Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
87 laylı quruluşa malikdir, daxilindəə isə qatı və yaxud duru kəsmikvari nekroz kütləsi vardır. Psevdotuberkulomada tipik həqiqi tuberkulomalardan fərqli olaraq ağciyər stromasının kollagen, elastik və argirofil lifləri olmur.Bütün tuberkulomalar eyni dərəcədə pis vaskulyarizasiya olunmuşdur. Mikrobioloji müayinələr zamanı tuberkulomanın kazeoz kütləsində virulent vərəm mikobakteriyaları aşkar olunur. Tuberkulomanın formalaşması bir sıra hallarda kliniki təzahürlərlə müşahidə olunmur. Belə hallarda tuberkulomanı ancaq profilaktik müayinələr zamanı aşkar etmək olur. Tuberkulomanın ölçüləri kiçik olduqda və dağılma boşluğu olmadıqda, auskultativ və perkutor dəyişikliklər müşahidə olunmur. Belə tuberkulomalarda vərəm mikobakteriyaları da çox nadir hallarda aşkar olunur. Tuberkulomalar zamanı orqanizmin tuberkulinə qarşı yüksək həssaslığı əsasında tuberkulin reaksiyaları nəzərə çarpacaq qədər yüksək olur, yəni hiperergik reaksiyalar müşahidə olunur. Prosesin şiddətlənməsi və tuberkulomanın daxilindəə dağılma nəticəsində boşluğun, yəni destruksiyanın əmələ gəlməsi ilə kliniki təzahürlər də artmağa başlayır. Belə hallarda bəlğəmli öskürək əmələ gəlir, bəlğəmdə vərəm mikobakteriyaları aşkar olunur. Tuberkulomanın kapsulında damarların zədələnməsi nəticəsində qanhayxırma əmələ gələ bilər. Xüsusilə iri ölçülü tuberkulomalarda həmin nahiyədə ağciyər səsinin kütləşməsi və yaş xınltılar əmələ gəlir. Qanın müayinəsində neytrofilyoz, EÇS-in sürətlənməsi müşahidə olunur. Bronxoloji müayinələr nəticəsində bronxların spesifik zədələnməsi aşkar oluna bilər. Əksər hallarda tuberkulomalar klinikasız, gizli gedişə malikdir və bu dövr uzun illər davam edə bilər. Belə hallarda təkcə kliniki cəhətdən deyil, qanın müayinəsi və digər müayinələr də heç bir aktivlik göstərmir. Belə xəstələrin, adətən, şikayətləri də olmur. Fizikal müayinələrdə heç bir əlamətlərlə özünü bürüzə vermir. Ancaq rentgen -flüoroqrafik müayinələr zamanı belə xəstələr təsadüfən aşkar oluna bilirlər. Vərəm mikobakteriyaları aşkar olunmur və tuberkulin sınaqları da adətən normaya yaxın ola bilər. 88 Tuberkulom alar rentgenoloji cəhətdən ayrıca, dəyirmi, dəqiq konturlara malik olub, diametri 1 sm-dən böyük olan fokus kimi görünür. Əksər xəstələrdə tuberkulomalar plevra altında və yaxud payarası, ən çox ağciyərlərin birinci və ikinci seqmentlərində yerləşir. Tuberkulomanın kölgəsi yekcins deyil, bərkimiş sahəciklər və yaxud kirəcləşmiş ocaqlar görünür. Tuberkulomada dağılma olarsa, fokusda oraqvari işıqlı zolaq, bəzən perifokal iltihab və azsaylı bronxogen ocaqlar, hərn də kirəcləşmiş sahəciklər görünür. Tuberkuloma daxilindəəki yaranan boşluq, adətən, fokusun kənarında aparıcı bronxun başlanğıcında, nadir hallarda isə tuberkulomanın mərkəzində olur. Bir neçə belə boşluğun yaranması mümkündür. Tuberkulomanın ətrafında, adətən, ocaqlar, pnevmoskleroz, ağciyər