Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

2.
 
Orol  va orol  bo‗yi  muammolari,  suv resurslarini  muhofaza qilish  va  ulardan oqilona 
foydalanish; 
3.
 
Agrosanoat kompleksida ekologik muamolarni hal qilish; 
4.
 
Tabiatdagi  suvlarning  sanoat  chiqindilari,  pestitsidlar  va  mineral  o‗g‗itlar  bilan 
ifloslanishga yo‗l qo‗ymaslik; 
5.
 
O‗simlik  va  hayvonot  dunyosini  muhofaza  qilish  va  qayta  tiklash,  milliy  bog‗larni 
kengaytirish va boshqalar. 
YUqorida  qayd  qilib  o‗tilgan  masalalarni  hal  qilishda  va  vatanimizda  ekologik 
muvozanatni asrash uchun ekologik ta‘lim tarbiya va tabiatni muhofaza qilish masalalarining 
ilmiy  asoslarini  chuqur  va  har  tomonlama  o‗rganishga,  inson  faoliyati  natijasida  biosferada 
ro‗y  berayotgan  hodisalarning  sabab  va  qonuniyatlarini  tahlil  qilish  asosiy  masalalardan 
hisoblanadi.  Tabiatni  muhofaza  qilish,  yoshlarni  ekologik,  estetik,  ma‘naviy  va  ularni 
mehnatga o‗rgatish hozirgi kunning dolzarb masalalaridan hisoblanadi. 
Ekologik ta‘lim tarbiya litsey, kollej va oliy o‗quv yurtlarining talabalarini o‗z ichiga 
oladi. Unda tabiat go‗zalliklarini sevish, ulardan estetik zavq olish ruhida tarbiyalashni taqozo 
qiladi.  YOsh  avlodga  ekologik  ta‘lim  va  tarbiya  berish  murakkab,  uzoq  davom  etadigan 
jarayon  hisoblanadi.  YOshlar  tabiat  haqidagi  dastlabki  tasavvurlarni  odatda  o‗z  uylarida 
oladilar.  YOshlari  ulg‗aygan  sari  ularning  tabiatga  bo‗lgan  munosabatlari  ijobiy  tomonga 
o‗zgarib boradi. SHuning uchun ham ota-onalar o‗z farzandlarini ekologik masalalar haqidagi 
tushunchani ularning ongiga singdirib, tabiatni sevish tuyg‗usini shakllantirib borishlari shart. 
YOshlarda ekologik madaniyatni shakllashtirish uchun barcha oliy o‗quv yurtlarida ekologiya 
fanini  fuqurroq  va  mukammal  o‗qitish  lozim.  Ana  shundagina  yuqorida  aytib  o‗tilgan 
muammolarni bajarish  oson bo‗ladi.  Hozirgi  kunda ekologiya dasrlari ko‗pchilik  oliy o‗quv 
yurtlarida o‗qitilmaydi. 
 
Tabiatni  muhofaza  qilish  va  ekologik  tarbiya  masalasi  pedagogika  va  psixologiya 
masalalarining eng muhim tarbiyaviy qismidir. Insonlarda tabiat qonunlariga to‗la rioya etish 
to‗g‗risida  va  bu  sohada  Vatan,  xalq,  davlat  va  kelajak  avlod  oldidagi  burch  tuyg‗usi  va 
mas‘uliyat hissi yaratilmasa, ularda to‗la ekologik ong va tafakkur hosil bo‗lmaydi. Ekologik 
ong  va  tafakkurga  ega  bo‗lgan  inson  o‗z  mehnat  faoliyatida  tabiatga  ta‘sir  etish  qanday 
oqibatlarga  olib  kelishi  mumkinligini  oldindan  ko‗rib,  ongli  ravishda  ish  ko‗radi.  Ekologik 
tarbiya  –  ahloqiy  tarbiyaning  ajralmas  qismidir.  Qishilarda  ekologik  ong  va  tafakkurni, 
ekologik  dunyoqarashni hosil  qilish tabiatni to‗g‗ri tushunishga  yordam  beradi  va kelajakda 
sog‗lom  hayotiy  muhitni  yaratishda  kafolat  beradi.  Kelajak  avlod  uchun  go‗zal  tabiatimiz 
go‗zalligicha qolaveradi. 
 
