kiçildiyini göstərmək qalır. Mən özüm də buna əmin idim. Belə ki, həmin proses nəticəsində Yusifin kristalları xarab olurdu. Məzuniyyətdən qayıtdıqdan sonra Yusifə yaxınlaĢıb nəticələri göstərməsini istədim. Qrafiklərə baxanda əvvəlcə onun nəyisə qarıĢdırdığını sandım. Çünki Yusif aldığı nəticələrə görə bu sürət maksimumdan keçirdi. Doğrudan da sən demə bərk cisimlərdə molekulyar proseslərin sürəti əvvəlcə artır, sonra kiçilir. Yusif yeni hadisə kəĢf etmiĢdi.” Yusif Əsədovun isə belə kəĢfləri çoxdur. Sonralar onun öz Ģagirdləri ilə birlikdə müəyyən etdiyi ritmik, pilləli, elastiki, dendrit böyümələr, kristallarda polimorf çevrilmələrin sürətinin ossilyasiyası belə kəĢflərdəndir. Y.Əsədov 1964-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetində “Пaradixlorbenzolda polimorf çevrilmələr” adlı namizədlik 154 dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək, professor A.Kitayqordskinin cidd-cəhdlərinə və təkliflərinə baxmayaraq, Moskvada qalmayıb, iĢləmək üçün yenidən doğma Fizika Ġnstitutuna qayıtdı. Molekulyar kristallarda tədqiqat aparan Y.Əsədov Fizika Ġnstitutunda artıq bu institutun profilinə uyğun olaraq öz gələcək tədqiqat iĢinin planını qurmalı idi. Belə də oldu. O, bir qrup yarımkeçirici maddələrdə və onların mürəkkəb birləĢmələrində quruluĢ çevrilmələrinin mexaniz- minin araĢdırılması ilə məĢğul olmağa baĢladı. Ġlk dəfə olaraq qırmızı monoklin selenin daxilində heksaqonal selenin dendrit böyüməsini kəĢf etdi. Yarımkeçirici birləĢmələrdə kristal böyüməsinin mexanizminin araĢdırılması bir neçə aspirant və dissertantın tədqiqat mövzusu oldu. Və bu tədqiqatçılar müvəffəqiyyətlə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etdilər. Yusif müəllim isə 1973-cü ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Fizika Ġnstitutunda yenicə yaradılan “QuruluĢ və quruluĢ çevrilmələri” laboratoriyasına rəhbərlik etməyə baĢladı. O, 1979-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universitetində “Qeyri-metal kristallarda polimorf keçid prosesində kristal böyüməsinin morfologiyası və kinetikasının tədqiqi” adlı doktorluq dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə etdi. Doktorluq dissertasiyası müdafiəsindən sonra Yusif müəllimin elmi fəaliyyətinin məhsuldar dövrünün yeni mərhələsi baĢlandı. Onun laboratoriyasında Cu-Te, Cu-S, Cu-Se, Ag-S, Ag-Se sistem birləĢmələrinin monokristallarında quruluĢ çevrilmələrinin xarakterinin, onun mexanizminin araĢdırılmasına baĢlanıldı. Onun elmi əsərlərini elmi- tədqiqatlar baxımından qabaqcıl ölkələrin – ABġ, Ġngiltərə, Fransa, Yaponiya və baĢqa ölkələrin elmi mərkəzlərində tanıyır və bu əsərlərə istinad edirlər. 1985-ci ildə Y.Əsədov Nyu-York Elmlər Akademiyasının üzvü seçildi, 1990-cı ildə isə ABġ Biblioqrafiya Ġnstitutu tərəfindən dünyanın 5000 adamı siyahısına daxil edildi. 155 Yusif müəllimin əsərləri (200-dən artıq) müxtəlif ölkələrin elmi jurnallarında və məcmuələrində çap olunmuĢdur. 1988-ci ildə professor elmi adını alan Y.Əsədov 30-dan artıq Beynəlxalq konfransın iĢtirakçısı olmuĢ və həmin konfranslarda müxtəlif məruzələrlə çıxıĢ etmiĢdir. Y.Əsədov Soros mükafatı laureatıdır. Y.Əsədov 1993-cü ildə quruluĢ tədqiqatları sahəsindəki iĢlərinə görə Beynəlxalq Elm Fondunun qrantını almıĢdır. Onun 28 yarımkeçirici kristalda aldığı rentgendifraksiya tədqiqatlarının nəticələri ABġ-ın Beynəlxalq Difraksiya Mərkəzində qeydə alınmıĢ və ona sertifikat verilmiĢdir. Professor Y.Əsədov iki doktorluq dissertasiyasının məsləhətçisi olmuĢ, 16 elmlər namizədinə rəhbərlik etmiĢdir. Bu sətirlərin müəllifi də onun yetirmələri sırasındadır. O, “Kristalloqrafiya və kristallofizika” ixtisası üzrə müdafiə Ģurasının sədr müavini olmaqla elmi kadrların yetiĢdirilməsində müstəsna rol oynamıĢdır. Yusif müəllim elmi fəaliyyətlə yanaĢı, pedaqoji iĢlə də məĢğul olur. O, müxtəlif ali məktəblərdə dövlət imtahan komissiyasının sədri olmuĢ, qardaĢ Türkiyənin Qaradəniz Texniki Universitetinin müəllimlərinə “RentgenquruluĢ təhlili”ndən mühazirələr oxumuĢdur. O, həm də elmin təĢkilatçısı kimi də fəaliyyət göstərir. Belə ki, Yusif müəllim Beynəlxalq Kristalloqrafiya Cəmiyyəti Fizika problemləri üzrə Koordinasiya ġurasının, AMEA-nın Fizika və Astronomiya üzrə Koordinasiya ġurasının üzvüdür. Uzun müddət Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında AAK-ın Ekspert ġurasının üzvü olmuĢdur. 73 yaĢlı professor Y.Əsədovun həyatda müəllifi olduğu Ģah əsərlər isə onun övladlarıdır. Oğlu Fuad, fizika-riyaziyyat elmləri namizədi, qızlarından Fəridə tibb elmləri namizədi, Səbinə isə fizikdir. Ailədə isə babanın ən qiymətli var-dövləti – altı nəvəsi böyüyür. Yüklə 48,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|