Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
69 Xəstələrin bir qismində intoksikasiya əlamətlərilə bərabər quru və yaxud az miqdarda bəlğəmli öskürək, arıqlama müşahidə olunur. Siqaret çəkənlər üçün xarakterik olan bu əlamətlər bəzən diqqəti cəlb etmir, ancaq ocağın parçalanması zamanı qanhayxırma da ola bilər. Bu həm xəstə, həm də sözsüz ki, həkim tərəfindən ciddi əlamət kimi qeydə alınır. Ocaqlı proseslərdə bəzi hallarda xırıltılar eşidilə bilər. Belə xırıltılar məhdud bir yerdə öskürəkdən sonra yaranır. Ağciyərlərin ocaqlı vərəmində bəzən rentgenoloji müayinələrdən və ocaqların proyeksiyası müəyyən olunduqdan sonra həmin nahiyədə xırıltıları eşitmək üçün məqsədli auskultasiya aparmaq lazım gəlir. Qeyd etmək lazımdır ki, ağciyər toxumasında dağılma yoxdursa, xırıltılar qısa müddətli yaranır və sonra onlar yox olur, yəni onları eşitmək mümkün olmur. Beləliklə, ağciyərlərin ocaqlı vərəmi uzun müddətli xroniki dalğavari gedişə malik olan bir prosesdir. Burada kəskinləşmə, sönmə fazaları və onların arasındakı fasiləyə təsadüf olunur. Bəzən hətta kəskinləşmə fazalarında qabarıq şəkildə kliniki əlamətlər olmur. Bunlar hamısı onu göstərir ki, ağciyərlərin ocaqlı vərəminə tutulmuş xəstələr bəzən bunu hiss etmir, yaxud da inkişaf etmiş əlamətlər təsadüf olunmur və buna görə də belə xəstələr həkimə çox gec müraciət edirlər. Ağciyərlərin ocaqlı vərəminə tutulmuş xəstələr, adətən, profilaktik flyüoroqrafik müayinələr zamanı və çox nadir hallarda xəstənin həkimə müraciəti zamanı aşkar olunur. Perkussiya və auskultasiyanın ağciyərlərin ocaqlı vərəmində diaqnostik əhəmiyyəti olmur. Perkutor ağciyər səsinin qısalması, adətən, ağciyərlərin xroniki ocaqlı vərəmi zamanı olur ki, ağciyərlərin müəyyən nahiyəsində sklerotik dəyişikliklər baş verir və plevra qalınlaşa bilir. Kiçik qabarcıqlı yaş xırıltılar yeni yaranmış eksudativ ocaqlı proses zamanı və yaxud da ağciyər toxumasının dağılması zamanı eşidilir. Ağciyərlərin xroniki ocaqlı vərəmi zamanı quru xırıltılar eşidilir ki, bu da bronx ağacının deformasiyası və məhdud bronxitlə bağlıdır. Rentgenoloji müayinələr əsas və vacib informativ metod sayılır. Ağciyərlərin ocaqlı vərəminin ən xarakterik rentgenoloji əlamətləri incə tor şəkilli, zəif intensivli, dəqiq haşiyələnməmiş zolağa bənzər kölgələr kimi görünür (peri- və parabronxit). Sonralar onların fonunda qeyri-bərabər formada zəif intensivli, girintili-çıxıntılı, yaxud düzgün haşiyələnməmiş konturlara malik (“yumşaq” ocaqlar) tək-tək və yaxud çoxsaylı 1 sm diametrdə ocaqlar aşkar olunur (ağciyərin paycığının ölçüləri). Göstərilən rentgenoloji şəkil eksudativ xarakterli ocaqlarda qeydə alınır. Produktiv xarakterli yeni ocaqların diametri 3-6 mm olur, forması dairəvidir, yaxud politsiklikdir, yonca yarpağına bənzəyirlər. Produktiv ocaqlar isə, adətən tək-tək olur, orta intensivlikli, dəqiq haşiyələnmiş konturlara malik olurlar. Yeni aşkar olunmuş təzə ocaqlı vərəmdə, əksər hallarda ağciyər toxumasına yayılan vərəm mikobakteriyalarının mənbəyi sayılan kalsinasiyaya uğramış döş qəfəsi limfa düyünləri aşkar edilir. Ağciyərlərin xroniki ocaqlı vərəmində ocaqlar yüksək intensivli və aydın, dəqiq konturları ilə seçilir. Bununla belə, köhnə ocaqlarla bərabər yeni təzə ocaqlar da aşkar olunur. Bunlar, adətən, körpücük sümüyüüstü nahiyədə yerləşirlər. Ağciyərlərin xroniki ocaqlı vərəmi uzunmüddətli gedişi zamanı bronx-damar dəstəsi istiqamətində, ocaqlar ətrafındakı və plevra üzərindəki fibroz dəyişikliklər rentgenoloji şəklin kölgələri içərisində üstünlük təşkil edir. Ağciyərlərin ocaqlı vərəmi zamanı bir və ya bir neçə ocağın yumşalması nəticəsində parafokal boşluq, kaverna yarada bilər. Prosesin xarakterini, yayılma dərəcəsini, lokalizasiyasını aşkar etmək üçün mütləq tomoqrafık müayinə aparılmalıdır. Ağciyərlərin ocaqlı vərəmi zamanı tuberkulinə qarşı reaksiya sönük olur və vərəmə yoluxmuş, ancaq hələ xə-stələnməmiş şəxslərdəkindən fərqlənmir. Odur ki, ocaqlı dəyişikliklərin etiologiyasını müəyyən etmək üçün Kox sınağından istifadə oluna bilər ki, bu da ümumi və 70 ocaqlı reaksiya ilə nəticələnə bilər. Belə xəstələrdə bəlğəmin müayinəsi zamanı çox nadir hallarda vərəm mikobakteriyalarını aşkar etmək mümkün olur. Ona görə də bu xəstələrin bəlğəmlərini və bronx yuyuntularını üç dəfədən az olmayaraq müayinə etmək lazımdır. Bununla belə, ağciyərlərin ocaqlı vərəminə tutulmuş xəstələr müəyyən epidemioloji təhlükə mənbəyinə çevrilə bilərlər. Zəif kliniki rentgenoloji simptomatikaya malik olan bu xəstələrdə vərəm mikobakteriyalarının aşkar olunması və diaqnozun təsdiqlənməsi vacib məsələdir. Xəstələrin əksəriyyətində hemoqrammada dəyişiklik qeydə alınmır. Bəzi xəstələrdə neytrofillərin sola meyli, limfositlərin artması, yaxud da limfopeniya, EÇS-in sürətlənməsi (10-18 mm saata qədər), humoral və hüceyrə immunitetində cüzi dəyişikliklər, adətən ocaqlı vərəmin eksudativ formaları üçün xarakterikdir. Vərəm mikobakteriyalarının bəlğəmdə, bronxların yuyuntusunda və digər patoloji materialda aşkar olunması vacib faktordur. Bronxoloji müayinələr zamanı bronx ağacının vərəmli dəyişiklikləri təzə başlanmış ocaqlı vərəmdə çox nadir hallarda ola bilir. Bununla belə, divar aralığı və ağciyər kökündəki limfa düyünlərindəki ocaqlarda endogen reaktivasiya nəticəsində bronx divarlarında lokal iltihabi proseslər, yaxud da bronxların axarları-fistullar aşkar etmək mümkün olur. Ağciyərlərin xroniki ocaqlı vərəmi zamanı bronxoskopiya bronxlarda deformasiya və diffuz endobronxit aşkar edə bilir. Belə hallarda rentgenoloji muayinə zamanı aşkar edilmiş ocaqlarda prosesin aktivliyi məlum olmadıqda və bronxlarda spesifik dəyişikliklərin aşkar olunması ağciyərlərdəki ocaqlı prosesin aktivliyinə bir başa dəlalət edir. Xarici tənəffüsün funksiyası belə xəstələrdə, adətən pozulmur. Bəzi hallarda qaz mübadiləsinin və bronxların obstruksiyası və intoksikasiyası nəticəsində və həm də ağciyərlərin pareximasının bir qədər zədələnməsi nəticəsində ayrı-ayrı xəstələrdə xarici tənəffüsün pozulması aşkar edilə bilər. Deyilən səbəblərdən də xəstələrdə taxikardiya, arterial təzyiqin dəyişməsi, ayrı-ayrı hallarda miokardda distrofik dəyişikliklər aşkar etmək olur. Ağciyərlərin ocaqlı vərəmi olan bir sıra xəstələrdə tireotoksikozun spesifik intoksikasiyasının nəticəsi olaraq bəzi əlamətlər müəyyən olunur. Belə hallarda qalxanvari vəzinin bir qədər böyüməsi, taxikardiya və bədən hərarətinə uyğun olmayan vegetativ sinir sisteminin qeyri-sabitliyi, bədən çəkisinin dəyişkənliyi müşahidə olunur. Qadınlarda aybaşı tsikli pozulur, uzanır və yaxud da onun müddəti qısalır. Ocaqlı vərəmin aktivliyinin müəyyənləşdirilməsi böyük çətinliklər törədir. Ocaqların aktivliyinə intoksikasiya əlamətləri, ocaqlı dəyişikliklər üzərində yaş xırıltılar, ocaqların rentgenoloji az intensivliyi, konturlarının dəqiq olmaması, dəri altına vurulmuş tuberkulinin - Kox sınağının ümumi və ocaqlı reaksiya verməsi, vərəm mikobakteriyalarının bəlğəmdə aşkar olunması və nəhayət, spesifik müalicə fonunda müsbət rentgenoloji dinamikanın müşahidə olunması dəlalət edir. Ağciyərlərin ocaqlı vərəminin differensial diaqnostikası zamanı onun rəngarəng kliniki gedişini nəzərə almaq lazımdır. Xəstəlik bəzən kəskin və yaxud da yarımkəskin infiltrativ ağciyər vərəmini, qeyri-spesifik sətəlcəmi, yubanmış və yaxud süst gedişli sepsisi xatırladan əlamətlər ola bilər. Digər hallarda bu xəstəliyin gedişi, simptomatikası hipertireoz və vegetativ nevrozu da xatırladır. Bununla belə, bildiyimiz kimi daha çox hallarda bu xəstəlik simptomsuz, zəif klinikalı, vərəm mikobakteriyalarını xaric etmədən gedir. Çox hallarda ağciyərlərdə fibroz ocaqlı dəyişikliklərin olması prosesin aktivliyini aşkar etmək üçün çətinliklər törədir. Bütün bu əlamətlər xəstələrin hərtərəfli müayinəsinə ehtiyac yaradır və bir sıra hallarda endokrinoloqun, ginekoloqun, otolarinqoloqun və digər həkimlərin məsləhətlərinə ehtiyac olur. Ağciyərlərin Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|