 
 

---

IV. ЛАБОРАТОРИЯ  МАШҒУЛОТЛАР УЧУН МАТЕРИАЛЛАРИ  
 
Laboratoriya mashg‘ulotlarning tavsiya etiladigan mavzulari 
№ 
Laboratoriya ishining 
nomi 
Mustaqil vazifalarni bajarish uchun zarur 
bo`lgan 
asbob-uskunalar, 
reaktivlar 
materiallar va us.ta‘lim 
Adabiyotga 
ko`rsatma 
1 
Hayot  muhitlari:  suv,  er-
tuproq,  havo  va  tirik 
organizm. 
Yashash 
muhitlarining 
o‗ziga 
xosligi. Moslanish.  
O‘simliklarni 
issiqqa 
chilamligini 
aniqlash 
(Motskov usuli) 
Har  xil  o‘simliklar  bargi,  0,2  n.  HCl 
eritmasi, suv hammomi, termometr, Petri 
likopchasi, pinset, suvli stakan.  
Bu  mashg‘ulotda  keying  laboratoriya 
mashg‘uloti  uchun  tajibalar  qo‘yamiz. 
Buning uchun osimlik urug‘larni turli xil 
haroratda  unuvchanligini  Serebryakov 
usulida aniqlash uchun feltr qog‘ozi bilan 
namlangan  Petri  likopchasiga  urug‘lar  
sanab  solinadi  va  termostatga  va  xona 
xaroratida  1  xafta  saqlanadi.  Chashka 
petri  kosachasi,  filtr  qog`oz,  har  xil 
urug`lar, suv. 
―Ekologiya 
asos-
lari‖ Simon A.Levin 
Ekologiya  
 
Ergashev 
A, 
YUlchieva 
M, 
Axmedov 
O‗,  
Abzalov A 
2 
Ekologik 
omillar,ularning 
organizmga  ta‘sir  etish 
qonuniyatlari.  Ekologik 
nisha. 
Chashka petri kosachasi, filtr qog`oz, har 
xil urug`lar, suv, qizil lavlagi, 0,5 va 1,0 
moliyarli 
saxoroza 
eritmasi, 
maydalangan  muz  bo‘laklari,  25-30
o
S  li 
termometr,  slalpel,  ustara,  probirkalar, 
mikroskop,  buyum  oynasi  va  qoplag‘ich 
oynalar, 
kichkina 
cho‘tka, 
oynaga 
yozadigan qalam, filtr qog‘ozi. 
Ekologiya 
asoslari 
Simon A.Levin 
Ekologiya  
 
Ergashev A, 
YUlchieva M, 
Axmedov O‗,  
Abzalov A 
3 
Populyasiyaning  tuzilishi 
unda 
organizmlarning 
joylashishi 
 
Bir nechta o‘simlik namunalarining yosh 
o‘simtasi, 
millimetrlarga 
bo‘lingan 
qog‘oz  yoki  lineyka,  qorong‘I  shkaf. 
Talabalarning nazariy bilimlarini sinash. 
Ekologiya      asoslari  
Simon A.Levin 
Ekologiya  
Ergashev 
A, 
YUlchieva 
M, 
Axmedov 
O‗,  
Abzalov A 
4 
Populyasiyalar  orasidagi 
bog‗lanishlar, 
populyasiyalar 
dinamikasi  
 
Laboratoriyamikroorgani
zmlarga 
fizik 
va 
kimyoviy 
omillarning 
ta‘siri 
Indicator, 
Talabalarning 
nazariy 
bilimlarini sinash. 
Ekologiya 
asoslari  
Simon A.Levin 
Ekologiya  
 
Ergashev A, 
YUlchieva M, 
Axmedov O‗,  
Abzalov A 
5 
Biotsenozlar  (jamoalar) 
xaqida 
tushuncha, 
Organizmlar 
orasidagi 
munosabat 
tiplpri, 
turlararo munosabatlar 
Talabalarning nazariy bilimlarini sinash. 
Ekologiya      asoslari  
Simon A.Levin 
Ekologiya  
 
Ergashev A, 
YUlchieva M, 
Axmedov O‗,  

---