Geologiya uzb



Yüklə 1,01 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/38
tarix08.04.2018
ölçüsü1,01 Mb.
#36587
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   38

 

 

57



57

   


   

   


   

 

 

 

27-rasm.  Gorizontal  xolatda  yotgan  tog  jinslari  uchun  tuzilgan  geologik  xarita  va 

kesim namunasi 

I - geologik xarita, II - AB chizigi buylab tuzilgan geologik kesim. Xaritada kalin chiziklar 

geologik chegaralar, ingichka chiziklar esa gorizontallar.  

Geologik  kesimlar  xaritadan  foydalanib  tuziladigan  bulsa  xududning  geologik  tuzilishida 

katnashadigan  tog  jinslarining  yotish  sharoitini  tulik  aks  ettiradigan  yunalish  buyicha  tuziladi. 

Kesimlarning gorizontal va vertikal masshtablari kup xollarda xaritaga mos kelishi kerak. 

Geologik kesimlar  er pustining  yukori kismida joylashgan katlamlarning joylanish tartibini 

tik  kesimda  yuzada  tasvirlovchi  chizmadir  (27-rasm).  Kesimlar  odatda  ma`lum  axamiyatli 

yunalishlar  buyicha,  ma`lum  chukurlikkacha  tuziladi.  Kesimlar  geologik  xaritalardan,  burgilash 

kuduklaridan foydalanib tuzilishi mumkin. 

Geologik  xaritalar  va  kesimlar  dala  sharoitida  olib  boriladigan  geologik  s`yomka  asosida 

tuziladi  va  uning  natijasida  tog  jinslarining  tarkalishi,  yotish  sharoiti  va  tarkibi,  ular  orasidagi 

chegaralar xamda bu jinslarning er yuziga chikgan maydonlari aniklanadi. 

Geologik  s`yomka  ishlari  odatda  uchta  boskichda  olib  boriladi:  tayyorgarlik  kurish  davri, 

dala  ishlari,  dala  ishlari  natijalarini  kayta  ishlash  va  tartibga  keltirish  davri. Tayyorgarchilik 

kurish davrida ish olib borishni tashkil kilish loyixasi tuziladi, geologik partiya tashkil kilinadi va 

kerakli  uskunalar  va  jixozlar  bilan  ta`minlanadi,  topografik  xarita  va  aerofotos`yomka 

ma`lumotlaridan kuchirmalar tayyorlanadi, ish tumani buyicha geologik ma`lumotlar yigilgan fond 

ma`lumotlari va ilmiy adabiyotlar urganib chikiladi. 



Dala ishlarining utkazish davrida avvalo ish olib boriladigan xudud bilan tanishib chikiladi, 

asosiy  geologik  s`yomka  ishlari  utkaziladi  va  dala  ishlari  nixoyasida  utkazilgan  barcha  ishlar 

natijasining  uzaro  boglikligi  tekshirib  chikiladi,  sungra  esa  dala  ishlari  natijasida  olingan  barcha 

dala ma`lumotlari kayta  ishlab chikiladi. Natijada turli kartografik  chizmalar chiziladi va  geologik 

xisobotning yozma matni tayyorlanadi. 

Geologik  s`yomka,  ochik  erlarda  (er  yuzi  uyilgan  xududlarda)  ya`ni  turtlamchi  davr 

yotkiziklari oz tarkalgan xududlarda geologik s`yomka tub tog jinslarining er yuziga chikib kolgan 

joylarini  urganish  orkali  olib  boriladi.  Bunday  erlarda  tog  jinslarining  yotish  sharoiti  va  tarkibi 

kazish  ishlari  olib  borilmasdan  urganilishi  mumkin.  Turtlamchi  davr  jinslari  keng  va  katta 

kalinlikda  tarkalgan  xududlarda  geologik  s`yomka,  kazish  ishlari  (burgilash  kuduklari,  shurf-ura, 

kanava) utkazish orkali olib boriladi. 



