19
sistem kimi bütövlüyü üçün təhlükə yaradan uyğunsuzluğun aradan
qaldırılmasını təmin edən dinamik tarazlığın saxlamasından ibarətdir.
Azər. Dövlət Gömrük Komitəsi respublikanın inkişaf xüsusiyyətlərini
nəzərə alaraq, müvafiq strategiyanı işləyib hazirlayarkən aşağıdakı əsas
vəzifələri müəyyən etmişdir:
- təhvil verilmə üsulundan asılı olmayaraq bütün malların gömrük
rəsmiləşdirilməsinin təmin olunması;
- gömruk proseduralarının sadələşdirilməsi və rəsmiləşdirilmə
müddətinin qısadılması;
- gömrük nəzarətinin müasır mütərəqqi texnoloğiyalarının tətbiqi;
- gömrük ödənişləri texnologiyasının təkmilləşdirilməsi və onların
büdcəyə daxil olmasına nəzarət;
- yüklər və yük göndərənlər haqqında ilkin məlumatların əldə edilməsi;
- gömrük qanunvericiliyi pozuntularının qarşısının alınması;
- valyuta nəzarəti;
- nəzarət işlərinin təkmilləşdirilməsi, nəzarətin müxtəlif formalarından
istifadə edilməsi, ayrı-ayrı identifikasiya və sənədli baxış texnologiyasının
tətbiqi;
- gömrük sənədlərinin beynəlxalq tələblərə uyğun olaraq daha da
unifikasiyalaşdırılması;
- qeyri-tarif tənzimləmə tədbirlərinə riayət olunmasına nəzarət
texnologiyasının təkmiləşdirilməsi;
- bütövlükdə gömrük xidmətinin və onun struktur bölmələrinin işinin
effektivliyinin vaxtaşırı təhlili.
Bütün şəxslər mal və nəqliyyat vasitələrini bərabər əsaslarla Az.R-sı
ərazisinə gətirmək və bu ərazidən apara bilmək hüququna malikdirlər.
Malların və nəql.vasitələrinin respublikaya gətirilməsi və aparılması, o
cümlədən xarici iqtisadi fəaliyyətin həyata kecirilməsi hüququ Az R sı
Konstitusiyasi ilə təstiq edilmişdir.
Gömrük Məcəlləsi və digər qanunvericilik aktları ilə nəzərdə tutulmuş
hallar istisna olmaqla, hec kəsin Az-na mal və nəqliyyat vasitələri gətirməsi və
ya aparması hüququ əlindən alına və ya məhdudlaşdırıla bilməz.
Qanunvericilik aktı malların və nəqliyyat vasitələrinin aparılıb-getirilməsi
hüququnun reallaşdırılmasına münasibətdə müəyyən məhdudiyyətlər
20
nəzərdə tuta bilər. Belə məhdudiyyətlər, bir qayda olaraq, ictimai asayişi və
cəmiyyətin əxlaqi dəyərlərinin müdafiəsi məqsədini güdür.
Gömrük işinin predmeti – mallar, gömrük nəzarəti və gömrük
rəsmiləşdirilməsi əməliyyatlarıdır, XİF tənzimlənmə tədbirləridir. Mallar
dedikdə - gömrük sərhədindən keçirilən valyuta, valyuta sərvətləri, qaz, neft,
elektrik enerjisi də daxil olmaqla, istənilən daşınar əmlak, o cümlədən
malların daşınmasında istifadə olunan nəqliyyat vasitələri istisna olmaqla,
nəqliyyat vasitələri.
2. Gömrük siyasətinin formalaşdırılması və həyata keçirilməsində iştirak
edən institutların məcmusu, həmçinin onun həyata keçirilmə metodları,
səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən gömrük tənzimlənməsi metodlarının
istifadə qaydası gömrük siyasəti mexanizmi anlayışını təşkil edir.
Gömrük siyasəti dövlətin xarici ticarət dövriyyəsinin gömrük
sərhədindən mal və nəqliyyat vasitələrinin uyğun gömrük prosedurasını
müəyyən edilməsi vasitəsi ilə keçirilməsinin dövlət tənzimlənməsi üzrə
məqsədyönlü fəaliyyət istiqamətlərini təyin edir və dövlətin iqtisadi
təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə xidmət etməlidir.
