Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar

73 
 
 
 
 
 
 
 
AĞCİYƏRLƏRİN İNFİLTRATİV VƏRƏMİ 
 
İnfiltrativ vərəm təzə, yaxud da köhnə kəskinləşmiş vərəm ocağı ətrafında yaranan iltihabla 
xarakterizə  olunur.  Burada  təzə  ocaq  endogen  reaktivasiya  və  yaxud  ekzogen  superinfeksiya 
nəticəsində  yaranır,  köhnə  ocaq  təzə  ocaqlı  və  yaxud  ağciyər  vərəminin  digər  formalarının 
sağalması  nəticəsində  əmələ  gəlir.  İnfiltratın  yaranması  ağciyər  toxumasının  çoxsaylı  sürətlə 
artan  virulent  vərəm  mikobakteriyalarına  qarşı  hiperergik  reaksiyası  nəticəsində  baş  verir. 
Burada  əsaslı  rolu  superinfeksiyanın  güclü  olması  və  müxtəlif  xəstəliklər  (şəkərli  diabet, 
onkoloji,  böyrək  çatmamazlığı  və  s.  xəstəliklər),  psixi  travmalar,  orqanizmin  rezistentliyini 
zəifilədən digər faktorlar rol oynayır. Orqanizmin immunoloji reaktivliyindən asılı olaraq vərəm 
mikobakteriyalarının  ağciyər toxumasına patogen təsiri perifokal  iltihabi  prosesin  produktiv və 
yaxud  eksudativ  tipləri  ilə  təzahür  edir.  Areaktiv  vəziyyətdə  ağciyər  toxumasındakı  iltihabi 
proses  vərəm  mikobakteriyalarının  təsiri  altında  lap  başlanğıcdan,  yaxud  da  prosesin  gedişində 
kəsmikvari  nekrotik  xarakter  alır.  Əsas  etibarilə  produktiv  xarakterli  iltihab  zamanı  infiltratda 
qranulyasiya toxuması vərəmin şiddətlənməsi zamanı struktursuz kiçik  dənəli kazeoz kütləsinə 
çevrilir və prosesin başlanğıcında olan ocaqlar yumşalır, xaric ola bilir yəni boşluq əmələ gəlir. 
Proses şiddətlənərkən qranulyasiya toxuması fibroz dəyişikliyə və çapıqlaşmaya uğrayır, kazeoz 
ocaq quruyur, büzüşür, kapsullı ocaq əmələ gəlir. Reqresiya inkişaf etdikcə eksudativ xarakterli 

---

74 
 
infiltrat  produktiv  iltihabi  xarakter  alır.  Eksudativ  xarakterli  infiltrat  şiddətləndiyi  zaman 
iltihabın  daha  da  yayılması,  eksudatın  və  spesifik  qranulyasiyanın  kazeoz  kütləyə  çevrilməsi 
qeyd  olunur.  İnfiltratın  bu  və  ya  digər  inkişaf  proqnozu  təkcə  perifokal  iltihabın  xarakterindən 
deyil,  vərəm  mikobakteriyalarının  virulentliyindən  və  mikrob  populyasiyasının  çoxluğundan 
asılıdır. 
İnfiltrativ  vərəm  zamanı  bir  və  ya  bir  neçə  paycıq  (bronxolobulyar  infiltrat),  subseqment, 
seqment  (ən  çox  1-ci,  2-ci  və  6-cı),  payarası  yarığın  yanında  payın  kənarı  (perissisurit),  pay 
(lobit, daha çox yuxarı pay, lobar kazeoz sətəlcəm) zədələnə bilər. İnfiltratın patoloji-anatomik 
şəkli çox rəngarəngdir və bu, prosesin müddətindən və sonrakı dəyişikliklərdən asılıdır. İnfiltrat 
erkən fazalarda pnevmonik törəmələr kimi olur, daha sonrakı fazalarda isə infiltratın mərkəzində 
inkişaf etmiş produktiv fibroz dəyişikliklər ola bilər. Ətrafında infiltrat formalaşan ocaq kəskin 
yaranmış  eksudativ  və  yaxud  produktiv  iltihabdan  ibarətdir.  Lakin  əksər  hallarda  ocaq  təzə 
olmur, birləşdirici toxuma kapsulına malik olur, tərkibindəki kazeoz isə əhənglə dəlmə-deşikdir 
və  ocaqətrafı  fibrozla  əhatə  olunmuşdur.  Əksər  hallarda  perifokal  iltihabla  birləşmiş  bir  neçə 
ocaq olur. İnfiltrat iltihabi prosesə həmişə cəlb olunmuş bronxlar ətrafında yerləşmir. İnfiltratın 
xarakterini  perifokal  iltihabi  proses  müəyyənləşdirir.  Produktiv  iltihab  zamanı,  adətən, 
qranulyasion  toxuma  aşkar  olunur.  Eksudativ  iltihab  zamanı  isə  müxtəlif  xarakterli  eksudatlar 
müşahidə  olunur.  Seroz  və  kataral  eksudatlı  infiltratlar,  adətən,  kəskin  yaranır  və  ağciyər 
toxuması  strukturunun  formalaşmasına  doğru  geriyə  sorulur.  Seroz-fibrinoz  və  kataral  fibrinoz 
eksudat  hemorragik  xarakter  ala  bilər.  O,  əsas  etibarilə  histiositar  sırasından  olan  hüceyrə 
elementləri,  makrofaqlar  və  limfositlərlə  zəngin  olur.  Belə  eksudat  tamamilə  sorulmur  və 
özündən sonra birləşdirici toxuma bərkimələri qoyur. 
İnfiltrativ vərəm kliniki gedişinə və rentgenoloji xarakteristikasına görə aşağıdakı variantlara 
bölünür: 
1.
 