Geologik  s`yomka  yunalishlar,  maydon  buylab  va  instrumental  yullar  bilan  olib 

boriladi. Yunalishli s`yomka uning masshtabi I:I000000 va I:500000 bulgan vaktlarda olib boriladi. 

Ish davomida urganilayotgan xudud xarakterli yunalishlar buyicha marshrutlar bilan kesib utiladi va 

odatda ularning yunalishi katlamning chuzilishi yunalishini tik kesib utishi lozim. 

Marshrutlarda  olib  borilgan  kuzatuv  ishlarining  natijasi  topografik  asosga  tushiriladi  va  bu 

ma`lumotlar  kayta  ishlanib  xarita  tuziladi.  Kuzatuv  ob`ektlari  bulib  tog  jinslarining  ochik  erlari 

xizmat  kiladi  va  ularning  chizmasi  chizilib,  tarkibi  va  yotish  xolati  urganiladi.  Maydon  buylab 

s`yomka,  uning  masshtabi  I:200000  -  I:  25000  bulgan  xollarda  utkaziladi.  Bunday  sharoitda 

s`yomka  kilinayotgan  butun  maydon  geologik  tuzilishining  murakkabligi  darajasiga  karab  turli 

zichlikda kuzatish nuktalari bilan koplanadi (burg kuduklar, shurflar, kanavalar). Bulardan tashkari 

marshrutlar belgilanib kuzatuv ishlari olib boriladi. 

Agar xududdagi tub tog jinslari kup erlarda ochilmagan bulsa geologik chegaralarni utkazish 

uchun kazish ishlari (kanava - ura shurf, burgilash kudugi) bajariladi. 




 

 

58



58

Kupgina  xollarda,  turtlamchi  davr  yotkiziklari  ostida  joylashgan  tog  jinslarining  ma`lum 

chukurlikdagi tarkalishi va yotish sharoitini aniklash lozim bulib kolsa katlam yoki kesma xaritalari 

tuziladi. 

Turtlamchi  davr  yotkiziklari  katta  axamiyatga  ega  bulganligi  uchun  turtlamchi  davr 

yotkiziklari xaritasi tuziladi va unda yotkiziklarning xosil bulishi, yoshi va tarkibi kursatiladi. 

Bu turdagi xaritalar ayniksa sugorish melioratsiyasi va  gidrotexnik inshootlar kurilishi olib 

borilayotgan  maydonlar  uchun  axamiyatlidir.  Chunki  turtlamchi  davr  yotkiziklari  inshootlar  va 

boshka injenerlik tizimlari joylashtiriladigan asosiy muxit xisoblanadi. 

Turtlamchi  davr  yotkiziklari  xaritasiga  mintaka  va  yangi  davr  dengiz  yotkiziklari,  xosil 

bulishi,  yoshi  va  tarkibi  xisobga  olib  tushiriladi.  Xaritalarda  yotkiziklarning  xosil  bulishi  turi 

ranglarda,  yoshi  rangning  tuslarida,  tarkibi  kora  chizikli  shtrixlarda  kursatiladi.  Xaritada  chukindi 

jinslarning allyuvial, prolyuvial, delyuvial, elyuvial, kul, dengiz, eol, muzlik, vulkanogen, kimyoviy 

organik genetik turlari shartli indekslarda yozib kursatiladi. 

Demak  geologik  xaritalarda  tog  jinslarining  tarkalish  chegaralari,  tarkalish  maydonlari, 

tarkiblari,  yotish  sharoitlari,  turli  tektonik  va  boshka  elementlari  gorizontal  yuzada  kichraytirilgan 

masshtabda turli rang, shtrix va shartli belgilarda tasvirlanadi. 

Geologik  xaritalardan  foydali  kazilma  konlarini  kidirish,  melioratsiya  ishlarini  va 

gidrotexnik  inshootlarning  loyixasini  tuzish,  kurilish  maydonlarini  tanlash  va  boshka  amaliy 

ishlarda keng foydalaniladi. 

  

 



Yüklə 1,01 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   38




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə