Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
59 digər vaskulitlər, kanseromatoz metastatik və yaxud ilkin xərçəng mənşəli proseslər, limfoqranulomatozun mediastenal ağciyər forması da dissiminasiya törədə bilər. Daha az təsadüf olunan xəstəliklərdən proteinoz, alveolyar mikrolitiaz, ağciyər amiloidozu, histiositoz və s. xəstəliklər də səpələnmiş proseslərlə müqayisə olunmalıdırlar. Ümumiyyətlə, götürdükdə bronx- ağciyər aparatında 200-ə yaxın səpələnmiş proseslər vardır ki, bunların tam əksəriyyəti ilə səpələnmiş ağciyər vərəmini müxtəlif mərhələlərdə müqayisə etmək lazımdır. Bütün səpələnmiş proseslərdə həkim bir məsələni həll etməlidir. Bunun vərəm mənşəli olması ya təsdiq, ya inkar olunmalıdır. Ocaqların polimorf deyil, birtipli, səpələnmiş ocaqların və tuberkulin sınağının isə mənfı olması, eyni zamanda pnevmosklerozun və emfizemanın inkişaf etməsi diaqnozun müəyyənləşdirilməsində ciddi çətinliklər törədir. Belə hallarda bütün diaqnostik metodlar mütləq diaqnostik metodlardan başlamış əlavə və fakultativ müayinə metodlarına qədər tətbiq olunur. Müayinələrin nəticəsi məsələni həll etmədikdə “Ex juvantibus” diaqnostik metodu tədbiq olunur ki, bir müddət spesifik vərəm əleyhinə müalicə aparılaraq xəstə dinamikada müşahidə olunur. Ağciyərlərin səpələnmiş vərəmində diffuz pnevmoskleroz inkişaf edir, ağciyərlərin elastikliyi azalır, emfizema inkişaf edir. Bunların hamısı kiçik qan dövranında hemodinamikanın pozulmasına səbəb olur və ağciyər-ürək çatışmazlığı başlayır. Plevralanın zədələnməsi nəticəsində plevral bitişmələr inkişaf edir. Əksər hallarda səpələnmiş ağciyər vərəminin diaqnostikasında çətinliklər olmur, lakin çox hallarda bu xəstəliyi bronxitlər, ocaqlı sətəlcəmlər, metastatik ağciyər xərçəngi, miliar kalsinomatoz, ağciyərlərdəki durğunluq əlamətləri, silikoz və s. ilə differensiasiya etmək lazım gəlir. Ağciyərlərin xroniki səpələnmiş vərəmi uzun müddət aşkar olunmadan bronxit diaqnozu ilə müşahidə oluna bilər. Belə hallarda bronxit doğrudan da olur və bu həm spesifik, həm də qeyri- spesifik xarakterli ola bilər. Diaqnoz qoyularkən anamnezdəki əlamətlər kömək edir. Vaxtı ilə keçirilmiş vərəm xəstəliyi, batsilyar xəstələrlə kontakt zamanı rentgenoloji müayinələr ocaqlı kölgələrin və ağciyər fibrozunun aşkar olunmasına gətirib çıxarır. Qeyri-spesifik ocaqlı sətəlcəm qrip, qızılca və digər infeksion xəstəliklərdən sonra əmələ gəlir. Qeyri-spesifik ocaqlı sətəlcəmli xəstələrdə patoloji dəyişikliklər əsas etibarilə ağciyərlərin orta və aşağı paylarında, kökyanı nahiyələrdə aşkar olunur. Patoloji dəyişikliklər bir-birinə qovuşmuş qeyri spesifik iltihabi, asimmetrik yerləşmiş ocaqlardan ibarətdir. Qeyri-spesifik ocaqlı sətəlcəm daha inkişaf etmiş intoksikasiya əlamətləri və kataral əlamətlərlə müşahidə olunur və nisbətən asan sorulub geriyə çəkilir. Ancaq ocaqlı kölgələr hematogen səpələnmiş ağciyər vərəmində isə 2-3 aydan sonra və özü də spesifik vərəm əleyhinə müalicədən sonra baş verir. Qeyri-spesifik ocaqlı sətəlcəmin sağalması isə antibiotiklərlə müalicədən 2-3 həftə sonra baş verir. Qeyri-spesifik ocaqlı sətəlcəmdə vərəm mikobakteriyaları bəlğəmdə aşkar olunmur. Qanın müayinəsində EÇS-in sürətlənməsindən başqa, yüksək leykositoz müşahidə olunur ki, bu da vərəm üçün xarakterik deyil. Ağciyər silikozu üçün peşə anamnezinin əhəmiyyəti böyükdür. Torlu şəklin və ocağabənzər kölgələrin ağciyər kökünə yaxın yerləşməsi silikoz üçün xarakterikdir. Silikoz bir sıra hallarda vərəmlə ağırlaşa bilir. Silikozda pnevmoskleroz və plevral bitişmələr səpələnmiş vərəmdən daha tez-tez müşahidə olunur. Silikozda bulyoz emfizema nəticəsində spontan pnevmatoraks da yarana bilir. Miliar karsinomatoz kiçik ocaqlı səpələnmə, metastatik xərçəng isə ocaqların orta və aşağı payda lokalizasiyası ilə xarakterizə olunur. Metastatik ağciyər xərçənginin diaqnozunu dəqiqləşdirmək üçün daha kəskin təngnəfəsliyin olması, vərəm mikobakteriyalarının bəlğəmdə olmaması, mədədə, yaxud da başqa orqanda şişin olması və spesifik intensiv terapiya fonunda 60 belə dinamikanın