Buludvari  variant.  İlk  dəfə  Q.R.Rubinşteyn  tərəfindən  təsvir  olunmuşdur.  İncə,  zəif 
intensivli,  konturları  qeyri-hamar  və  yayılmış  homogen  kölgə  ilə  xarakterizə  olunur.  Əksər 
hallarda tezliklə dağılır və təzə kaverna formalaşır. 
2.
 
Dairəvi  variant  (Assman  tipli).  Zəif  intensivli  hamar  konturlu  yuvarlaq  homogen  kölgə 
kimi xarakterizə olunur. Lakin tomoqrafik müayinə zamanı müəyyən olunan erkən mərhələlərdə 
işıqlanma kimi aşkar olunan dağılma da baş verə bilər. 
3.
 
Lobit.  Ağciyərin  bütün  bir  payını  əhatə  etmiş  infiltrativ  proses.  Kölgə,  adətən  qeyri-
homogen bir və ya bir neçə dağılma boşluqları ilə müşahidə olunur. Bəzi xəstələrdə bu boşluqlar 
böyük və nəhəng ölçülərdə ola bilər. 
4.
 
Perissisurit. Bir tərəfdən hamar, о biri tərəfdən isə yayılmış kənara malik infiltrativ kölgə. 
Payarası şırım boyunca yerləşmiş 1-2 seqmenti zədələyən kölgələrdir. Bir sıra hallarda payarası 
plevranı zədələyir və bəzən də maye toplanması ilə xarakterik olur. Digər variantlarda olduğu ki-
mi, burada da dağılma baş verə bilər. 
5.
 
Lobulyar  variant.  Bir  və  ya  bir  neçə  konqlomeratlarda  qovuşmuş  iri  və  xırda  ocaqların 
yaratdığı qeyri-homogen kölgə kimi xarakterizə olunur. 
Bütün  kliniki  rentgenoloji  variantlar  üçün  təkcə  infiltrativ  kölgə  deyil  (əksər  hallarda 
dağılma ilə), həm də infiltrat yaranmış ağciyərdə və о biri ağciyərdə bronxogen səpələnmə ilə də 
müşahidə olunur. Bir sıra hallarda infiltrativ vərəmli xəstələrdə endobronxitin müxtəlif formaları 
olur.  İnfiltrativ  vərəmin  tam  mahiyyətini  əks  etdirmək  üçün,  adətən  kliniki-rentgenoloji 
variantların da göstərilməsi çox vacibdir. Çox nadir hallarda infiltrativ vərəm əlamətsiz, yaxud 
da  zəif  əlamətli  gedişə  malik  ola  bilər.  Tam  əksər  xəstələrdə  infiltrativ  vərəmin  kliniki  gedişi 

---