458
Resim 96: Karakalpakların millî çalgısı kopuz. (Fotoğraf: Salih Yılmaz Arşivi)
Bağımsızlıktan sonra Karakalpak medeniyetinde, tiyatronun da önemli bir
yeri olmuştur. Karakalpakların millî opera eserlerinden “
Ajiniyaz” 1993 yılının Ocak
ayında Taşkent Konservatuarında oynanmıştır. Taşkent’teki ilk operayı G.
Tölegenov sahneye koymuştur. Taşkent’te yer alan Hamza Tiyatrosunda “Şaryar”
operası oynanmıştır. Bu opera Karakalpakistan’ın Berdak Devlet Müzik Topluluğu
tarafından sergilenmiştir. Karakalpakistan Devlet Tiyatrosunda ikinci opera eseri
459
olarak Hamza Hekimzade Niyazi’nin eserlerinden uyarlanan “
Maysara’nın Hilesi”
adlı opera oynanmıştır. Berdak adındaki Karakalpak Devlet Müzikali, Drama
Topluluğu tarafından hazırlanan “Sakıpkıran” draması, 1996 yılında Emîr Timur
Festivalinde ikinci olmuştur.
980
Karakalpak yazar Muratbay Nizanov’un “İki
Dünyanın Avresi” adlı komedisi 1994 yılında Taşkent’teki Hamza Tiyatrosunda
Özbekçe olarak sahnelenmiştir.
981
Karakalpakistan’da sanatın gelişmesi için yeni
tiyatrolar açılmıştır. SSCB döneminde oldukça faal olan sinema ve tiyatronun
yeniden canlandırılması için ilgili bakanlık görevlendirilmiştir.
Bağımsızlık yıllarında resim alanında da gelişmeler olmuştur. Birçok ressam
manevî konuları işleyen resimleriyle halk arasında beğeni kazanmıştır. B.
Aytmuratov yaptığı “Ernazar Alaköz” adlı tablosuyla Berdak devlet plaketiyle
ödüllendirilmiştir. Karakalpakistan ressam birliği tarafından 1996 yılında Emîr
Timur’un doğumunun 600. yıldönümü kutlamaları dolayısıyla resim yarışması
düzenlenmiştir. Bu yarışmada Barlıkbay Aytmuratov yapmış olduğu tabloyla ödüle
layık görülmüştür. Bağımsızlıktan sonra özel ve resmî günlerde buna benzer
yarışmaların düzenlenmesi de âdet hâline getirilmiştir.
5 Aralık 1995 tarihinde Özbekistan Bakanlar Kurulunun aldığı kararla
“
Özbekistan-Vatanım” şiir-söyleşi günlerinin düzenlenmesi kararlaştırılmıştır. Bu
karar 30 Aralık 1995 tarihinde Karakalpakistan Bakanlar Kurulu tarafından da
onaylanmıştır. Bu karar doğrultusunda 28–29 Mart 1996 tarihinde Nökis Medeniyet
Sarayında “Özbekistan-vatanım” şiir yarışması ve söyleşisi düzenlenmiştir. Bu
yarışma ve söyleşiye devletin üst kademesinden ve şairlerinden büyük katılım
olmuştur. Yarışmada, sözlerini İ. Yusupov’un yazdığı, bestesini N.
Muhammeddinov’un yaptığı ve M. Sapayeva’nın seslendirdiği “Müstakillik Gülleri”
adlı şarkı birinci olmuştur. Yine “Türkistan tarihi ata mekânım”, “Ben seninle aynı
düşüncede olan bir Karakalpağım”, “
Mukaddes vatan” adlı şarkılar da dereceye
girmiştir. Bu şarkılar vatan sevgisini ön planda tutmasıyla ülkede vatana verilen
önemin yeniden artmasına katkıda bulunmuşlardır. Özbekistan’ın diğer şehirlerinde
düzenlenen “Özbekistan-vatanım” adlı yarışmalarda Karakalpakistan’dan temsilciler
980
Karakalpakistannın Jana Tariyhı, s. 499–500.
981
Karakalpakistannın Jana Tariyhı, s. 500.
460
başarılı olmuşlardır. Berdak Üniversitesinden Hürliman adlı grup 1999 ve 2000
yıllarında dereceye girmiştir. Bu nedenle de Hürliman grubu Karakalpakistan
Yüksek Meclisi tarafından “Hürmet” plaketiyle onurlandırılmıştır.
982
12–14 Mayıs 1999 tarihinde Termez şehrinde Alpamıs destanının 1000. yılına
istinaden uluslararası ozanlar festivali düzenlenmiştir. Bu toplantıya 68 katılımcı
gelmiştir. Halk ozanları arasında yapılan yarışma sonucunda yaşlılar kategorisinde
Karakalpakistan’dan halk ozanı Cumabay Bazarov birinci, Tenel Kaliyev ikinci
olmuştur. Yaşı otuza kadar olanlar kategorisinde de Ziyade Şaripova birinci, Zülfiye
Arzımbetova ikinci olmuştur.
983
Karakalpakistan’dan sanatçılar Taşkent, Almaata,
Aşkabat, Fransa ve Türkiye gibi yerlerde yarışmalara katılmışlar ve başarılı
olmuşlardır.
1991 yılında SSCB’den ayrıldıktan sonra belki de en hızlı gelişen sektör
müzik olmuştur. Çünkü Sovyetler döneminde genelde
Rusça müzikler dinlenirken
yerli dilde müzik dinlemek bir bakıma geri kalmışlık olarak nitelendirilmiştir. 1995
yılında halk ozanı Cumabay Bazarov Almaata’da yapılan Uluslararası Türk Halkları
Müziği Kurultayına katılmıştır.
984
Cumabay Bazarov, 10 Eylül 1997 tarihinde
Almanya’nın Bonn şehrinde yapılan “
Destan Müzikleri” konferansına katılmıştır. Bu
konferansta Karakalpak müziğinin namelerini diğer ozan ve edebiyatçılara da
tanıtmıştır.
985
Gülhatişa Ayımbetova ve Bahtiyar Esemuratov, 2000 yılında
Almanya’nın Tetnang şehrinde Karakalpak millî sanatı ve medeniyetini
tanıtmışlardır. Çünkü bu ozanlar Alpamıs destanından parçalar söyleyerek millî
folklorun ürünlerini sergilemişlerdir.
986
Günümüzde, açılan yerli radyo-tv
kanallarından yerli müzikler başta olmak üzere her dilde müzik dinlemek
mümkündür. Karakalpakistan’da yaşayan insanların hangi tür müzik dinlediklerini
aşağıdaki tablodan anlayabiliriz.
982
Karakalpakstan Jasları Gazetesi, 20 Temmuz 2000.
983
Erkin Karakalpakstan Gazetesi, 29 Mayıs 1999.
984
Erkin Karakalpakstan Gazetesi, 25 Aralık 1997.
985
Erkin Karakalpakstan Gazetesi, 25 Aralık 1997.
986
Erkin Karakalpakstan Gazetesi, 16 Mayıs 2000.