Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
67 sümüyünün üstü və altındakı ocaqlar aydın görünür. Perkussiya zamanı zirvələrdə perkutor səsin kütlüyü, auskultasiya zamanı kəskin tənəffüs fonunda yaş xırıltılar eşidilir. Vərəmin ocaqlı formasında məhdud perifokal plevrit yarana bilir ki, bu zaman plevranın sürtünmə küyü əmələ gəlir. Ağciyər toxuması ocaqlar ətrafında limfositlər və polinuklearlarla bir qədər infiltratlaşmış olurlar. Xroniki ocaqlı vərəm zamanı kazeoz yaxşı inkişaf etmiş birləşdirici toxuma kapsulu ilə əhatə olunmuşdur. Ocağın kazeoz kütləsi və kapsulu hüceyrə elementləri ilə zəngin olur. Ocaq kalsinasiyaya uğrayırsa, iltihabi reaksiya yox olur. Belə ocaq kalsinat və yaxud petrifikat adlanır. İnkapsulyasiyalı ocağın ətrafında ağciyər toxuması sklerotik dəyişikliklərə uğradığına görə vərəmin xroniki ocaqlı formasını fibroz ocaqlı vərəm adlandırırlar. Sklerotik dəyişikliklər plevra üzərində də müəyyən olunur. Prosesin inkişaf etməsi nəticəsində xroniki ocaqlı vərəm zamanı bərk və kalsinasiyaya uğramış ocaqlarla bərabər yeni ocaqlar da aşkar etmək olur. Əsas etibarilə produktiv xarakterli bu ocaqlar infeksiyanın limfogen və yaxud bronxogen yolla yayılması nəticəsində əmələ gəlir. Vərəm qranulyasiyası ocaq ətrafında böyüyə bilir və kazeoz kütlənin durularaq bronx boşluğuna çıxması nəticəsində parçalanma, dağılma boşluğu yaranır. İltihabi prosesin bu mərhələsinə qədər ocaqlar adətən, pnevmonik fokus yaratmış olular ki, bu da vərəmin daha geniş yayılmış infiltrativ forması üçün xarakterikdir. Köhnə ocaqların kəskinləşmə meyli qalıq dəyişikliklərin xarakterindən, müddətindən və orqanizmin reaktiv-liyinin vəziyyətindən asılıdır. Diri, virulent vərəm mikobakteriyaları uzun müddət orqanizmdə qala bilirlər (bilavasitə ocaqlarda və limfatik düyünlərdə). Müəyyən olunmuşdur ki, ağciyərdə ocaqlar əmələ gələrkən müəyyən fiziki-kimyəvi dəyişikliklər müşahidə olunur. Vərəm mikobakteriyalarının düşdüyü yerdə mühitin qələviliyi PH turşuluğa tərəf dəyişir ki, bu da ağciyərin iltihabi sahəsinin məhdudlaşmasında iştirak edən birləşdirici toxuma aktivliyini stimulə edir. Vərəmə tutulmuş insanda yayılmış infiltrativ pnevmonik proses deyil, məhdud ocaqlı dəyişikliklərin əmələ gəlməsi üçün orqanizmin reaktivliyinin müəyyən həddə olması, yəni tuberkulinə qarşı orqanizmin yüksək həssaslığının olmaması və immunitetin nəzərə çarpacaq dərəcədə zəifləməməsi çox vacibdir. Odur ki, ağciyərlərin ocaqlı vərəmi zamanı tuberkulin sınaqları normergik həddə olur, biokimyəvi göstəricilər isə kəskin dəyişmiş olmur. Ağciyərlərin ocaqlı vərəmi xroniki ilkin vərəm zamanı da baş verə bilər. Müasir zamanda belə xəstələr az olmaqlarına baxmayaraq vardır. Əgər uzun müddət aktiv proses divar aralığı limfa düyünlərinin tərkibində qalırsa, belə xəstələrdə vərəmin bu və ya digər mərhələsində ocaqlı prosesin yaranması mümkündür. Əgər hematogen səpələnmə varsa, ocaqlar ağciyərlərin zirvələrində meydana gəlir. Əgər limfobronxogen səpələnmə baş verirsə, ocaqlar ağciyərlərin orta və aşağı şöbələrində formalaşır. Bronxodenit və endobronxitin olduğu tərzdə daha çox ağciyərin orta və aşağı paylarında ocaqlar əmələ gəlir. Əgər divar aralığı limfa düyünlərində xroniki iltihabi proseslə bərabər, iri bronxların və traxeyanın vərəmi varsa, bu halda yeni ocaqlı proses əksər hallarda ağciyərin orta və aşağı paylarında meydana gəlir. Nəhayət, ocaqlı vərəm müstəsna hallarda hematogen səpələnmə nəticəsində ekstropulmonal aktiv vərəm ocaqlarından da əmələ gəlir. Bununla belə, bəzən ayrı-ayrı xəstələrdə sümüklərin, oynaqların, böyrəklərin, tənasül orqanlarının və digər orqanların vərəmi ağciyərlərdə yeni ocaqların meydana gəlməsinə səbəb olur. Lakin yaşlı insanlarda bir qayda olaraq, ocaqlı proses daha çox ağciyərlərin zirvəsində olan ocaqların kəskinləşməsi nəticəsində inkişaf edir, ona görə də əksər hallarda ocaqlı vərəm yaşlılarda ağciyərlərin zirvəsində yerləşir. 