köklərində isə kirəcləşmiş limfa düyünləri aşkar edilir. Tuberkulomalarda prosesin şiddətlənməsi nəticəsində ağciyər kökünə doğru gedən perivaskulyar və peribronxial bərkimə şəklində “cığır” aşkar olunur. Plevra- nın iltihabi ve çapıqlı dəyişikliklər formasında zədələnməsi və tuberkuloma yaxınlığında bu dəyişikliklərin olması, söylədiyimiz kimi, kompüter tomoqrafiya zamanı yaxşı aşkar olunur. Hiperergik tuberkulin reaksiyala-rı, adətən, şiddətlənən tuberkulomalarda aşkar olunur və bu əlamət, yəni tuberkulinə qarşı allergiyanın olması, tuberkulomanın differensial diaqnostikasında istifadə edilə bilər. Qeyri-aktiv tuberkulomalarda və spesifik kimyəvi terapiya fonunda yaranan tuberkulomalarda isə tuberkulin reaksiyası zəif, yaxud da orta dərəcədə olur. Laborator müayinələr zamanı vərəm mikobakteriyaları bronx yuyuntusunda və bəlğəmdə, adətən, tuberkulomada dağılma, parçalanma olduqda aşkar olunur. Vərəm mikobakteriyalarının koloniyaları az sayda təsadüf olunur, ona görə də tuberkulomalarda alınan materialı bir neçə dəfə müayinə etməyə ehtiyac olur. Aşkar olunmuş vərəm mikobakteriyaları yüksək virulentliyi və vərəm dərmanlarına qarşı, hətta uzunmüddətli kimyəvi terapiyadan sonra həssaslığını saxlamış olurlar. Bu onu göstərir ki, vərəm əleyhinə preparatlar tuberkulomanın kazeozuna çətinliklə daxil ola bilir. Qanın ümumi müayinəsində nəzərə çarpacaq dəyişikliklər aşkar olunmur. Adətən EÇS 20 mm/s-dən artıq olmur. Xəstələrdə qanda qlükokortikoidlərin miqdarının artması vərəmin bu forması üçün çox xarakterikdir, ki bu da onun patogenetik mexanizmində produktiv iltihabın məhz tuberkuloma üçün xarakterik olduğunu göstərir. Bronxoloji müayinələr, adətən, diaqnozun dəqiqləşdirilməsi və differensial diaqnostika məqsədilə aparılır. Bu zaman bronxların selikli qişasında vərəm iltihabı 3-5% xəstələrdə aşkar olunur və xüsusilə də tuberkulomada parçalanma olarkən aşkar olunur. Bununla belə, 89 patomorfoloji müayinələrin nəticələri göstərir ki, tuberkulomaya yaxın olan bronxlarda və endoskopiya üçün əlçatmaz yerlərdə spesifik dəyişikliklər aşkar olunur. Prosesin uzunmüddətli getməsi ilə əlaqədar bronxlarda qeyri-spesifik dəyişikliklər xroniki produktiv və yaxud atrofik bronxit xarakterli dəyişikliklər aşkar olunur. Endoskopik müayinələr zamanı periferiyada yerləşmiş belə dəyirmi fokuslardan hər hansı bir bioptatın alınmasını qeyri-mümkün edir. Belə hallarda transtorakal punksion biopsiyaya və çox nadir hallarda isə torakotomiyaya ehtiyac olur. Xarici tənəffüsün və ürək-qan-damar sisteminin müayinəsi elə bir dəyişiklik aşkar etmir, ancaq ağciyərlərin kapilyar qan damarlarının skanoqramması tuberkuloma ətrafında bunların çox zəifləməsini aşkar edir. Beləliklə, radioizotop skanerlə müayinələr tuberkuloma ətrafında vaskulyarizasiyanın pozulmasını aşkar edirsə, bu kimyəvi terapiyanın perspektivsizliyini və cərrahi müdaxiləyə bir başa göstəriş olduğunu