olmaması xarakterikdir. Rentgenoqrammada ağciyərlərdə durğunluq əlamətləri, kökün şəklinin güclənməsi, damarların genişlənməsi ocaqlı dəyişikliklərə oxşayır. Lakin uzunsov formada olduğundan ağciyərin kökündən uzaqlaşdıqca diametri kiçilir. Bəlğəmdə vərəm mikobakteriyaları aşkar olunmur və xəstədə aydm ürək-damar çatışmazlığının inkişaf etmiş əlamətləri aşkar olunur. Hematogen səpələnmiş vərəmdən fərqli olaraq ağciyər durğunluğu əlamətlərində ağciyərlərin güclənmiş şəkli və ocaqlı kölgələr kökə yaxın olur və kortikal şöbələrdə yerləşmir. Səpələnmiş ağciyər vərəminin müalicədən sonra sklerotik və fibroz qalıq dəyişiklikləri bronxların deformasiyası ilə nəticələnir və bronxoektaziyalar yaranır. Bu da sonralar qeyri-spesifik iltihabi proseslərin kəskinləşməsinə gətirib çıxara bilər. Ağciyərlərin səpələnmiş karsinomatozu çox nadir hallarda müşahidə olunur. Ağciyərlərin karsinomatozu zamanı rentgenoqrammada vərəmdən fərqli olaraq daha böyük və hamar ocaqlar görünür. Ocaqlı sətəlcəm səpələnmiş ağciyər vərəmindən daha kəskin gedişi, ağciyərlərdə kataral əlamətləri ilə seçilir. Auskultasiya çoxlu quru və yaş xırıltılar aşkar edir. Buna səpələnmiş vərəmdə olduqca az təsadüf olunur. Ocaqlar sətəlcəm zamanı iri fokuslarda qovuşur və bəzi hallarda simmetrik yerləşir. Səpələnmiş ağciyər vərəminin pnevmokaniozlarla, xüsusilə silikozla kliniki əlamətlərinin və rentgenoloji şəklinin eyniliyi səbəbindən differensiasiya etmək çox çətin olur. Tədricən inkişafı və uzunmüddətli gedişi və zəif simptomatikası silikoz üçün aparıcı əlamətlər deyil. Belə ki, səpələnmiş ağciyər vərəmi də uzun müddət gedir və kliniki əlamətləri də bəzən zəif olur. Səpələnmiş ağciyər vərəmi üçün anamnezində plevra və ağciyərlərdə və həm də ağciyərdən kənar vərəmin olması, silikozun anamnezində isə bu xəstəliklərin olmaması müəyyən olunur. Tuberkulin sınaqları silikoza nisbətən daha inkişaf etmiş olur. Qanhayxırma həm vərəmdə, həm silikozda təsadüf olunur. Lakin silikoz zamanı qanhayxırma az olur ve çox nadir hallarda bədən hərarətinin yüksəlməsi ilə bərabər olur. Kiçik qabarcıqlı xırıltılar, yaş xırıltılar vərəmli xəstələrdə tez-tez, silikozda isə çox nadir hallarda müşahidə olunur. Vərəmli xəstələrin bəlğəmində vərəm mikobakteriyaları aşkar olunur. Vərəmdə və eləcə də silikozda ağciyərlərin zədələnməsi simmetrik, ancaq vərəm üçün yuxarı payların xəstələnməsi, silikoz üçün isə orta və aşağı paylar, limfatik düyünlər, ağciyərlərin kökü xarakterikdir. Silikoz və səpələnmiş ağciyər vərəminin differensial diaqnostikası üçün peşə anamnezi çox vacibdir. Müxtəlif növlü tozlarla uzun müddət işləmiş insanlarda silikoz xəstəliyi qeydə alınır. Vərəm tez-tez silikozlu xəstələrdə müşahidə olunur. Hətta vərəm silikozdan əvvəl yaranmış olur və bəzən də onunla birlikdə inkişaf edir və yaxud da silikoza qoşula bilir. Lakin daha çox vərəmin silikoza qoşulması müşahidə olunur. Kliniki və xüsusilə rentgenoloji əlamətlərinə görə səpələnmiş ağciyər vərəminə daha çox bənzəyən xəstəliklərdən biri də sarkoidozdur (yaxud da Benye-Bek-Şauman xəstəliyi). Patomorfoloji cəhətdən sarkoid törəmələri limfositlərlə əhatə olunmuş birləşdirici toxuma epitelioid hüceyrələrindən ibarət aydın dairəyə alınmış ocaqlardır. Bəzi ocaqlarda Piroqov- Lanqhans nəhəngnəhəng hüceyrələrinə rast gəlmək olur. Vərəmdən fərqli olaraq sarkoid qranulomalarında qanaparıcı damarlar saxlanmaqdadır. Proses ağciyər toxumasının parçalanmasına meylli olmayan, proliferativ reaksiyanın üstünlük təşkil etdiyi xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Sarkoidoz zamanı nəhəngnəhəng hüceyrələrin xüsusiyyətləri ondan ibarətdir ki, onların tərkibində dairəvi və yaxud oval formalı Şauman cisimcikləri və ulduza bənzər kristallik lövhəciklər-asteroid cisimcikləri vardır. Sarkoidoz zamanı bütün ağciyərdə miliar vərəmə bənzər səpələnmə mümkündür. Lakin məhdud səpələnmə də ola bilir. Sarkoidozun kliniki əlamətləri əksər hallarda zəif inkişaf etmişdir. Üstəlik bəzən onlar təsadüfən aşkar olunurlar. Xəstələrdə Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|