68 Adətən ocaqlı vərəm vərəmin erkən təzahürlərinə aid edilir. Ocaqlı vərəm erkən formaya о zaman aid edilə bilər ki, ocaqlı dəyişikliklər xəstəliyin erkən əlamətlərinin təzahürləri kimi, onun başlanğıcı kimi görünsün. Ocaqlı vərəm həqiqətən də ağciyər vərəminin ən erkən və ən birinci təzahürləridir. Bununla belə, bütün hallarda ocaqlı vərəm erkən formaya aid edilə bilməz. Ağciyərlərin ocaqlı vərəmi xroniki gedişə də malik ola bilər. Xəstə bilmədən xəstəliyin başlanğıcından çox illər keçdikdən sonra xəstəlik aşkar oluna bilər və bu halda belə vərəmə erkən vərəm demək olmaz. Ona görə də son zamanlar ağciyərlərin ocaqlı vərəmini erkən deyil, kiçik forma adlandırmağa başlamışlar. Vərəmin kiçik formaları - xəstəliyin elə təzahürüdür ki, bu zaman vərəmin iltihabi prosesi məhdud xarakterli olur, parçalanma və dağılma olmur. Bunu əsas tutaraq ağciyərlərin ocaqlı vərəmi həqiqətən də kiçik formaya aid edilə bilər. Ağciyərlərin ocaqlı vərəmi ağciyər prosesinin təkcə başlanğıcı deyil, ağciyər vərəminin digər kliniki formalarının nəticəsi kimi də ola bilər. Əvvəllər ağciyərlərin ocaqlı vərəminin belə mexanizmi barədə yazmırdılar. Müasir zamanda ilk dəfə aşkar olunmuş xəstələrin əksəriyyətini müalicə etmək mümkün olduğuna görə, ocaqlı vərəmin belə genezinə tez-tez rast gəlinir. Xəstələrdə ocaqlı vərəm vərəm prosesinin başlanğıcı deyil, infiltrativ, kavernoz, səpələnmiş ağciyər vərəminin involyusiyasının sağalmasının nəticəsidir. Faktiki olaraq ağciyər vərəminin istənilən forması sağalma, involyusiya proseslərində transformasiyaya uğrayaraq ocaqlı dəyişikliklərə keçə bilir. Belə halda ağciyərlərin ocaqlı vərəmi diaqnozu sağalma mərhələsində qoyulur və əgər sağalma davam edirsə, ocaqlı dəyişikliklərin aktivlik əlamətləri yox olursa, bir müddət sonra diaqnoz dəyişir və fibroz-ocaqlı dəyişikliklər vərəmdən sağalmadan sonra qalıq əlamətlər kimi göstərilir. Əlbəttə mütləq deyil ki, ocaqlı vərəmin sağalması nəticəsində fibroz-ocaqlı dəyişikliklər əmələ gəlsin. Ocaqlar sorula bilər və onların yerində məhdud çapıq dəyişikliklər qala bilər. Ocaqlı vərəm bütün hallarda involyusiyaya uğramır. Qalıq ocaqlarda vərəm mikobakteriyalarının qalması ocaqlı prosesin kəskinləşməsinə və inkişafına səbəb ola bilər ki, bu da infiltratların yaranmasına, hətta dağılmaya, parçalanmaya səbəb ola bilər. Belə kəskinləşmələr əsasən çox saylı ocaqlar tamamilə sorulmadıqda, inkapsulyasiyaya uğradıqda, yəni aktivliklərini xeyli dərəcədə kapsul içərisində saxladıqları hallarda baş verir. Belə hallarda ağciyərlərin ocaqlı vərəmi destruktiv prosesə başlanğıc ola bilər. Ocaqlarda kazeoz kütlənin parçalanması və sekvestrasiyası parafokal kavernanın yaranmasına səbəb olur, ağciyər toxumasının qonşu sahələrinə mikobakteriyaların bronxogen, yaxud kontakt yolla nüfuz etməsi isə yeni ocaqların yaranmasına səbəb olur. Ağciyərlərin ocaqlı vərəmi zəif kliniki əlamətləri ilə xarakterizə olunur, yəni klinikasi о qədər qabariq deyil ki, bunu xəstə hər an hiss edə bilsin. Ağciyərlərin ocaqlı vərəminin klinik əlamətlərini 2 qrupa bölmək olar: I -ümumi intoksikasiya sindromu, II - döş qəfəsi əlamətləri, yəni tənəffüs orqanlarının zədələnməsi ilə yaranan əlamətlər. Hər iki qrup əlamətlər, adətən xəstələrdə xəstəliyin kəskinləşməsi, infiltrasiya, yaxud da dağılma fazasında özünü göstərir. Ancaq bəzi xəstələrdə yalnız kəskinləşmə fazasında deyil, ocaqların stabil, sönmüş mərhələsində də bəzi əlamətlər olur. Ağciyərlərin ocaqlı vərəminin müxtəlif təzahürləri ilə bağlı daha çox onun üçün xarakterik olan termorequlyasiyanın subfebril temperatur formasında pozulmasıdır. Bu adətən, günün ikinci yarısı, yaxud axşam, çox nadir hallarda isə səhərlər olur. Eyni zamanda xəstələr yanaqlarında və yaxud da bütün bədənlərində yanğı hiss edirlər. Qısa müddətli azacıq titrəmə hiss olunur. Bu, çox yüngül tərləmə ilə əvəz olunur. Xəstələr tez yorulmaqdan, iş qabiliyyətinin zəifliyindən, əsəbilikdən və pis yuxudan da şikayət edirlər Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|