göstərir. Diaqnostika məqsədilə aparılan müayinələrin nəticələri tuberkulomanın aşağıdakı əsas əlamətlərini aşkar edir: ağciyərlərdə ayrıca yerləşən aydın konturlara malik və diametri 1 sm-dən böyük olan dəyirmi bir kölgə, ətraf toxumalarda tək-tək fokuslar, vərəm mikobakteriyalarının aşkar olunmaması və orqanizmin tuberkulinə qarşı yüksək həssaslığı, kliniki gedişinin zəif simptomatikası, intoksikasiya simptomlarının olmaması, yaxud da zəif inkişaf etməsi. Kliniki gedişinə görə tuberklyomaların üç variantı var: 1) reqressiya edən - tuberkuloma tədricən kiçilir və sonra yerində ocaq yaxud da ocaqlar, indurasiya sahəsi, ya da bu dəyişikliklərin hər ikisi əmələ gəlir; 2) stabil olan - xəstə müşahidə olunan dövrdə rentgenoloji dinamika aşkar olunmur; 3) proqressivləşən - tuberkulomada dağılma, perifokal iltihab və ətrafdakı ağciyər toxumasında bronxogen səpələnmə aşkar olunur. Vərəm mikobakteriyaları aşkar edilmədikdə və tuberkulinə qarşı hiperergik reaksiya olmadıqda diaqnozu müəyyənləşdirmək üçün götürülmüş bioptatın sitohistoloji müayinəsi və yaxud da aparıcı bronxdan götürülmüş möhtəviyyatın müayinəsi kömək edir. Tuberkulomanın differensial diaqnostikası zamanı ağciyərlərin şarabənzər törəmələri diaqnostik çətinliklər törədir. Belə törəmələrin sayı Ravelliyə görə (1951-ci il) 72, S.A. Reinberqə görə (1962-ci il) 84-ə qədərdir. Bunlara xoşxassəli və bədxassəli şişlər, parazitar və qeyri-parazitar dolmuş kistalar, eozinofil infiltratları, iltihabi qranulomalar, pnevmokaniozlar, kisələşmiş plevritlər və s. aiddir. Tuberkulomanı dəyirmi vərəm infiltratından fərqləndirmək üçün nəzərə almaq lazımdır ki, kliniki-rentgenoloji əlamətlərinə görə dəyirmi vərəm infiltratı əksər hallarda kəskin başlayır, intoksikasiyalarla müşahidə olunur, leykositoza, habelə neytrofillərin sola inkişafına meyllidir və EÇS artmış olur. Gözlənilmədən qanhayxırma yarana bilir və vərəm mikobakteriyaları aşkar olunur. İnfıltrat şiddətlənərkən əksər hallarda dağılma, destruksiya ilə müşahidə olunur. Bu zaman pnevmoneogen boşluq yaranır və buna xas olan bütün əlamətlərlə təzahür edir, spesifik müalicə fonunda belə infiltratlar müsbət dinamika ilə, yəni geriyə sorulma ilə xarakterizə olunur. Belə infiltratların rentgenoloji şəkli yüksək intensivliyinə baxmayaraq adətən homogen olmur və konturları girintili-çıxıntılı olur, infiltratdan ağciyər kökünə “cığır” istiqamətlənir (“tennis raketkası” simptomu). Periferik xərçəng rentgenoloji şəklinə görə tuberkulomaya bənzəyir. Ağciyər xərçəngi adətən kişilərdə 50 yaşdan sonra müşahidə olunur, tuberkulomada isə xəstələrin anamnezində xəstənin keçirmiş olduğu vərəmin bir sıra formaları, vərəmli xəstə ilə kontakt göstərilə bilər. Xərçəngə tutulmuş xəstələr vərəmli xəstələrdən daha çox ümumi zəiflikdən şikayət edir. Xərçəngli xəstələr çox az miqdarda selikli, duru, bəzən yapışqan kimi və bəzən də qanlı Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|