Geologiyasi

18.1-rasm. Quduqlar oralig’idagi 
qatlam 
qalinligi 
qiymatini 
interpolyatsiyalashga misollar:
1 –
shiziqli; 2 – shiziqsiz

---

---

384
Aytaylik, burg’ quduqlar orasida shunday A nuqtani qabul qildik (18.1


rasmga
qarang); bu nuqtada qalinligi N ga teng bo’lgan (birinchi quduqda) qatlam
qiyiqlanadi. Chiziqli interpolyatsiyada qatcha kesimining maydoni quyidagicha
aniqlanadi:
)
l
(l
2
H
S
2
1
1


,
nochiziqli interpolyatsiyada esa,
1
1
l
2
H
S

.
Bu kesimlar maydoni orasidagi farq
2
1
2
1
2
1
l
2
H
l
2
H
)
l
(l
2
H
S
S





,
chiziqli interpolyatsiyada qatcha kesimi maydonining ortganligi aniqlanadi.
Ko’rsatilgan maydonlarning nisbati quyidagicha:
1
2
2
1
l
l
1
S
S


.
Shunday qilib, chiziqli interpolyatsiyada maydonning orttirilganligi asosan
qatchalar tarqalgan uchastkaning cho’ziqlik nisbati bilan aniqlanadi. Quduqdagi
mahsuldor qatchaning qalinligi qancha katta bo’lsa, uning shu quduqdan yaqinroqda
qiyiqlanishi sodir bo’lsa va foydali qalinlik interpolyatsiya qilinayotgan quduqlar
orasidagi masofa qanchalik katta bo’lsa, maydonning orttirilganligi va demak, uyum
hajmining orttirilganligidan darak beradi.
Ma’lum darajada bir xil tarkibli yaxlit qatlam uchun neft va gazga to’yingan
hajmning izopaxit xaritasi bo’yicha hisoblash quyidagi formula bo’yicha olib
boriladi:
n
n
2
2
1
1
h
f
...
h
f
h
f
V




,
(18.4)
bunda V

qatlam hajmi, m
3
; f
1
, f
2
, ..., f
n

ikkita qo’shni izopaxitlar orasidagi
uchastkalar maydoni, m
2
; h
1
, h
2
, ..., h
n

qo’shni izopaxitlar yig’indisining yarmi
sifatida aniqlanadigan neft yoki gaz bilan to’yingan o’rtacha qalinlik, m.
Gorizontni qatlamlarga yoki qatlamni qatchalarga ajratganda kollektorlar
hajmini alohida qatchalar bo’yicha qalinlikni chiziqli interpolyatsiyalash asosida,
ularni tashkil qiluvchi o’tkazuvchan qatlam yoki qatchalarning qalinligi yig’indisini
izopaxit xaritalar bo’yicha o’tkazish kerak (18.2

rasm).
Alohida izopaxitlarni qatlamlar (qatchalar) bo’yicha bir-birini ustiga qo’yish
mumkin, agar:
a) bu qatlam (qatcha)lar bir xil kollektorlik xususiyatlariga ega bo’lsa;
b) qatlam (qatcha)lardan biri qalinligi bo’yicha o’tkazmaydigan jinslar bilan
fatsial o’rin almashinmasa va qatlam (qatcha)lar uyumning barcha maydoni bo’ylab
tarqalgan bo’lsa;

---

---

385
v) qatlam (qatcha)lar o’zida umumiy suv-neftli tutash yuzasi yagona uyumga ega

bo’lsa.
Agar yuqorida ko’rsatilgan shartlardan
bittasiga rioya qilinmaganda ham, kollektorlar
hajmlarini har qaysi qatlam (qatcha) bo’yicha
alohida hisoblash kerak. Gorizont (qatlam)
tarkibidagi kollektorlar hajmlarini alohida-
alohida hisoblanganda, qatlamlarning neft-
gazliligini, quduqlarning mahsuldorligini, suv-
neftli va gaz-neftli chegaralarning mutlaq
balandliligini aniqlash maqsadida, sinash
ishlarini
rejalashtirishga
diqqat
bilan
yondoshish zarur. Bunday hollarda uyumning
turli qismlaridagi suv-neft tutash yuzasi
zonasining
mutlaq
balandligini
aniqlash
maqsadida sinov ishlarini sinchkovlik bilan
rejalashtirish kerak.
Qatlamlarning qiyiqlanishi yoki fatsial
o’rin almashinishidan uning litologik tarkibida
yuzaga keladigan har xillik uyum hajmini
hisoblashni
qiyinlashtiradi,
ayniqsa
kollektorlarning
tarqalish
chegaralarini
aniqlashda interpolyatsiya metodini tanlashda
murakkab bo’lib qoladi.
Jinslarni fatsial o’rin almashinishida,
nochiziqli interpolyatsiyani qo’llash zarur. Umuman olganda, qatlamning tuzilishida
qatlamning qiyiqlanishi bilan bog’liq bo’lgan linzasimonlik ustun bo’lsa,
kollektorlarning tarqalish chegaralarini aniqlashda chiziqli interpolyatsiyadan
foydalanish kerak bo’ladi.
Qatlamlarning o’ziga xos geoelektrik tafsilotlaridan foydalanib, kollektorlarni
tarqalish chegaralari holatini aniqlash mumkin. Bu usul kollektorlarning potentsial
qarshiligi (PS)ni nisbiy anomaliyasi (A
PQ
), g’ovakliligi va o’tkazuvchanligi
oralig’idagi korrelyatsion bog’liqlikka asoslanadi.
Qatlam qarshiligi anomaliyasi PS litologik tarkibining doimiyligi va eng qulay
kollektorlik
xususiyatlari
bilan
tavsiflanuvchi
reper
gorizontning
mutlaq
anomaliyasining nisbati bilan ifodalanadi.
Masalan, Rossiyaning Kumaoldi neft-gaz hududidagi quyi bo’r yotqiziqlarining
g’ovakliligi 12% dan kam va o’tkazuvchanligi 1,02

10
-15
m
2
bo’lganda kollektorlik
xususiyatlarini yo’qotadi va shu qiymatlarga mos ravishda nisbiy anomaliya (A
PQ
)
0,5 ni tashkil qiladi.
SHunga ko’ra, o’rganilayotgan qatlam o’tkazmaydigan jinslar bilan litologik
o’rin almashinganda nisbiy anomaliya PS qiymati 0,5 dan kam, kollektorlar tarqalgan
zonada esa 0,5 dan ko’p ekan. Quduqlar orasidagi A
PQ
parametr qiymatini
interpolyatsiya qilaturib, ulardan bittasida bu qiymat 0,5 dan ortiq (qatlam kollektor