Iqtisadi təhlükəsizlik məsələləri iqtisadiyyatın Az R-nın sosial, siyasi,
müdafiə qabiliyyətinin və mütərəqqi inkişafının kifayət edəcək səviyyəsini
təmin edə bilən vəziyyətini, tarazlaşdırma problemlərinin həlli yollarını,
mümkün xarici və daxili təhlükələrə, onun iqtisadi maraqlarının xarici
təsirlərdən asılı olmaması və kifayət qədər xətərdən qorunması qabiliyyətini
nəzərdə tutur.
Gömrük siyasətini mahiyyəti öz əksini gömrük-tarif qanunvericiliyində,
müxtəlif istiqamətli beynəlxalq gömrük birlikləri və münasibətləri
yaradılmasında, sərbəst gömrük və ticarət zonalarının təşkil edilməsində
tapır. Gömrük siyasəti dövlətin iqtisadi və xarici ticarət siyasətinin ayrılmaz
hissəsidir və buna görə də hökümətin ümumi iqtisadi strategiyasının məqsəd
və vəzifələrdən asılıdır.
Ölkə iqtisadiyyatının inkişaf səviyyəsi və daxili istehsalcıların beynəlxalq
rəqabət qabiliyyətindən asılı olaraq xarici iqtisadi siyasətin, o cümlədən də
gömrük siyasətinin nisbətən dəqiq konturlara malik olan aşağdakı növləri
müşahidə edilir:
21
- proteksionizm;
- sərbəst ticarət.
Bu istiqamətlər, eyni zamanda ölkə iqtisadiyatının xarici iqtisadi
müdaxilələrə açıqlıq dərəcəsini nümayiş etdirir. Proteksionist gömrük siyasəti
yerli inkişafı üçün daha əlverişli şərait yaradılmasına yönəldilib. Onun əsas
məqsədləri idxal edilən mallara gömrük vergiqoymasının daha yüksək
səviyyəsini tətbiq etməklə əldə edilir.
Proteksionist siyasətdən fərqli olaraq sərbəst ticarət siyasəti gömrük
rüsumlarının daha aşağı – minimum səviyyəsini nəzərdə tutur və daxili bazara
xarici malların daha çox cəlb edilməsinə təhrik edir.
Gömrük siyasətinin həyata keçirilməsinin əsas vasitələri gömrük
rüsumları, yığımları, gömrük rəsmiləşdirilməsi və gömrük nəzarəti
əməliyyatları, xarici ticarətin lisenziyalaşdırılması və kvotalaşdırılması
təcrübəsi ilə bağlı olan müxtəlif gömrük məhdudiyyətləri və rəsmiyyətdir.
Gömrük siyasəti müxtəlif hüquq normaları və gömrük qaydaları
əsasında həyata keçirilməlidir və bu da gömrük hüququ məfhumu meydana
çıxarır.
Gömrük siyasətinin dəqiq hüquqi əsaslandırılmaları ilk növbədə ona
görə vacibdir ki, sahibkarlıq fəaliyyətinin bu və ya digər istiqamətlərini
imperativ tənzimləyərkən onun həyata keçirmə vasitələri istər-istəməz
mülkiyyət münasibətləri sferasına müdaxilə etmiş olur. Bundan başqa
gömrük siyasətinin xarici münasibətlərə təsiri dövlət üçün beynəlxalq –
hüquqi xarakterli öhdəliklər yaradığından onun normalaşdırılması zəruri olur.
3. Gömrük sərhədindən mal və nəqliyyat vasitələrinin keçirilməsi
prinsiplərini nizama salan və rəsmiləşdirilmə əməliyyatlrının yerinə
yetirilməsi üçün mövcüd qanunvericiliyə əməl olunmasını təmin edəcək olan
dövlət tərəfindən müəyyənləşdirilmiş hərəkət qaydaları gömrük-hüquq
normaları adlanır. Belə qaydaların məcmusu gömrük hüququnu əmələ gətirir
ki, bu da Azərbaycan Respublikası Ganunvericiliyinin mühüm tərkib
hissələrindən biridir.
Gömrük hüququn mənbəyini ixtiyari hüquqi akt deyil, yalnız elə akt
təşkil edir ki, gömrük işinin ümumi qaydalarını əks etdirə bilsin. Gömrük
hüququ mənbələrini sistem xarakterlı olub aşağıdakl əsas elementlərdən
Dostları ilə paylaş: |