2.
Orol va orol bo‗yi muammolari, suv resurslarini muhofaza qilish va ulardan oqilona
foydalanish;
3.
Agrosanoat kompleksida ekologik
muamolarni hal qilish;
4.
Tabiatdagi suvlarning sanoat chiqindilari, pestitsidlar va mineral o‗g‗itlar bilan
ifloslanishga yo‗l qo‗ymaslik;
5.
O‗simlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish va qayta tiklash, milliy bog‗larni
kengaytirish va boshqalar.
YUqorida qayd qilib o‗tilgan masalalarni hal qilishda va vatanimizda ekologik
muvozanatni asrash uchun ekologik ta‘lim tarbiya va tabiatni muhofaza qilish masalalarining
ilmiy asoslarini chuqur va har tomonlama o‗rganishga, inson faoliyati natijasida biosferada
ro‗y berayotgan hodisalarning sabab va qonuniyatlarini tahlil qilish asosiy masalalardan
hisoblanadi. Tabiatni muhofaza qilish, yoshlarni ekologik, estetik, ma‘naviy va ularni
mehnatga o‗rgatish hozirgi kunning dolzarb masalalaridan hisoblanadi.
Ekologik ta‘lim tarbiya litsey, kollej va oliy o‗quv yurtlarining talabalarini o‗z ichiga
oladi. Unda tabiat go‗zalliklarini sevish, ulardan estetik zavq olish ruhida tarbiyalashni taqozo
qiladi. YOsh avlodga ekologik ta‘lim va tarbiya berish murakkab, uzoq davom etadigan
jarayon hisoblanadi. YOshlar tabiat haqidagi dastlabki tasavvurlarni odatda o‗z uylarida
oladilar. YOshlari ulg‗aygan sari ularning tabiatga bo‗lgan munosabatlari ijobiy tomonga
o‗zgarib boradi. SHuning uchun ham ota-onalar o‗z farzandlarini ekologik masalalar haqidagi
tushunchani ularning ongiga singdirib, tabiatni sevish tuyg‗usini shakllantirib borishlari shart.
YOshlarda ekologik madaniyatni shakllashtirish uchun barcha oliy o‗quv yurtlarida ekologiya
fanini fuqurroq va mukammal o‗qitish lozim. Ana shundagina yuqorida aytib o‗tilgan
muammolarni bajarish oson bo‗ladi. Hozirgi kunda ekologiya dasrlari ko‗pchilik oliy o‗quv
yurtlarida o‗qitilmaydi.
Tabiatni muhofaza qilish va ekologik tarbiya masalasi pedagogika va psixologiya
masalalarining eng muhim tarbiyaviy qismidir. Insonlarda tabiat qonunlariga to‗la rioya etish
to‗g‗risida va bu sohada Vatan, xalq, davlat va kelajak avlod oldidagi burch tuyg‗usi va
mas‘uliyat hissi yaratilmasa, ularda to‗la ekologik ong va tafakkur hosil bo‗lmaydi. Ekologik
ong va tafakkurga ega bo‗lgan inson o‗z mehnat faoliyatida tabiatga ta‘sir etish qanday
oqibatlarga olib kelishi mumkinligini oldindan ko‗rib, ongli ravishda ish ko‗radi. Ekologik
tarbiya – ahloqiy tarbiyaning ajralmas qismidir. Qishilarda ekologik ong va tafakkurni,
ekologik dunyoqarashni hosil qilish tabiatni to‗g‗ri tushunishga yordam beradi va kelajakda
sog‗lom hayotiy muhitni yaratishda kafolat beradi. Kelajak avlod uchun go‗zal tabiatimiz
go‗zalligicha qolaveradi.
IV. ЛАБОРАТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАР УЧУН МАТЕРИАЛЛАРИ
Laboratoriya mashg‘ulotlarning tavsiya etiladigan mavzulari
№
Laboratoriya ishining
nomi
Mustaqil vazifalarni bajarish uchun zarur
bo`lgan
asbob-uskunalar,
reaktivlar
materiallar va us.ta‘lim
Adabiyotga
ko`rsatma
1
Hayot muhitlari: suv, er-
tuproq, havo va tirik
organizm.
Yashash
muhitlarining
o‗ziga
xosligi. Moslanish.
O‘simliklarni
issiqqa
chilamligini
aniqlash
(Motskov usuli)
Har xil o‘simliklar bargi, 0,2 n. HCl
eritmasi, suv hammomi, termometr, Petri
likopchasi, pinset, suvli stakan.
Bu mashg‘ulotda keying laboratoriya
mashg‘uloti uchun tajibalar qo‘yamiz.
Buning uchun osimlik urug‘larni turli xil
haroratda unuvchanligini Serebryakov
usulida aniqlash uchun feltr qog‘ozi bilan
namlangan Petri likopchasiga urug‘lar
sanab solinadi va termostatga va xona
xaroratida 1 xafta saqlanadi. Chashka
petri kosachasi, filtr qog`oz, har xil
urug`lar, suv.
―Ekologiya
asos-
lari‖ Simon A.Levin
Ekologiya
Ergashev
A,
YUlchieva
M,
Axmedov
O‗,
Abzalov A
2
Ekologik
omillar,ularning
organizmga ta‘sir etish
qonuniyatlari. Ekologik
nisha.
Chashka petri kosachasi, filtr qog`oz, har
xil urug`lar, suv, qizil lavlagi, 0,5 va 1,0
moliyarli
saxoroza
eritmasi,
maydalangan muz bo‘laklari, 25-30
o
S li
termometr, slalpel, ustara, probirkalar,
mikroskop, buyum oynasi va qoplag‘ich
oynalar,
kichkina
cho‘tka,
oynaga
yozadigan qalam, filtr qog‘ozi.
Ekologiya
asoslari
Simon A.Levin
Ekologiya
Ergashev A,
YUlchieva M,
Axmedov O‗,
Abzalov A
3
Populyasiyaning tuzilishi
unda
organizmlarning
joylashishi
Bir nechta o‘simlik namunalarining yosh
o‘simtasi,
millimetrlarga
bo‘lingan
qog‘oz yoki lineyka, qorong‘I shkaf.
Talabalarning nazariy bilimlarini sinash.
Ekologiya asoslari
Simon A.Levin
Ekologiya
Ergashev
A,
YUlchieva
M,
Axmedov
O‗,
Abzalov A
4
Populyasiyalar orasidagi
bog‗lanishlar,
populyasiyalar
dinamikasi
Laboratoriyamikroorgani
zmlarga
fizik
va
kimyoviy
omillarning
ta‘siri
Indicator,
Talabalarning
nazariy
bilimlarini sinash.
Ekologiya
asoslari
Simon A.Levin
Ekologiya
Ergashev A,
YUlchieva M,
Axmedov O‗,
Abzalov A
5
Biotsenozlar (jamoalar)
xaqida
tushuncha,
Organizmlar
orasidagi
munosabat
tiplpri,
turlararo
munosabatlar
Talabalarning nazariy bilimlarini sinash.
Ekologiya asoslari
Simon A.Levin
Ekologiya
Ergashev A,
YUlchieva M,
Axmedov O‗,