Yer tuzishning ilmiy asoslari

0 ‘zbekistonda jamoa x o ‘jalikiarining o'rlacha yer maydonlari (2000 y), mln ga
Viloyatlar
Umumiy
mavdoni
Qishloq xo'jalik
yerlari
Haydalma
yerlar
Qoraqolpog'iston Respublikasi 18590,9
11977,9
2857,4
Andijon
1844,2
1222,3
1293,6
Buxoro
19060,0
14341,4
1361,5
Jizzax
7843,0
6387,5
1615,2
Navoiy
89233,2
83917,5
1240,0
Namangan
4345,8
2548,9
1743,1
Saniarqand
4727,2
3833,6
1123,0
Sirdarvo
3333,4
2537,6
2522,9
Surxandaryo
10073,4
7125,7
2051,4
Toshkent
3232,2
2215,9
1417,5
Farg'ona
3217,3
1696.4
1893,9
Xorazni
3202,2
2061.4
1575,5
Qashqadaryo
11202,2
9338,7
2197,4
4
—
28
49

---

Qishloq xo'jaligi ihniy-tekshirish muassasalari va o'quv yurtlari 
o'z egaliklari va foydalanishlarida eksperimental o'quv va boshqa 
maqsadlar uchun yerlarga ega. Harakatdagi yer qonunchiligi bo'yicha 
yer egaliklarining butunligi yer islohotida saqlanadi.
Y ordam chi qishloq xo'jalik yerlari sanoat va boshqa korxonalar, 
tashkilotlar va muassasalar yonida tashkil etiladi. Ular qishloq xo'jalik 
m ahsulotlarini ishlab chiqarish, ishchi va xizm atchilarni oziq-ovqat 
bilan ta ’m inlashni yaxshilash uchun m o'ljallanadi. Bunday korxo- 
n a la r n i. tashkil etish usullari h ar xil; aholisi kam m intaqalarda 
o'zlashtirish uchun yaroqliroq yer massivlari tanlanadi, aholi zich 
joylashgan m intaqalarda esa ular foydalanilmaydigan yerlari bor xo‘- 
jaliklar hududida hamda zahira va o'rm on fondi yerlarida joylashtiriladi.
Jarhoa bog'dorchiligi va polizchiligi qishloq xo'jaligi yer egaligi va 
yerdan foydalanishining birlam chi yoki ikkilamchi shakllari k o 'ri- 
nishida bo'ladi. Yer bog'dorchilik uchun ishchi va xizmatchilarga meros 
qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilishga yoki jamoa polizchiligi uchun 
vaqtincha foydalanishga beriladi.
Jam oa bog'dorchiligi va polizchiligini tashkil etish uchun fuqarolar 
bog'dorchilik-uzum chilik yoki polizchilik shirkatlariga birlashadilar. 
Bog'dorchilik- uzumchilik yoki polizchilik shirkatining har bir a ’zosiga
0,06 gektargacha va polizchilik shirkatining har bir a ’zosiga 0,08 
gektargacha o 'lch am d a yer uchastkalari beriladi, yo'llarni, sug'orish 
tarm oqlarini joylashtirish, um um iy foydalanish m intaqalari uchun 
zarur yer m aydonlari ajratiladi.
Shaxsiy yerdan foydalanish O 'zbekistonda qishloq xo'jaligini 
kollektivlashtirish tugatilishigacha asosiy o 'rin n i egallab turdi. 
Keyinchalik u tom orqa yerlari va xizmat chek yerlari bilan cheklanib 
qoldi. Q ishloqlarda mustaqil dehqon xo'jaliklari um um an qolmadi.
Tom orqa yer oldin korxonalarning yerlari bo'lib, ular kolxoz- 
chilarga, ishchi va xizm atchilarga, nogironlarga, pensionerlarga 
shaxsiy yordam chi xo'jalik uchun ikkilamchi foydalanishga berilgan 
edi. H o zir ular qishloqlar m a ’m uriyati ixtiyoriga berilgan. Res- 
publikamiz mustaqillikka erishganidan keyin tom orqa yerlarining 
umumiy maydoni keskin kengaytirildi, ular meros qilib qoldiriladigan 
um rbod egalik qilish huquqi bilan beriladi.
Transport va o'rm on xo'jaligi ishchilarining ayrim toifalariga kar- 
toshka, sabzavot va boshqa m ahsulotlarni yetishtirish"uchun xizmat 
chek yerlari ajratiladi.
50

---

Tom orqa yerlarining ishchilar, xizm atchilar va boshqa fuqarolar 
xizmat chek yerlari bilan birgalikdagi umumiy maydoni 2000 yil
642.9 ming ga ga teng bo ‘ldi. Shu jum ladan sug‘oriladigan yerlar
481.9 ga. Shaxsiy yerdan foydalanuvchilar kichik yerlarga ega bo‘lishiga 
qaram asdan ham m a vaqt oziq-ovqat jam g'arm asiga k o ‘p miqdorda 
kartoshka, sabzavot, poiiz ekinlari, meva, sut, go'sht yetkazib berib 
turdi. Shuning uchun ham shaxsiy tom orqa xo‘jaliklari maydoni res- 
publikamiz mustaqillikka erishganidan keyin kengaytirildi.
0 ‘zbekistonda keng hududlarda va h ar xil tabiiy-iqtisodiy sha- 
roitlarda qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishi yer egaliklari va yerdan 
fo y d a la n u v c h ila rn in g h a r xil s h a k lla rig a , u la rn in g o q ilo n a
tarkibiga m uhtoj.