55
55
rivojlanadi.
Umurtkasizlardan-ammonitlar
(tseratitlar braxiopodalar) tarakkiy etadi.
Toshkumir
C
Yukori toshkumir
Urta toshkumir
Kuyi toshkumir
S
3
S
2
S
1
Tez usuvchi serbargli daraxtsimon
usimliklar, plaunalardan-lepidoden dronlar
sigilar, bugimlilardan-kalamitlar, kordiadlar
rivojlanadi.
Suvda
kurukda
yashovchilar
rivojlanadi.
Xashoratlar
paydo
buladi
Umurtkasizlardan-braxiopodalar, forominifer
goniatetlar va ignatanlilar rivojlanadi.
Devon
D
Yukori devon
Urta devon
Kuyi devon
D
3
D
2
D
1
Psilofitlar
xukmronlik
kilgan
paporotniklarning
kadimgi
avlodi
paydo
bulgan. Kalkonli baliklar yashaydi. Suvda
kurukda yashovchi stogotsefal paydo bulgan
Umurtkasizlardan-braxiopodalar, marjonlilar
boshoyoklilar, molyuskagonattilar yashaydi
Silur
S
Yukori silur
Kuyi silur
S
2
S
1
Psilofitlarning
rivojlanishi
davom
etgan.
Umurtkasizlardan
yangi
gruppa
boshoyoklilar,
molyuska,
braxiopodalar
bexisob yashagan.
Ordovik
O
Yukori ordovik
Urta ordovik
Kuyi ordovik
O
3
O
2
O
1
Kalkonli
baliklarning
birinchi
namunasi paydo bulgan.
L
e
O
Z
O
Y
Kembriy
∈
Yukori kembriy
Urta kembriy
Kuyi kembriy
∈
3
∈
2
∈
1
Suv
usimlikalri
va
bakteriyalar
kupaygan va rivojlangan. Kuruklikda usuvchi
eng oddiy usimliklar-psilofitlar paydo bulgan
Umurtkasizlardan-trilobitlar
(buginoyoklilar
va arxeotsiatlar yashagan.
Prot-
erozoy
Fakat maxalliy bulinishlarga ega
R
3
Sodda suv usimliklari, bakteriyalar
umurtksiz
xayvonlar
koldigining
yomon
saklangan namunalari uchraydi.
Arxeo-
zoy
Fakat maxalliy bulinishlarga ega
AR
Boshlangich
organik
dunyo
shakllarining izi uchraydi.
2-Mavzu. Geologik xaritalar va kirkimlar
Geologik xarita er pustining geologik tuzilishi tugrisidagi bizning bilimlarimizni jamlab aks
etdiradigan asosiy chizma xisoblanadi. Bu chizmada erlarning geologik tuzilishi shartli belgilar
yordamida grafik yul bilan tasvirlanadi. Xaritalar topografik asosga chiziladi va er sirtining
kiyofasini kursatmaydigan topografik belgilar olib tashlanadi.
Geologik xarita deb, ma`lum bir maydonning geologik tuzilishini topografik asosda,
kichraytirilgan masshtabda, gorizontal yuzada shartli belgilar va indekslarda tasvirlaydi.
Geologik xaritalar mazmuni jixatidan bir necha turli litologo-petrografik, strukturaviy-
tektonik, paleogeografik, geomorfologik gidrogeologik vainjener- geologik turlarga bulinadi.
Geologik xarita erlarning umumiy geologik tuzilishining rejadagi tasviridir. Ular er yuzida
tarkalgan tub tog jinslarining kichraytirilgan tik proektsiyasi xisoblanadi. Tub tog jinslari deyarli
butun yuzasi bilan yupka kobik kurinishida turtlamchi davr yotkiziklari bilan koplanganligi uchun
ular xaritada kursatilmaydi. Turtlamchi davr yotkiziklari, ularning kalinliklari katta bulgan
xollardagina lozim bulsa maxsus turtlamchi davr yotkiziklari xaritalarida kursatiladi.
Xaritalarda tog jinslarining tarkalishi chegaralari chiziklarda, yoshlari ranglar va shartli
belgilarda, tarkiblari esa turli chiziklar yordamida kursatiladi. Bulardan tashkari geologik
xaritalarga tektonik yoriklar, uzilishlar, katlamlarning yotish elementlari va boshkalar tushiriladi
(27-rasm).
Geologik xaritaning mukammalligi va anikligi ularning masshtabi bilan masshtab esa
utkazilgan geologik s`yomkaning masshtabiga karab tanlanadi. Xaritalarning masshtabi erlarning
geologik tuzilishining murakkabligiga va undan kuzlangan maksadga karab belgilanadi.
Geologik xaritalar masshtabiga va tayinlanish maksadiga kura turt turga bulinadilar:
1. Kichik masshtabli xaritalar, masshtabi I:500000 va undan kichik. Bunday xaritalarda
katta maydonning (masalan, Markaziy Osiyoning) umumiy geologik tuzilishi tasvirlanadi;
2. Urta masshtabli xaritalar, masshtabi I:200000 va I:100000. Bunday xaritalarda ayrim
ma`muriy yoki geografik xududlarning geologik tuzilishi kursatiladi (masalan, Fargona vodiysi);
3. Yirik masshtabli xaritalar, masshtabi I:50000 va undan katta. Bu masshtabdagi
xaritalarda xujalik maksadlarida uzlashtirish uchun axamiyatga ega bulgan ayrim tumanlarning
geologik sharoitlari tasvirlanadi;
4. Maxsus yoki anik masshtabli xaritalar. Bunday xaritalarda yirik gidrotexnik inshoot
kurilish maydonining yoki sugorish massivining geologik sharoiti tulik kursatiladi. Bunday
xaritalarning masshtabi tayinlanish maksadiga kura aniklanadi.