Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
71 ocaqlı vərəminin kəskin və yaxud yarım kəskin başlanğıcı bəzən infiltrativ ağciyər vərəminə bənzəyir. Hər iki halda termorequlyasiya pozulmuş olur, öskürək və hemoqrammada dəyişikliklər, EÇS-in artması və s. aşkar olunur. Rentgenoloji müayinələr zamanı məhdud bir sahədə orta və aşağı intensivli ocaqlı kölgələr müəyyən olunur. Lakin infiltrativ vərəmdən fərqli olaraq belə ocaqların sayı çox olur, onların ətrafında inkişaf etmiş perifokal iltihabi proses olmur. Bunlar, adətən bir və yaxud hər iki ağciyərin yuxarı paylarında yerləşir. Ocaqlı proses zamanı fibroz, peribronxial, perivaskulyar və plevral dəyişikliklər aşkar olunur. İnfiltrativ fokuslar adətən daha iri, tək olur, ən çox ikinci seqmentdə və ağciyərlərin kökü ilə birləşən aydın görünən “itilənmiş cığırla” birləşir. İtilənmiş cığır bir sıra əlamətlərlə kiçik ocaqlı pnevmoniyanı ağciyərlərin ocaqlı vərəmindən fərqləndirməyə imkan verir. Əvvəlcə qeyd olunmalıdır ki, qeyri-spesifik iltihabi proses kəskin yüksək hərarətlə, güclü öskürək, döş qəfəsində ağrılar, təngnəfəslik və baş ağrıları ilə başlayır. Auskultasiya zamanı kəskin tənəffüs fonunda, kiçik qabarcıqlı yaş və quru xırıltılar eşidilir. Qanda leykositoz, neytrofillərin güclü sola meyli, EÇS-in sürətlənməsi, aneozinofiliya aşkar olunur. Bəlğəmdə vərəm mikobakteriyaları olmur. Qeyri-spesifik ocaqlar üçün xarakterik lokalizasiya adətən, aşağı paylarda və çox nadir hallarda (5-6% xэstələrdə) yuxarı paylarda olur. Ağciyərlərin kökündə və aralıq toxumada (interstisində) iltihabi dəyişikliklər daha inkişaf etmiş olur və aparılan qeyri- spesifik müalicə nəticəsində qısa bir müddətdə bəzən spontan, bəzən də kliniki və rentgenoloji dəyişikliklər yox olur. İnterstisial dəyişikliklər və ocaqlı dəyişikliklər sorulur. Vərəm zamanı ocaqlı dəyişikliklər spesifik kimyəvi terapiya nəticəsində tədricən sorulmağa başlayır və uzun müddət tələb edir. Bəzi hallarda ağciyərlərin mərkəzi xərçəngi zamanı ocaqlı vərəmə şübhələr yarana bilir. Bu о zaman olur ki, şiş prosesi seqmentlərdən birində yerləşir, hipoventilyasiya ilə müşahidə olunur. Bəzi hallarda ocaqlı və yaxud da paycıq səviyyəsində kölgəliklər əmələ gətirir. Ağciyər toxumasının emfizematoz qabarması hesabına deşik-deşik işıqlı sahələrlə əvəz olunaraq göstərilən rentgenoloji şəkil paycıq atelektazının emfizematoz qabarıqlı sahələrlə və ikincili infeksiyanın qoşulmasının təsiri ilə yaranmış dəyişikliklərin bütövlükdə əlaqələri ilə izah olunur. Belə ləkəli sahələr əvvəlcə ağciyərlərin periferik şöbələrində sonra isə hipoventilyasiya zonasının hər yerində yaranır və ya həmin nahiyədən havanın oradan xaric olması ilə bağlı seqmentar və pay atelektazı əmələ gəlir. Bəzən antibakterial müalicə nəticəsində bronx keçiriciliyi bərpa olunur və ağciyərlərdə ocaqlı kölgələr yox olur. Rentgenoloji şəklin belə dinamikası bəzən diaqnozun qoyulmasında həkimi çaşdırır. Bununla belə bu vəziyyət qısamüddətli olur, çünki bronxların obturasiyası inkişaf etdikcə atelektaz bir və ya bir neçə seqmentdə inkişaf etmiş olur. Onların hamısını differensiasiya etmək üçün kompleks müayinələr aparılır və diaqnoz dəqiqləşdirilir. Ağciyərlərin fibroz ocaqlı vərəmi hipertireoz və yaxud vegetativ nevrozun qoşa klinik simptomları ilə gedən bu xəstəliklərin differensial diaqnostikasında öncə termorequlyasiyanın pozulmasının xüsusiyyətləri aydınlaşdırılmalıdır. Belə ki, endokrin və vegetativ pozğunluqlarda tək axşamlar deyil, subfebril temperatur səhərlər də müşahidə olunur. Bu subfebril temperatur amidopirin və tuberkulostatik preparatların təsiri ilə normallaşmır və bəzi halllarda sedativ dərmanlarla normaya düşür. Xəstələrdə süst gedişli xronisepsis zamanı periodik olaraq bədən hərarətinin yüksəlməsi müşahidə olunur ki, bu da vərəm üçün xarakterik deyil. Bəzən vərəmli xəstələr üçün xarakterik olan qanhayxırma müşahidə olunur, amma bu əlamət xroniki tonzillit və endokarditdə də müşahidə oluna bilər. Belə hallarda qanhayxırma mənbəyini aşkar etmək üçün badamcıqlar, 72 burun-udlaq, yuxarı tənəffüs yolları muayinə olunur, yaxud da ürək qüsurunun ağciyərlərdə durğunluğunun aşkar olunması diaqnozun müəyyənləşməsinə kömək edir. Bir sıra hematoloji dəyişikliklər differensial diaqnostika üçün vacibdir. Ağciyərlərin ocaqlı vərəminin bərkimə fazasında hemoqrammada, EÇS-də, proteinoqramada heç bir dəyişikliklər olmadığı halda tonzilit və yaxud xroniosepsisdə leykositoz, neytrofillərin sola meyli, sürətlənmiş EÇS müşahidə olunur. Tuberkulin diaqnostika da bu halda bəzi məsələlərə aydınlıq gətirə bilir. Xroniosepsis zamanı bir sıra hallarda tuberkulinin anergiyası aşkar olunur. Kox sınağı zamanı dəri altına yeridilmiş tuberkulinə qarşı da xəstələr vegetativ nevroz və tonzillit zamanı reaksiya vermir, lakin Kox sınağı ilə vərəm xəstəliyinin aktivliyini müəyyən etmək əksər hallarda mümkün olur. Differensial diaqnostikada bəlğəmin, bronx yuyuntularının mədə yuyuntularının, qırtlaqdan götürülmüş seliyin müayinəsi diaqnostik rol oynayır. Ancaq vərəm mikobakteriyalarının bir dəfə aşkar olunması xəstəliyin diaqnozunu qoymaq üçün həlledici rol oynaya bilməz, çünki bəzi hallarda turşuya davamlı saprofitlər və yaxud atipik mikobakteriyalar morfoloji cəhətdən vərəm mikobakteriyalarına oxşar elementlər aşkar olunmuş ola bilər. Belə hallarda “ex juvantibus” müalicə metodu köməyə gəlir. Ağciyərlərin ocaqlı vərəminin eksudativ formasında müalicə 6-9 ay ərzində 3-4 preparatla aparılır. Produktiv formalı ağciyər ocaqlı vərəmində izoniazid, rifampisin, etambutol, yaxud da pirazinamidlə müalicə 6-9 ay ərzində aparılır. Eyni müalicəni xroniki ağciyər vərəminin kəskinləşməsində də təyin edirlər. İlk 4 ay hər gün, sonrakı 2-3 ayı isə fasiləli müalicə aparılır. Ocaqlı vərəmin aktivliyini müəyyən etmək üçün 2-6 ay ərzində müalicə apanlmalıdır. Aktivlik aşkar olunduqda isə sağalana qədər müalicə davam etdirilir. Müalicə nəticəsində yeni ocaqlar tamamilə sorula bilər, lakin bir sıra hallarda fibroz və kalsinat ocaqlar pnevmoskleroz fonunda formalaşır. Müalicə olunmayan, yaxud da qeyri-adekvat müalicə olunan ağciyərlərin ocaqlı vərəmi olan xəstələrdə proses inkişaf edə bilər və yayılmış, çox ağır formalı ağciyər formalarının inkişafına səbəb ola bilər. Fibroz ocaqlı vərəmin patogenizi bütün ağciyər vərəmi formalarının, yəni ilkin vərəm kompleksinin, səpələnmiş ağciyər vərəminin, yumşaq ocaqlı vərəmin, infiltrativ vərəmin, tuberkulomanın, kavernoz vərəmin geriyə sorulması nəticəsində əmələ gəlir. Patomorfoloji və kliniki cəhətdən fibroz ocaqlı vərəm geniş polimorfizmi ilə səciyyələnir və bundan əvvəlki vərəmin kliniki formasından asılıdır. Fibroz ocaqlı ağciyər vərəmi zamanı zəiflik, yorğunluq və digər funksional dəyişikliklər aşkar olunur. Xəstələr bəlğəmli öskürəkdən, qanhayxırmadan, döş qəfəsində ağrılardan şikayət edirlər ki, bu da zədələnmə sahəsində spesifik pnevmosklerozla bağlı ola bilər. Zədələnmə nahiyəsi üzərində perkutor səs qısalır və quru xırıltılar eşidilə bilir. Ocaqların olduğu zonada spesifik yaxud da qeyri-spesifik iltihabi proseslərin aktivliyindən asılı olaraq qanda və bəlğəmdə dəyişikliklər ola bilər. Bərkimə fazasında qanda limfositar leykositoz ola bilər. Bəlğəmdə vərəm mikobakteriyaları çox nadir hallarda aşkar oluna bilər. Rentgenoloji cəhətdən fibroz-ocaqlı vərəmdə ocaqların polimorfizmi, kəskin sərhədləri və intensivliyi aşkar olunur. Fibroz-ocaqlı vərəmin gedişi ocaqların vəziyyətindən, sayından və əvvəlki vərəm formasının müalicə metodundan asılıdır. Fibroz-ocaqlı vərəmin müalicəsi prosesin aktivliyinə bağlıdır. Bərkimə mərhələsində və aktivlik olmadıqda müalicəyə ehtiyac yoxdur. Ağ ciyərlərin ocaqlı vərəminin kliniki sağalması kriterisi effektiv müalicə kursu başa çatdıqdan sonra 2 il ərzində kliniki-funksional və rentgenoloji dəyişikliklərin olmaması ilə müəyyənləşdirilir. Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|