Xaqani Şİrvani seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
________________Milli Kitabxana________________ Burada - Xaqani Xəlifənin qoşun əhlini tərif edərkən onları səyyarələrin xüsusiyyətləri ilə müqayisə edir. Burada - Müştəri - (Yupiter), Zühəl - (Saturn), Mərrix - (Mars) səyyarələrinin adı çəkilir. Qədim astrologiyaya görə Müştəri səadət və mülayimlik, başına tac qoymuş Zühəl hökmranlıq, Mərrix müharibə, qəzəb rəmzləridir. Xaqani hər üç əlamətin Xəlifə qoşununda mövcud olduğunu qeyd edir. Səh. 36. Sanki zər atırdnn, gəldi də çahar. Yəni bəxtim gətirdi. Məlumdur ki, nərd oyununda ilk əvvəl zərlərin qoşa dörd gəlməsi nəqş hesab olunur. Səh. 37. Xilqətin dörd arxı, görürsən əgər, Sənə qibtə edər, paxıllıq edər.
istəyir ki, yaradılış özü sənin şərafətinə qibtə edir. Səh. 37. "Zəbur" nəğməsidir şirin nəğməsi... Gözəl səsli Davud peyğəmbərin "Zəbur" (dini kitab) oxumasına işarədir.
Xəlilullah olmuş dövründə atam, Deməli, əslində nəccar oğluyam. Məlumdur ki, Xaqaninin atası Əli nəccar idi. Məşhur İbrahim Xəlilullah peyğəmbərin atası Azər də nəccar olduğundan İbrahim Xaqani özünü İbrahim Xəlilullah və atasını da onun atası Azər ilə müqayisə edir. Səh. 37. Qəlbimin oğlunu qurban gətirdim. Xaqani, İbrahim peyğəmbərin öz oğlu İsmayılı qurban etdiyini xatırladaraq, öz şerlərini qurban gətirdiyini bildirir. Səh. 38. İndi, bir özün de, şad olmazmı bəs, Kənandan çıxaraq Misrə çatan kəs? Bu beytdə məşhur Yusif və Züleyxa əhvalatı yada salınmışdır. Bu dastana görə Kənanlı Yəqubun oğlu Yusifi öz qardaşları quyuya salıb qayıtdıqdan sonra yoldan keçən tacirlər Yusifi quyudan çıxarıb, Misirə aparırlar. Yusifin diri olduğundan xəbər tutan Yəqub çox sevinir. Bu hadisə həm "Quran"da, həm ayrıca mənzum əsər halında, həm də Füzulinin "Hədiqət-üs-süəda" əsərində geniş təsvir edilmişdir.
Əgər üzük qaşı qiymətlidir, bil, Onun muma işi düşməmiş deyil. Məlumdur ki, qədim zamanlarda böyük adamlar öz üzük qaşlarına adlarını yazdırar və onu möhür kimi işlədərmişlər. Əksər halda bu möhür mum üzərində basılarmış. Xaqani demək istəyir ki, o qədər qiymətli üzüyün də ən dəyərsiz muma işi düşür. Burada şair, Xəlifənin də Xaqani şerinə müəyyən mənada möhtac olduğunu nəzərə çarpdırır. Səh. 40. ________________Milli Kitabxana________________ Bu üzüyün qaşı bahadır, düzü, Camın gövhəridir, Cəmşidin gözü. Tarixi əfsanəyə görə guya, qədim İran padşahı Cəmşidin camı "geytinüma", yəni dünyanı göstərən adlanmışdır. Bu sehrli camda arzu edilən şəxsin harada və nə vəziyyətdə olduğu gorünərmiş. Burada Xaqani Cəmaləddinin verdiyi üzüyün Cəmşidin camından daha üstün ecaza malik olduğunu qeyd edir. Səh. 40. Bu üzük zidd olmuş, bil, Əhrimənə... Zərdüştilərə görə şər və qaranlıq allahı olan Əhrimən Cəmşidin möhründən qorxub qaçmışdır. Burada - Xaqani, Cəmaləddinin verdiyi üzükdən də şər və fəlakətin uzaq olacağını qeyd edir.
Onun hüzurundan, öpərək yeri, Sədi-Əkbər kimi qayıtdım geri.
səyyarələrindən birinin adıdır (Çox ehtimal ki, Müştəri səyyarəsi nəzərdə tutulur). Xaqani öz dövrünün nücum elminə nə qədər yaxşı bələd olduğunu göstərməklə, eyni zamanda özünü xoşbəxt hesab edib, İraqdan geri döndüyünə işarə edir. Səh. 41. Gəlib hüzuruma, dil tökdü bubbu. Şərq əfsanələrində bubbu (hüdhüd) quşu Süleyman peyğəmbərdən Bilqeysə xəbər aparıb-gətirən qasid kimi təsvir edilmişdir. O, eyni zamanda xəbərçi rəmzi kimi də məşhurdur. Burada - Xaqani şahın üzüyü almaq üçün gələn yaltaq elçisini də həqarətlə bubbu adlandırır.
Qəzəb Tuğan şaha tərəf çəkərdi, Tamah Təkin şaha tərəf çəkərdi.
silsiləsinin banisinə işarədir (X əsr). Səh. 43. Yeddi qat gözümdə tez işıqlandı, Doqquz qat elə bil alışdı, yandı.
ibarət hesab edilən fələklərə işarədir. Səh. 44. Adəm qırx səhərdə görmüşsə nələr. Dini əfsanəyə görə guya Allah insanların babası hesab edilən Adəmi 40 gün müddətinə yaratmışdır. Səh. 44. Boynunda var idi onun həmayil, Yox, dörd kitab idi, həmayil deyil.
"Quran"dan ibarətdir. Səh. 45. ________________Milli Kitabxana________________ Söhbətə başladı; yarım hilalı, Açılar-açılmaz, mən oldum halı.
anladım.
Səh. 45. Günəşi andıran parlaq sədəflə, Otuz iki ulduz parladı səflə. Burada - birinci misra Xızrın ağzına, ikinci misra isə onun dişlərinə işarədir. Səh. 47. Durma kölgəsində ikirənglinin... İkirəngli - gecə və gündüzə, başqa sözlə, ikiüzlü dünyaya işarədir. Səh. 48. Dörd ana, doğrudan, qəribədir bu: Nə üçün, görəsən, üç inci doğdu?
cəmadat və heyvanat) ibarətdir. Xaqani demək istəyir ki, necə oldu ki, dörd ünsürdən biri-birinə bənzəməyən üç tipli varlıq əmələ gəldi. Səh. 49. "Quran"ı bəzədi Osmanın qanı. Məlum olduğu üzrə "Quran"ı yazan üçüncü böyük xəlifə Osmandır. O öz evində öldürülərkən qanı yazmaqda olduğu "Quran" üzərinə tökülmüşdür. Səh. 49. Son uçmaq istəsən Turi-Sinayə, Heç zaman meyl etme Puri-Sinayə.
məşhur filosof təbib Əbu Əli ibn Sinadır. Xaqani demək istəyir ki, əgər sən də Musa kimi Allahla danışmaq şərəfinə nail olmaq istəyirsənsə, Əbu Əli ibn Sinanın dalınca getmə! Səh. 49. Gəl, ey Puri-Əli, üz tut Allaha, Gəl, Əbu-Əlidən az danış daha. Puri-ədli Xaqani özüdür. Yəni, ey nəccar Əlinin oğlu Xaqani, Əbu Əli Sinadan az danış!
Gəl, dinə arxalan, unutma dini, Böyük sanma yunan Uqlidisini. Üqlidis (Evklid) eramızdan əvvəl IV əsrdə yaşamış məşhur yunan alimidir. İlk dəfə nücum və riyaziyyat elmi sahəsində böyük şöhrət qazanmışdır. Xəyyam və Nəsirəddin Tusi onu yaxşı tanımış və yeri gəldikcə tənqid də etmişlər. Səh. 51. Nəmrudtək səni də dünya aldatmış. Nəmrud - qədim Misirdə Allahlıq iddiası edən hökmdardır. Guya o, bu dünyada cənnət və cəhənnəm yaratmaq fikrinə düşmüşdür. Səh. 51. Bu solğun üzlüyə qapılma bir an, Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|